در این روزگار تاریک، به ما کمک کردید تا امید را زنده نگاه داریم
برای کسانی که وقایع جمهوری اسلامی ایران را از نزدیک دنبال می کنند، رخدادهای سال ۲۰۱۹ یادآور حقایق تلخ موجود در حکومتی است که دولت و دستگاه قضایی آن کمترین احترامی برای حقوق بنیادین بشری شهروندان خود قائل نیست. در این سال، بنیاد عبدالرحمن برومند برای حقوق بشر در ایران، از طریق مستند نمودن و ثبت شواهد و مدارک و نیز با حمایت و دفاع از قربانیان، به رسالت خود در انعکاس موارد نقض فاحش حقوق بشر و اجبار خاطیان به پاسخگو بودن در قبال اعمال خود، ادامه داد. در این روزگار سخت تاریک، برای زنده نگاه داشتن امید به آینده و روزهای بهتر، حمایت شما از ماموریتی که ما عهده دار آن شده ایم، امری حیاتی است.
مشخصاً در حوزه حق حیات، ایران از طریق کاهش تعداد احکام اعدام، تغییرات مثبتی در سال ۲۰۱۹ انجام داد. این ارقام از ۵۰۹ اعدام در سال ۲۰۱۷ به ۲۶۱ فقره در سال ۲۰۱۸ و ۲۵۱ فقره در سال ۲۰۱۹ ، تقلیل یافت. در واقع، شمار اعدام ها در سال ۲۰۱۹ پایین ترین رقمی است که بنیاد برومند در یک دهه مشاهده کرده است. این کاهش، نتیجه کاهش احکام اعدام در جرائم مرتبط با مواد مخدر است که به موجب اصلاحات به عمل آمده در قانون مبارزه با مواد مخدر در اواخر سال ۲۰۱۷ ، به اجرا در آمد. اگرچه این رویدادِ مثبتی است، با این حال ارقام موجود هنوز هم ایران را در زمره فعال ترین دژخیمانِ جهان قرار می دهد. از میان ۲۵۱ تنی که در سال ۲۰۱۹ اعدام شدند، چهار تن در زمان ارتکاب جرم زیر هژده سال سن داشتند، و ۲۶ تن دیگر نیز به لحاظ ارتکاب جرائم غیر خشنِ مرتبط با مواد مخدر به کیفر مرگ گرفتار آمدند. این موارد، نقض صریح تعهدات ایران به موجب حقوق بین الملل است چرا که حقوق بین الملل اعدام اطفال را ممنوع و مجازات اعدام را تنها در مورد "جدی ترین جرائم" که قتل عمد را به همراه دارد، مجاز داشته است. فارق از نوع و ماهیت اتهامات، متهمان در نظام قضایی ایران که در آن نادیده گرفتن تشریفات و الزامات قانونی امری روزمره است، کماکان به شدت آسیب پذیر می باشند.
در اواخر سال گذشته، امید به بهبود وضعیت در حوزه حق حیات به یاس مبدل شد: در روز ۲۴ آبان ۱۳۹۸ گزارشاتی به تدریچ مخابره شد مبنی بر این که حکومت به تظاهرات گسترده در اعتراض به اعلام افزایش ناگهانی قیمت بنزین، با بی اعتنایی کاملاً بی شرمانه به حقوق بنیادین، واکنش نشان داده است. با ایرانیانی که به خیابان آمده بودند، با خشونت هرچه تمام تر برخورد شد: سازمان عفو بین الملل گزارش داد که دست کم ۳۰۴ تن در جریان سرکوب ها کشته شده اند، رقمی بالاتر از تعداد کل اعدام هایی که بنیاد برومند در طول سال گردآوری کرده است. گردآوری اطلاعات کماکان ادامه دارد و به نظر می رسد تعداد کشته شده گان بسیار بیشتر باشد؛ طبق برخی گزارشات به ۱۰۰۰ تن هم می رسد.
(برای اطلاعات بیشتر در خصوص اعتراضات ماه نوامبر ۲۰۱۹ ، خبرنامه های بنیاد برومند را مطالعه فرمایید:
"در باره اعتراضات: ایران را به خاطر اعمالش پاسخگو کنید و گرنه از این بد تر در پیش است"
“On Protests: Hold Iran Accountable Or Worse May Lay Ahead”
و
"روز جهانی حقوق بشر ۱۳۹۸: تقدیم به قربانیان اخیر تحمل ناپذیری حکومت ایران به حق تجمع صلح آمیز"
با عنایت به این پس زمینه است که بنیاد برومند به کار خود در مستند نمودن و ثبت موارد نقض حقوق بشر و اطلاع رسانی به منظور اشاعه و تقویت فرهنگ حقوق بشر و دموکراسی، ادامه داده است.
بنیاد برومند سال گذشته را با راه اندازی گاه شمار مدافعان حقوق بشر آغاز کرد. این گاه شمار، منبعی است که چهل سال حمله به وکلای دادگستری و دیگر حقوقدانانی که در صدد دفاع از موکلین خود و حاکمیت قانون برآمده بودند را مستند و ثبت می نماید. گاه شمار حاوی گزارشات مفصل در باره وکلایی همچون نسرین ستوده، امیرسالار داودی، و محمد نجفی است که به خاطر کار حقوقی خود، کماکان در زندان به سر می برند.
در سال ۲۰۱۹ ، بنیاد برومند روایاتی از عوامل، قربانیان، و آسیب دیدگان ثانویِ گرایش و علاقه دستگاه قضایی ایران به مجازات اعدام، ارائه کرد:
- انور اقدم، زندانبان سابقی که در باره تجربیات دست اول خود با زندانیان اعدامی و نیز در باب نظام های قضایی و کیفری ایران سخن می گوید (مصاحبه ویدیویی)
- شاهین میلانی در باره بزرگ شدن بدون پدر پس از این که پدرش به خاطر فعالیت های مذهبی اش به عنوان یک بهایی اعدام شد، صحبت می کند (مصاحبه ویدیویی)
- هما شهسواری پور در باره شوک و ترومای روحی ماندگاری که در سن نه سالگی به لحاظ اعدام پدرش به وی وارد شد، سخن می گوید (مصاحبه ویدویی)
- حامد فرمند، فعال حقوق کودک و پژوهشگر حقوق بشر، اعدام دایی اش را به خاطر عضویت در یک گروه اپوزیسیون که در دوران طفولیت حامد رخ داد به خاطر می آورد و از تاثیری که این تجربه تروماتیک بر زندگی وی و مسیری که در نهایت انتخاب کرده گذاشته است، سخن می گوید.
در سال ۲۰۱۹، بنیاد برومند گزارش جامع و مفصلی در باره اعدام اطفال بزهکار تحت عنوان "کودک بودند اما همچون بزرگسالان محکومشان کردند: گزارشی از بنیاد عبدالرحمن برومند" ارائه کرد. این گزارش با در نظر داشتن موارد خاصی که بنیاد برومند مستند و ثبت نموده، به بررسی تفصیلی این جنبه از بحران حق حیات می پردازد و ناسازگاری فاحشی که بین سنن تاریخی ایران و تعهدات بین المللی آن از یک سو، و توجیهات دینی و "فرهنگی" حکومت فعلی در اعدام کودکان از دیگر سو، وجود دارد را نشان می دهد. از پژوهش ها و آراء علوم مدرن، جامعه مدنی ایران، و مجتهدین دینی نیز برای اثبات بی اعتباری استدلال های حکومت در این باب، استفاده شده است.
بنیاد برومند همچنان به ارائه گزارش هایی که شرایط و بستر موارد کنونی نقض حقوق بشر را روشن می کند، ادامه داد و از این طریق حمایت فوق العاده مهمِ عموم مردم و نیز متخصصین امر را جلب کرد. ما تحلیل های خود را در قالب خبرنامه ارائه کردیم که طیف گسترده ای از موارد مختلف را در بر می گرفت: از امین کرکی، جوانی که در دزفول در استان خوزستان زندگی می کرد و در جریان سرکوب اعتراضات دی ماه ۱۳۹۶ دستگیر و کوتاه مدتی بعد در شرایطی مشکوک در گذشت، تا لایحه ای که در بهار به مجلس ارائه شد و حق برخورداری از دادرسی عادلانه در قوانین ایران را بیش از پیش به مخاطره می انداخت؛ از مورد مهداد (شاهو) ملاحی، بلوچی که به تجارت احشام اشتغال داشت و ظرف تنها دو ماه به اتهام قتل دو مامور دریابانی که به گفته شاهدان عینی تصادفی بود، به مرگ محکوم شد، تا اعتراضات گسترده آبان ماه ۱۳۹۸ که با خشونت لجام گسیخته حکومت مواجه شد، حکومتی که اظهارات تهدید آمیز مقامات آن، حاکی از برخوردهای حتی وحشیانه تر هم بود اگر نهادهای بین المللی پاسخ قاطعانه ای به آن نمی دادند (کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد این نگرانی را در بیانیه ششم دسامبر خود (۱۵ آذر ماه ۱۳۹۸) منعکس کرده و خواستار آزادی فوری کلیه تظاهرکنندگانی شد که خودسرانه از آنها سلب آزادی شده بود).
یادبود امید نیز در سال گذشته گسترش پیدا کرد و به ثبت سرگذشت قربانیان خشونت دولتی ادامه داد. در طول سال، بنیاد برومند بیش از ۳۵۰ مورد جدید به این یادبود اضافه کرد که تعداد کل موارد به ثبت رسیده در امید را به بیش از ۲۴۹۰۰ مورد رساند. این موارد افراد زیر را در بر می گیرد:
- وحید حیدری، جوانی که پس از دستگیری در جریان سرکوب اعتراضات دی ماه ۱۳۹۶ در بازداشت نیروی انتظامی در گذشت. بنیاد برومند به خصوص از پیامدهای مرگ وحید حیدری برای افرادی که اخیراً در خلال موج اعتراضات آبان ماه ۱۳۹۸ دستگیر شدند، نگران شد. این جوان نه تنها جان خود را از دست داد بلکه محمد نجفی، وکیل دادگستری، به لحاظ تلاش برای پیگیری مرگ غیرمترقبه وی نیز به حبس و شلاق محکوم شد.
- وحید مظلومین که در آبان ماه ۱۳۹۷ پس از محکومیت توسط دادگاه ویژه رسیدگی به جرائم اقتصادی، اعدام شد. از آنجا که محکوکیت و اعدام وی با موجی از نارضایتی های اجتماعی به لحاظ وضعیت ناگوار اقتصادی کشور مصادف شد، بسیاری مظلومین را به منزله بلاگردانی پنداشتند که توجه عموم را از عدم پاسخگویی حکومت در قبال این گونه موارد منحرف کرده است.
- کامبیز صاق زاده میلانی، روانپزشک و عضو محفل روحانی ملی بهاییان، که در سال ۱۳۵۸ پس از این که مامورین سپاه پاسداران به محل گردهمایی محفل حمله کردند، ناپدید شد و به احتمال قوی فوت شده است. پسر وی شاهین میلانی در مصاحبه ای با بنیاد برومند از تاثیرات ناپدید شدن پدر بر روی زندگیش سخن گفته است.
- علی پناه مالمیر، یک قربانی دیگر آیین قسامه. هنگامی که جوانی در جریان یک نزاع جمعی به قتل رسید و مراجع رسیدگی نتوانستند ادله کافی برای محکومیت هیچیک از افراد در گیر در نزاع ارائه کنند، ده تن از بستگان قربانی نزد قاضی دادگاه قسم خوردند که مالمیر گناهکار بوده، و با وجود تناقضات آشکار در پرونده، عملاً وی را به مرگ محکوم کردند. مالمیر در مهر ماه سال ۱۳۶۹ به دار آویخته شد.
بنیاد برومند شهادتنامه رضوانه محمدی، زن جوانی که اخیراً دستگیر و متهم به "تبلیغ برای همجنس بازی" و مجبور به ترک ایران شده بود را نیز منتشر کرد تا از این طریق آگاهی عمومی نسبت به کثرت و شدت سرکوب بر اساس گرایش جنسی را ارتقا بخشد.
تعاملات و ارتباطات بنیاد برومند با جامعه بین المللی همزمان با ارتباط فعالانه آن با افرادی که هنوز در ایران زندگی می کنند، پیشرفت کرده و گسترش می یابد. در خلال سال ۲۰۱۹، بنیاد برومند به کار خود در آموزش اصول بنیادین حقوق بشر، حاکمیت قانون، و اجرای عدالت، به ایرانیان ادامه داد. بدین منظور، ما ترجمه فارسی تفسیر کانون بین المللی وکلای دادگستری از حاکمیت قانون مورخ سال ۲۰۰۷ میلادی، و نیز سلسله پرسش و پاسخ های حقوقی در مورد مبانی دادرسی عادلانه که از پرونده های محاکم برگرفته و توسط کارشناس حقوقی بنیاد تدوین شده است را منتشر کردیم.
معاضدت های بنیاد برومند، به همراه تلاش های جمعی خانواده بزرگ حقوق بشر، باعث جلب توجه جامعه بین المللی به بحران مستمر حق حیات و عدم پیروی از تشریفات و الزامات دادرسی عادلانه در ایران شده است.
در خلا ماه های فوریه و مارس سال ۲۰۱۹ (اسفند ماه سال ۱۳۹۷) مدیر اجرایی بنیاد برومند نتایج پژوهش مستدل و مجاب کننده ای در باره مجازات اعدام برای جرائم مواد مخدر را به مستمعینی که برای اِعمال تغییرات گرد هم آمده بودند، ارائه کرد: نخست در همایشی که سازمان بین المللی کاهش آسیب در بروکسل و در خلال هفتمین کنگره جهانی علیه مجازات اعدام، ترتیب داده بود، و سپس در کنفرانسی در مقر سازمان ملل متحد در ژنو که مرکز اسناد حقوق بشر ایران با حضور گزارشگر ویژه سازمان ملل در باره وضعیت حقوق بشر در ایران، میزبانی آن را بر عهده داشت.
در اوائل ماه نوامبر، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد به موجب فرآیند بررسی ادواری همگانی[۱] (UPR) خود – مکانیزمی که در سال ۲۰۰۶ میلادی مقرر گردید و طی آن اعضای سازمان ملل هر چهار سال و نیم یک بار به بررسی عملکرد دیگر اعضا در حوزه حقوق بشر می پردازند – به بررسی عملکرد جمهوری اسلامی ایران در این زمینه پرداخت. پس از مشورت با گروه های جامعه مدنی، از جمله بنیاد برومند، کشورهای عضو توصیه هایی به نمایندگان جمهوری اسلامی ارائه نمودند. در ماه اکتبر و در راستای همین فرآیند، مدیر اجرایی بنیاد برومند در مقابل پانلی متشکل از نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل متحد که توسط بخش اطلاع رسانی UPR [۲] تشکیل شده بود، و نیز در اجلاسی متشکل از نمایندگان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، سخنانی در باره مجازات اعدام و تشریفات و الزامات دادرسی عادلانه در ایران، ایراد کرد.
مطالبات جامعه بین المللی از دولت ایران، انعکاس دهنده حوزه های اصلی فعالیت بنیاد برومند یعنی پژوهش و حمایت و دفاع از حقوق بشر است که با حمایت و کمک های شما میسر می شود. در خلال بررسی ادواری همگانی، کشورهای اوکراین، سوئد، بلژیک، اتریش، جمهوری چِک، دانمارک، استونی، آلمان، شیلی، کانادا، نروژ، مولدووا، ایرلند، اسرائیل، و نیوزیلند، از ایران خواستند به اعدام کودکان بزهکار خاتمه دهد؛ کشورهای آلمان، سوییس، ایالات متحده آمریکا، بحرین، و فرانسه بر اجرای عناصر تشکیل دهنده محاکمه عادلانه، از جمله حق دسترسی آزادانه به وکیل دلخواه خود، و جلوگیری از اخذ اعترافات اجباری – مسئله ای که پرسنل بنیاد در ژنو بالاخص در مورد آن مصرانه سخن راندند – پافشاری نمودند؛ کشور آلبانی نیز توصیه کرد ایران "بحث اجتماعی علنی و عمومی در خصوص مجازات اعدام را با حضور کلیه فعالان جامعه" مجاز دارد.
بیش از هفده سال است که گروه کوچکی که پرسنل بنیاد برومند را تشکیل می دهد، با گام هایی استوار و منسجم، بالاتر از انتظارات ظاهر شده و تاثیراتی شگرف و در ابعاد وسیع در حوزه حقوق بشر در داخل و خارج از ایران بر جای گذاشته است. انجام این فعالیت ها و همزمان، حفظ استقلال خود، تنها با حمایت افرادی نظیر شما امکان پذیر است. با آغاز سال نو، امیدواریم مساعدت به بنیاد را مد نظر قرار دهید: به ما کم کنید فریاد قربانیان را به نیرویی برای تغییر تبدیل کنیم.
[۱] UN Human Rights Council Universal Periodic Review (UPR)
[۲] UPR Info