اطلاعات درباره اعدام فراقضایی شیخ احمد سیاد، معروف به مولوی احمد میرین، از مقالات و ویدیوی کمپین بلوچ (۲۵ و ۲۷ بهمن ماه ۱۳۹۴)، ویدیوی پخش شده توسط تلویزیون کلمه (۱۰ خرداد ماه ۱۳۹۷)، گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد (۱ فروردین ۱۳۷۵)، مصاحبه بی بی سی با یکی از شرکت کنندگان در مراسم تدفین وی در روز ۱۴ بهمن ماه ۱۳۷۴، که در تاریخ ۸ آبان ماه ۱۳۸۸ در یوتیوب در معرض پخش قرار گرفت، و پستی در وبلاگ معهد دارالسنه در زرآباد، که توسط آقای سیاد تاسیس و اداره می‌شد، جمع آوری شده است. اطلاعات تکمیلی از گزارش‌های سال ۱۹۹۷ سازمان دیده بان حقوق بشر، مقاله میدل ایست اینستیتوت (انستیتوی خاور میانه)  مورخ سال ۲۰۱۶ میلادی، مقاله المانیتور مورخ سال ۲۰۱۷  میلادی، و گزارش سازمان ماینوریتی رایتز گروپ اینترنشنال، مورخ سال ۲۰۱۸، به دست آمده است.

دکتر سیاد در سال ۲۵-۱۳۲۴ در گنجک، یکی از معدود روستاهای بخش کاروان در استان سیستان و بلوچستان، در خانواده‌ای کم بضاعت به دنیا آمد. وضعیت مالی نابسامان خانواده، آنها را مجبور کرد در طول دوران طفولیت وی، نخست به سند، و سپس به شهر کراچی در پاکستان نقل مکان کرده و پس از آن به کاروان بازگردند. در نوجوانی، دکتر سیاد تحت نظر عمویش که روحانی بود به تحصیل فقه حنفی پرداخت. (معهد دارالسنه). بعدها وقتی پدرش به منظور بهبود وضع مالی خانواده به دوحه قطر نقل مکان کرد، دکتر سیاد که اکنون مرد جوانی شده بود، با او همراه شد. دکتر سیاد یک بلوچ و رهبر مذهبی سلفی، یکی از شعب و مذاهب اسلام سنی، بود.

در آنجا دکتر سیاد امامت مسجدی را به عهده گرفت و سپس به کمک متولی مسجد که شیخی سرشناس بود برای ادامه تحصیلات دانشگاهی به شهر مدینه در عربستان سعودی عزیمت کرد. او به تحصیل علوم حدیث، مجموعه‌ای پیچیده از سخنان و اعمال پیامبر که در طول تاریخ از منابع مختلف اخذ شده، پرداخت و موفق شد در این رشته مدارک فوق لیسانس و دکترا کسب نماید. تحصیلات وی، شبکه و دانشی گسترده در زمینه‌های اخلاق، زبان عربی، و فقه برای او ایجاد کرد. با این درجه از معلومات، دکتر سیاد می‌توانست پست‌های پرمنزلت و معتبری در خارج از ایران به دست آورد، اما در سال ۱۳۶۴ ترجیح داد به ایران باز گردد و در زرآباد، روستایی دورافتاده در استان سیستان و بلوچستان، یک مدرسه علوم قرآنی به نام معهد دارالسنه تاسیس نماید. (معهد دارالسنه).

کسانی که سیاد را می‌شناختند از او به عنوان فردی متین و ساده زیست یاد می‌کنند که زندگی خود را وقف مطالعات دینی و خدمت به دیگران کرده بود. او در امور خانه با خانواده همکاری و در حیاط مسجد کار می‌کرد، لوله‌های دستشویی و حمام مسجد را تمیز می‌نمود، و به کسی اجازه نمی‌داد چیزی برایش بیاورد. خطبه‌ها و ساده زیستی‌اش حاضرین را به شدت تحت تاثیر قرار می‌داد و حتی کسانی که با وی اختلاف نظر داشتند نیز از او به نیکی یاد می‌کنند. افراد بسیاری از اقصا نقاط ایران نزد وی می‌آمدند تا فقط او را ملاقات کنند.

اولین دستگیری و زندان

دکتر سیاد هر ساله به منظور تامین مالی مسجد خود، به عربستان سعودی سفر می‌کرد (بی بی سی) و نخستین بار که در سال ۱۳۶۷ دستگیر شد، مدت دو سال بود که مسجد را اداره می‌کرد. (معهد دارالسنه). وی پنج سال در زندان اوین محبوس بود. به گفته وی، این تجربه سخت، در او دگرگونی شگرفی ایجاد و ایمان و اعتقادش را راسخ تر نمود. پس از آزادی به زرآباد باز گشت تا مدرسه خود را گسترش دهد، علی‌رغم آن که عزیزان و اطرافیان، برای حفظ جان و امنیتش او را به ترک ایران ترغیب می‌کردند. (معهد دارالسنه ؛ بی بی سی). پس از گذشت یک سال و نه ماه از آزادی وی از زندان، دکتر سیاد مجدداً چندین بار به زاهدان احضار شد و تحت بازجویی قرار گرفت. (بی بی سی).

پیش زمینه

طبق تحقیقات بنیاد برومند، گروه‌های قومی بلوچ یک الی سه در صد جمعیت ایران و اکثریت جمعیت استان سیستان و بلوچستان را را تشکیل می‌دهند، استانی که ۶۴ الی ۷۷ در صد ساکنان آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند. علی‌رغم برخورداری از منابع نفت، گاز، طلا، و منابع دریایی و آبزیستی، حدوداً دو سوم ساکنان این استان از دسترسی به آب شرب محروم می‌باشند. سیاستگزاری‌های اقتصادی نیز باعث شده سیستان و بلوچستان در زمینه‌های تعلیم و تربیت، بهداشت، و تغذیه، یکی از استان‌های به شدت محروم باقی بماند. ناآرامی‌های مدنی در منطقه منجر به ایجاد گروه‌های مسلح مخالف نظام و درگیری‌های مرگبار شده است. حکومت برای این که منطقه را تحت کنترل شدیدتر خود در آورد، به شیوه‌های خشونت‌آمیز از جمله ترور و قتل، و نیز به دستگیری خودسرانه مدافعان مسالمت جوی حقوق بشر، توسل جسته است. تنها در مقطع زمانی فروردین تا شهریور ماه سال ۱۳۹۶، ده فعال مدنی بلوچ به طور خودسرانه بازداشت شدند. (ماینوریتی رایتز گروپ).

اقلیت بلوچ ایران اکثراً سنی مذهب‌اند در حالی که اکثریت جمعیت ایران مسلمان شیعه می‌باشند. سیاست‌ها و اقدامات مسئولان، مبتنی بر ایجاد محدودیت برای اسلام سنی بوده است، اقداماتی نظیر محدود کردن و حتی جلوگیری از ساخت مساجد سنی در مناطقی که اکثریت جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند (از جمله تهران)، تعطیل کردنِ خودسرانه نمازخانه‌ها و گردهمایی‌های سرورآمیز، و اِعمال خشونت از سوی نیروهای امنیتی نسبت به گروه‌های سنی که در ملاء عام نماز می‌خوانند. (ماینوریتی رایتز گروپ؛ دیده بان حقوق بشر: اقلیت‌های مذهبی‌؛ المانیتور).  فقدان حمایت‌های نهادینه، رهبران سنی را به سوی ادامه تحصیل در پاکستان یا عربستان سعودی می‌راند و این روندی است که به طور تاریخی شکّ حکومت را برانگیخته است، هم به خاطر خصومت و دشمنی وهابیسم (شعبه غالب اسلام سنی در عربستان سعودی) نسبت به اسلام شیعه، و هم به لحاظ تنش‌های سیاسی موجود بین ایران و عربستان سعودی.

فعالان بلوچ گزارش کرده‌اند که سرکوب حکومتی گروه‌های سنی بلوچ، از بهمن ماه سال ۱۳۷۲، یعنی زمانی که افراد محلی جهت اعتراض به تخریب یک مسجد سنی واقع در مشهد، در زاهدان تجمع کرده بودند، افزایش یافته است. گزارش‌ها حاکی از آن بود که ماموران دولتی به سوی جمعیت آتش گشوده و چندین فعال را بازداشت کرده‌اند. (دیده بان حقوق بشر: اقلیت‌های مذهبی). دکتر سیاد یکی از چهار روحانی سنی بلوچ و یا کرد تبار بود که تحت شرایط مشکوک بین سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۴ در گذشت. (سازمان ملل؛ مقاله کمپین بلوچ، ۲۵ بهمن ماه ۱۳۹۴) .

[مذهب سلفی یا] سلفیسم

سلفیسم یکی از مذاهب اسلام سنی است که هدف آن تهذیب و ترویج اسلام به گونه‌ای که از سوی نسل‌های بنیانگزار آن عمل می‌شده، می‌باشد. (معهد دارالسنه). این مذهب و مذهب وهابی، به لحاظ ماهیت بنیادگرا و بعضاً بحث برانگیز آن، هدف کارزارهای حکومت ایران در کاهش تاثیر و نفوذ آن در مدارس و در سطح حیات اجتماعی بوده است. (میدل ایست اینستیتوت).

دستگیری

در تاریخ ۸ بهمن ماه ۱۳۷۴، دکتر سیاد پنجاه ساله از عربستان سعودی، کشوری که برای تامین مالی مدرسه خود به آن سفر کرده بود، به ایران بازگشت. یکی از بستگان وی که برای استقبال از او به فرودگاه بندرعباس رفته بود اظهار داشت دو مامور لباس شخصی او را به خود برده و به خویشاوند وی گفتند که روز بعد بر می‌گردد. در ساعت دو بعد از ظهر همان روز، دکتر سیاد با نماینده ایرانشهر در مجلس و نیز افراد سرشناسِ شهرستان چابهار واقع در استان سیستان و بلوچستان، تماسی تلفنی داشت و تاکید کرد فردای آن روز باز می گردد. (بی بی سی).

قتل شیخ احمد سیاد

بنا به اطلاعات موجود، پس از رویت دکتر سیاد در فرودگاه و تماس تلفنی متعاقب وی با رهبران محلی، او دیگر نه دیده شد و نه دیگر کسی حتی صدایش را شنید. (بی بی سی). پنج روز بعد، در روز ۱۲ بهمن، پیکر وی  در میناب واقع در حومه بندرعباس نزدیک میدانی که یک مرکز و ترمینال حمل و نقل است، پیدا شد. (بی بی سی ؛ متن و ویدیوی کمپین بلوچ، ۲۷ بهمن ماه ۱۳۹۴؛ معهد دارالسنه) . آثار شکنجه بر روی جسد مشهود بود. (دیده بان حقوق بشر). تا تاریخ چاپ این گزارش، اطلاعی در باره چگونگی مرگ وی در دست نیست.

منابع نزدیک به دکتر سیاد معتقدند که وی توسط نیروهای حکومتی ایران ترور شده است. آنها می‌گویند که او آخرین بار در معیت ماموران اطلاعات دیده شده و از افراد محلی نیز در خصوص تاریخ بازگشت از عربستان سعودی به ایران سوال شده بود. این منابع همچنین به دفعات متعددی که دکتر سیاد پس از آزادی از زندان جهت بازجویی به زاهدان اظهار شده بود اشاره کرده و اضافه می‌کنند که هرگز اتهامی که حبس یا بازجویی از او را توجیه نماید به وی وارد نشد.

واکنش مقامات

در فروردین ماه سال ۱۳۷۵، نماینده ویژه کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد از مقامات ایران خواست اطلاعات خود را در باره مرگ دکتر سیاد، ارائه نمایند (سازمان ملل). تا بهمن ماه ۱۳۹۴، جمهوری اسلامی هنوز حتی تحقیقی هم در خصوص چگونگی مرگ وی انجام نداده بود (کمپین بلوچ، ۲۵ بهمن ماه ۱۳۹۴). منابع نزدیک به دکتر سیاد گزارش کردند مقامات حکومتی در مراسم تدفین وی حضور داشته‌اند. تا تاریخ چاپ این گزارش، هنوز مرگ وی از سوی منابع خبری رسمی ایران گزارش نشده است.

واکنش خانواده

پیکر شیخ احمد سیاد با حضور فرزندان و شاگردانش در تاریخ ۱۴ بهمن ماه ۱۳۷۴ در گنجک به خاک سپرده شد. (معهد دارالسنه ؛ کمپین بلوچ، ۲۷ بهمن ماه ۱۳۹۴) .

در تاریخ ۷ مهر ماه ۱۳۹۶، برخی از مریدان وی کانالی در شبکه اجتماعی تلگرام  ایجاد کردند که در آن، رسانه‌های مذهبی، یادبودهای دکتر سیاد و مدرسه‌اش، و اطلاعات درباره رهبران بلوچ که به قتل رسیده‌اند، به اشتراک گذاشته شد.