«به من گفتند که اگر قتل را گردن نگیرم، مرا میکشند.
حتی خانوادهام هم در خطر بود.»
- محمدرضا حدادی: زندانی در انتظار اعدام
محمدرضا حدادی، نوجوان ١۵ ساله کازرونی (در استان فارس) را با تهدید و فریب واداشتند تا مسئولیت قتلی را به عهده بگیرد که مرتکب نشده بود. علیرغم پرسشهای جدی درباره قصور و تخلف در بازجویی و محاکمهاش که در ویدیوی تولیدی بنیاد برومند برجسته شده است، او را در سال ١٣۸٣ به اتهام قتل عمد به اعدام محکوم کردند. از ٨ سال پیش تا به امروز که ٢۷ ساله شده است، از اضطراب طناب دار از خواب بیدار میشود. اگرچه محکومیت او نقض قوانین ایران و قوانین بینالمللی است اما مقامات قضایی جمهوری اسلامی تقاضای او را مبنی بر محاکمۀ مجدد و عادلانه نشنیده میگیرند. با این حال نجات جان او هنوز ممکن است.
محمدرضا نمونهای است از نوجوانانی که دادگاههای ایران همچون بزرگسالان محاکمه و به مرگ محکوم کردهاند. سیستم قضایی ایران نوجوانان را نیز که متهم به ارتکاب جرمی شدهاند، تحت فشار روحی و جسمی غیرقابل قبولی قرار میدهد تا علیه خود اعتراف کنند. بنیاد برومند میکوشد توجه عموم را به چنین مواردی جلب کند و یاد قربانیان را زنده نگهدارد.
جمهوری اسلامی ایران ٢٥ سال پس از امضای کنوانسیون حقوق کودک، در صدر دولتهای اعدام کننده مجرمان نوجوان قرار دار
د. کنوانسیون حقوق کودک مجازات اعدام را برای کسانی که هنگام ارتکاب جرم کمتر از ۱۸ سال داشتهاند، و طبق قوانین بینالمللی کودک به شمار میروند، قاطعانه منع میکند. با این حال، یافتههای بنیاد برومند که در «یادبود امید» ثبت شده، نشان میدهد که قوه قضائیه ایران از اواخر سال ۱۳۷۸ تا کنون، حداقل ۱۲۶ نوجوان متهم به جرم را اعدام کرده است. ۲۵ تن از این نوجوانان در زمان ارتکاب جرم، ۱۵ ساله و یا جوانتر بودهاند. ۶۷ تن به اتهام قتل عمد، ۲۲ تن به اتهام جرایم جنسی و ۱۴ تن نیز با اتهامهای مرتبط با مواد مخدر اعدام شدهاند. در استان تهران با ۲۱ مورد، هرمزگان با ۱۹، فارس با ۱۲ و اصفهان با ۱۰ مورد، بیشترین موارد اعدام مجرمان نوجوان ثبت شده است. با وجود اعتراضات در داخل و خارج ایران، روند اعدام در سالهای اخیر شتاب نگرانکنندهای داشته است.
بنیاد برومند در این زمینه، منبعی از دادههای بسیار ضروری به نام «برای مرگ خیلی جوان بودند» برای دیدهبانی حق حیات کودکان ایجاد کرده است. روشن کردن چگونگی نقض حق حیات کودکان در قوانین و روند قضایی که مسئولیت کودک و بزرگسال را یکسان میداند از دیگر ویژگیهای این منبع است. صفحات این مجموعه دربارۀ موضوعها و رسانههای گوناگون، و نیز دربارۀ قوانین بینالمللی، رفتار مناسب با مجرمان و اظهارات زندانیان محکوم به مرگ، بررسیهای عمیقی به دست میدهند:
- نقشه تعاملی موارد اعدام مجرمان نوجوان که بنیاد برومند از دی ماه سال ۱۳۷۸ (ژانویه ۲۰۰۰ میلادی) مستند کرده، به همراه لینک آن در یادبود امید.
- روایتهای ویدیویی محمدرضا حدادی که اکنون در خطر جدی اعدام قرار دارد و بهنود شجاعی و بهرام احمدی، دو نوجوان ایرانی که محاکمه و اعدامشان نمایانگر وضعیت وخیم عدالت برای نوجوانان در ایران است.
- گزارشی ویدیویی درباره نحوه تعامل نمایندگان ایران با کمیته کنوانسیون بینالمللی حقوق کودک، جایی که تلاشهای تکراری و ناامید کنندۀ نمایندگان ایران در توجیه سیاستهای کشور، مذاکرات را به بن بست کشانده است.
- اسناد ترجمه و آرشیو شده در «کتابخانه حقوق بشر و دموکراسی» بنیاد که بیشتر به جایگاه نوجوانان در قوانین بینالمللی حقوق بشر میپردازد.
به مناسبت روز جهانی حقوق بشر، بنیاد برومند این بخش وبسایت خود را به قصد جلب توجه بیشتر به حق حیات و تضمین آیین دادرسی کودکان و تقویت تلاشهای مداوم در داخل و خارج از کشور برای توقف اعدام کودکان، راه اندازی می کند.
سازمان ملل در آخرین گزارش خود درباره وضعیت حقوق بشر در ایران، از اینکه دولت ایران نقض قوانین بینالمللی مربوط به حقوق کودکان را با استناد به «تعالیم مذهبی و فرهنگی» ادامه میدهد «ابراز نگرانی جدی» کرده است. در این پروژه بنیاد برومند وضعیت بغرنج مجرمان نوجوان در ایران و لزوم احترام مقامات ایرانی به تعهدات بینالمللیشان را یادآوری میکند. به عنوان نخستین گام، ایران باید اجرای حکم اعدام نوجوانان را متوقف کند و با اصلاح قوانین از اجرای چنین احکامی تحت هر شرایطی جلوگیری به عمل آورد.