بحران نقض حق حیات در ایران را نادیده نگیریم
"پیشنهاد ما این است که باید شعبه قضایی به سبک دادگاه‌های امیرمؤمنان علی (ع) با حضور چند مجتهد شجاع برای این کار تشکیل شود و با دقت، ولی با سرعت و حذف تشریفات، حداکثر در عرض یک هفته این مجرمان را به اشد مجازات اعمالشان برسانند تا بقیه عبرت بگیرند و حساب ببرند و مجلس محترم مشکلات قانونی آن را نیز حل کند."
با افزایش چشمگیر آمار اعدام در جمهوری اسلامی ایران طی چند سال اخیر، مدافعان حقوق بشر با چالش‌های مهمی روبرو شده‌اند. در همان مقطعی که بحران هسته‌ای و جنگ‌های منطقه‌ای در مرکز مباحثات جامعه جهانی قرار داشت، تعداد اعدام‌ها بدون وقفه از نزدیک به ۱۰۰ مورد در سال ۲۰۰۴ میلادی به دست‌کم ۱۰۵۰ مورد در سال ۲۰۱۵ میلادی افزایش یافت. ۵۶۷ مورد اعدام در سال ۲۰۱۶ میلادی، و ۴۳۰ مورد در سال جاری ۲۰۱۷ میلادی، بیش از آن است که بتوان نادیده گرفت. این اعدام‌ها – که مقامات قضایی ایران تلاش می‌کنند با توسل به استدلال‌های ناموجه مذهبی و فرهنگی، آن را موجه جلوه دهند - حاصل و دستمایه نظامی قضایی است که متهم را مجرم می‌داند مگر اینکه خلاف آن ثابت شود؛ نظامی که در آن عدم رعایت تشریفات قانونی و فقدان دادرسی عادلانه، معضلی فراگیر بوده و مصونیت خاطیان از مجازات نیز قاعده شده است. بحران نقض حق حیات حاصل این وضعیت است، بحرانی که بر زندگی ده‌ها هزار خانواده که عمدتاً از آسیب‌پذیرترین و ناتوان‌ترین اقشار جامعه‌اند تأثیراتی جبران‌ناپذیر می‌گذارد. پایان دادن به این بحران، مستلزم دامن زدن به بحث و بررسی‌های گسترده و مداوم در جامعه است. با توجه بیشتر چه در درون و در خارج از کشور به استفاده بی‌رویه و افراطی مقامات ایران از مجازات مرگ و قربانیان آن، و نیز در تلاش برای پایان دادن به این بحران تأثیر بسیاری خواهد داشت.
نزدیک به چهار دهه است که مسئولان جمهوری اسلامی، بسیاری از احکام اعدام را در مخفیانه اجرا می‌کنند و از هر نوع پاسخگویی در این مورد نیز سر باز می‌زنند. آنها تلاش کرده‌اند که صدای افرادی را که به اِعمال قوانین کهنه و منسوخ (همچون لایحه قصاص مورخ سال ۱۳۵۹ که قاعده 
باستانی "چشم در مقابل چشم" را احیاء نمود) اعتراض کرده‌اند، یا همچون شیرین عبادی و عبدالفتاح سلطانی خواستار اصلاح قانون و احترام به قواعد دادرسی عادلانه‌اند، و یا این که چون نرگس محمدی و آتنا دائمی خواستار لغو مجازات اعدام می‌شوند را در گلو خفه کرده‌اند. این مسئولان توسل مداوم و مکرر به مجازات اعدام را با استناد به دین و فرهنگ و با هدف "حفظ نظم و ارزش‌های" نظام توجیه می‌کنند. و این در حالی است که مسلمانان جهان در مورد مجازات اعدام اتفاق‌نظر ندارند. بسیاری از کشورهایی که اکثریت جمعیتشان مسلمان است، همچون بسیاری از دیگر کشورهای منطقه، اعمال مجازات اعدام را متوقف کرده‌اند. واقعیت این است که هیچ فرهنگ و هیچ دینی نیست که نظام قضایی مبتنی بر اجرای عدالت را تأئید نکند.
گرفتن جان انسان‌ها (دست‌کم ۸۲۰۰ مورد از سال ۲۰۰۰ میلاد تا به امروز) با استناد به اعترافات اجباری، محروم کردن متهمان از دسترسی به وکیل، صدور احکام خودسرانه و توسل به رویه‌های اجحاف‌آمیز دیگر که هم قوانین و مقررات داخلی و هم تعهدات بین‌المللی کشور را نقض می‌کند، در واقع اِعمال زور و قدرت‌نمایی است و نه شیوه‌ای مؤثر برای مبارزه با جرم و جنایت. قربانیان، اعم از مجرم یا بی‌گناه، شامل زنان، کودکان، فعالان سیاسی و مذهبی، مهاجران، و متهمان به جرائم مربوط به مواد مخدر (اغلب خرده‌فروشان مواد مخدر و معتادان که سالیانه صدها هزار نفرشان بازداشت می‌شوند) می‌گردد.
بسیاری از قربانیان اعدام، زندگی فقیرانه‌ای داشته‌اند، میزان تحصیلاتشان نهایتاً در حد اتمام دوره ابتدایی است و از کودکی مجبور بوده‌اند کار کنند. آیا گرفتن جان آنها راه‌حلی برای فقر آنها است؟
بهبود و ارتقای این وضعیت از طریق تغییر قوانین و رویه‌های قضایی، مستلزم مباحثات مستمر و آگاهانه است که علاوه بر افراد ذینفع، عموم مردم را در برگیرد.
بیش از پانزده سال است که بنیاد عبدالرحمن برومند به جمع‌آوری و مستند نمودن موارد اعدام و ایجاد
یادبودی برای تمامی قربانیان نقض حق حیات، صرف‌نظر از دین، تابعیت، قومیت، جنسیت، و یا اتهام آنان، مبادرت ورزیده است. این مستندسازی از طریق انجام تحقیقات و تهیه گزارش، ترجمه اسناد و ارائه استدلال‌های کلیدی، و نیز تولید مدارک شنیداری و دیداری تازه همراه است. بنیاد برومند، فضای دیگری را جهت جلب توجه به بحران نقض حق حیات در ایران فراهم کرده است که اندیشیدن در این زمینه را ترغیب کند و به بحث دراین‌باره که بس موردنیاز است دامن زند.
افکار عمومی زمانی که به آگاهی دست یابد با اراده‌ای استوار می‌تواند کارساز باشد. بنیاد برومند در پی آن است که از طریق این پروژه و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی، مخاطبان را با ابعاد این بحران آشنا کند و دسترسی آنان (در ایران و در دیگر نقاط جهان) را به منابع معتبر در این زمینه فراهم نماید و فضای برای بحث و تبادل‌نظر را گسترش دهد.
منابع موجود در سایت بنیاد برومند به زبان‌های انگلیسی و فارسی، موارد زیر را در برمی‌گیرد:
- استدلال هواداران لغو مجازات اعدام. چرا بسیاری از ملت‌ها در سراسر جهان مجازات اعدام را کنار گذاشته اند؟
- کارشناسان حقوق بشر، جامعه شناسان، روانشناسان، جرم شناسان و عالمان فقه و دین، استدلال می‌کنند که مجازات اعدام توجیه‌ناپذیر، غیر مؤثر، و بی‌رحمانه است و بنیادی‌ترین حقوق بشر را که همانا حق حیات است نقض می‌کند.
- منابع تصویری. شامل ویدیوهای تهیه‌شده توسط بنیاد برومند، سرگذشت‌ها، مصاحبه و سخنرانی‌هایی از سراسر جهان که قتل‌های دولتی را به چالش می‌کشند. مطالبی که هم‌اکنون در دسترس است، شامل موارد زیر می‌شود: سرگذشت ریحانه جباری، دختر جوانی که به علت دفاع از خود در برابر قصد تجاوز یک عضو بازنشسته نیروهای امنیتی اعدام شد؛ سرگذشت بهنود شجاعی، نوجوانی که پیش از رسیدن به سن قانونی متهم به ارتکاب جرم شد. او از جمله متهمانی است که دستگاه قضایی، با نقض آشکار قوانین بین‌الملل، همچنان به اعدام آنها ادامه می‌دهد؛ مصاحبه‌ای با دان کابان، رئیس یک زندان در آمریکا که از نقش خود در اجرای احکام اعدام ابراز پشیمانی کرده و اکنون مخالف مجازات اعدام است (دوبله به فارسی)؛ بخش‌هایی از سخنرانی پاپ فرانسیس در کنگره آمریکا به سال ۲۰۱۵ میلادی؛ و سخنرانی ساشا تارور، عضو پارلمان هندوستان، علیه مجازات مرگ در صحن پارلمان این کشور.
- منابع کتابخانه بنیاد برومند، مجموعه دموکراسی و حقوق بشر که مشروح قوانین بین‌المللی در زمینه حقوق بشر و نیز یافته‌های مراجع بین المللی حقوق بشر در مورد مجازات مرگ در ایران را ارائه می‌کند؛ پژوهش بنیاد برومند در باره تاریخ قصاص، قاعده "چشم در مقابل چشم" که هدفش جلوگیری از کشتن بود اما همچنان در نظام قضایی ایران برای توجیه اعدام و قطع عضو مورد استناد است؛ و ترجمه فارسی "دستورالعمل ایجاد نظام شفاف و شایسته سالار برای انتصاب قضات عالیرتبه" توسط بنیاد برومند، سندی که هدف آن تضمین صحت و استحکام دستگاه قضایی و قضات است، با مقدمه ای از شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل.
- نقشه نمایانگر بحران حق حیات در ایران. نموداری تصویری از موارد نقض حق حیات در ایران را از سال ۲۰۰۰ تا به امروز که توسط بنیاد برومند مستند گردیده و در یادبود امید آمده است؛ نموداری که به‌مرور اطلاعات آن کامل‌تر و به‌روز می‌شود.این نقشه، مکمل نقشه ای است که به متهمان زیر سن قانونی اختصاص یا
فته و در سال ۲۰۱۶ میلادی راه اندازی شده است.
بنیاد برومند با این منبع اینترنتی – پروژه‌ای بلندمدت که در ماه‌ها و سال‌های آتی به‌طور مداوم به‌روز خواهد شد – ابزاری مفیدی را در اختیار هواداران لغو مجازات اعدام در سراسر جهان می‌گذارد. مردم ایران، که از حقوق جهان‌شمول بشر برخوردار هستند، مستحق رویکرد دیگری هستند، رویکردی که به حق حیات آنان احترام بگذارد. بنیاد برومند تلاش می‌کند که از طریق این پروژه و پروژه‌های دیگری ازاین‌دست، آنان را در نیل به این هدف، توانمندتر سازد.
ناقضان حقوق بشر از ارائه اطلاعات مهم و کلیدی به عموم، خودداری می‌کنند و در عوض با اطلاعات غلط آنان را گمراه می‌کنند. آنها روی بی‌تفاوتی مردم حساب می‌کنند و سعی‌شان بر این است که به‌مرورزمان، قربانیان نقض حقوق بشر به بوته فراموشی سپرده شوند. مردم می‌توانند از طریق آگاه شدن و آگاه ماندن، به اشتراک گذاشتن اطلاعات، بحث و تبادل‌نظر در مورد مواضع مختلف، و به چالش کشیدن استدلال و منطق رسمی حاکمان، نادرستی استدلال ناقضان را اثبات کنند و به سود اجرای عدالت گام بردارند و نقشی کلیدی در ایجاد تغییرات ایفا نمایند.
مخالفان و نیز موافقان مجازات اعدام باید سیاست دستگاه قضایی ایران را در اجرای این مجازات بهتر بشناسند و از مقامات مسئول انتظار شفافیت بیشتر داشته باشند: آیا اعدام مانع وقوع جرم می‌شود؟ آیا در واقعیت امر، هزاران نفری که به دلیل اتهام‌های منتسب به خود اعدام شده‌اند، جملگی مجرم بوده‌اند؟ آیا منشأ مجازات بی‌رویه و بدون تناسب افراد در دین و فرهنگ ایران است؟ چرا احکام اعدام را به دست محکومانی که در انتظار اجرای حکم به سر می‌برند نمی‌دهند؟ آیا می‌توانیم از قوه قضاییه انتظار شفافیت بیشتر داشته باشیم، اگر متوجه فقدان شفافیت نباشیم و دست در دست هم در سطحی وسیع در پی آن نرویم؟ مگر نه این است که ناکارایی نظام قضایی - این ستون فقرات و سنگ بنای حکومت قانون - مسئله یکایک افراد جامعه است؟
