بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

فرخ رو پارسا

درباره

سن: ۵۷
ملیت: ايران
مذهب: اسلام
وضعیت تأهل: متاهل

مورد

تاریخ کشته‌شدن: ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۹
محل: زندان اوين، تهران، استان تهران، ايران
نحوه کشته‌شدن: تيرباران
اتهامات: فحشا و/يا گرداندن مراکز فساد; زنای محصنه; اختلاس اموال عمومی; جرم ضد انقلاب نا مشخص; همکاری با ساواک، پليس سياسی

ملاحظات

ابتدا معلم زیست‌شناسی بود و بعدها پزشک و وزیر آموزش و پرورش شد و تأثیر به‌سزایی بر وضعیت تحصیل در مدارس ایران گذاشت. اما در نهایت، مقامات استقلال رأی و شور و علاقه او برای ارتقای تحصیل دختران را تهدیدی به‌شمار آوردند.

اطلاعات در مورد محاکمه و اعدام خانم پارسا، نمایده مجلس و وزیر سابق آموزش و پرورش، مأخوذ از روزنامه های کیهان،٧، ٨ و٩اردیبهشت، اطلاعات ،٣، ٧ ، ٨ و ١٥ اردیبهشت و انقلاب اسلامی ٩و ١٨اردیبهشت ١٣٥٩ است. خانم پارسا، دبیر دبیرستان و پزشک، از چهره های فعال مبارزات زنان ایران پیش از انقلاب بود. وی بیش از ده سال در وزارت آموزش پرورش خدمت کرد.

دستگیری و بازداشت

اطلاعی در مورد جزئیات دستگیری و بازداشت این متهم، که در تاریخ ۱۳۵۸/۱۱/۲۸ بازداشت شده بود در دست نیست.

دادگاه

براساس گزارش روزنامه ها، دادگاه انقلاب اسلامی تهران خانم پارسا و آقای همایون جابر انصاری را محاکمه کرد. جلسات اول و دوم دادگاه در دوم و سوم اردیبهشت ١٣٥٩ تشکیل شد. این محاکمه پنج جلسه به طول انجامید که خانم پارسا در جلسه پنجم به آخرین دفاعیات خود پرداخت.

اتهامات

در اولین جلسه دادگاه، دوم اردیبهشت، اتهامات علیه خانم پارسا توسط رئیس دادگاه خوانده شد. در روزنامه اطلاعات اتهامات علیه خانم پارسا چنین گزارش شده است: "حیف و میل اموال بیت المال و ایجاد فساد در وزارت آموزش و پرورش و کمک به نشو و نمای فحشا در آموزش و پرورش و همکاری موثر با ساواک منحله در جهت سرکوبی و اخراج آزادیخواهان و فرهنگیان مبارز از وزارت فرهنگ جهت تحکیم رژیم منفور پهلوی و سخنرانی های موثر و مکرر نیز جهت تحکیم رژیم مزبور و شرکت در تصویب قوانین ضد مردمی و استفاده از مقام و موقعیت خود جهت نقص قوانین و وابسته نمودن آموزش و پرورش به فرهنگ استعماری امپریالیزم و روابط نزدیک با نصیری معدوم و روابط نامشروع با رئیس دفتر خود و غیره... و نظر به اینکه مشارالیه از فرقه بهائی و از تیره ازلی بوده و بدون جهت خود را مسلمان معرفی کرده و در حیله سخن را موجب اعتراض معترضین است و نظر به سایر دلایل موجود در پرونده محرز است متهمه مرتکب گناهانی شده است تقاضای رسیدگی واشد مجازات متهمه و مصادره اموال وی را مینماید".

نماینده دادستان در قسمتی دیگر ار کیفر خواست به قرائت گزارشی از ساواک که در آن از خانم پارسا انتقاد شده بود پرداخت: "... ساعت ۹ صبح روز ۴۷/۱۱/۲۱ مدیران مدرسه جامعه اسلامی در تالار آیینه حضور یافتند، تعداد مدعوین ۱۵٠ نفر بود که ۸٠ نفر آنان را زنان چادری، ۲٠ نفر را مردان معمم و بقیه همه مردانی بودند که بدون کراوات و با ریش آمده بودند. وزیر آموزش و پرورش بمحض آمدن به سالن با عصبانیت گفت خانمها چکاره اند. یکی از مسئولان پاسخ داد اینها مدیران مدارس دینی هستند. خانم وزیر گفته است مدرک تحصیلی اینها چیست؟ و بلافاصله گفته است در میان اینها چند نفر لیسانسه هستند که دو نفر از خانمها دستشان را بعلامت لیسانسه بودن بالا می برند. در این موقع خانم وزیر با عصبانیت می گوید: اسلام هرگز نگفته است که زنان چادر سر کنند، فرخ رو پارسا در ادامه صحبتهایش در پایان مجلس مزبور گفته است: باید خرافات ریشه کن شود. ... در پایان این گزارش ساواک نظر داده است که: وزیر در مورد زنان چادری تند روی کرده حال آنکه باید آنها را با لحن ملایم تری به رفع حجاب دعوت میکرد ..."

سازمان های بین المللی حقوق بشراشاره به گزارش هایی می کنند دال بر اینکه مقامات جمهوری اسلامی به مخالفین سیاسی خود اتهامات کاذبی از قبیل قاچاق مواد مخدر یا ارتکاب جرائم عمومی و جنسی نسبت داده وآنان را همراه با محکومین غیر سیاسی دیگر اعدام می کنند.

مدارک و شواهد

بنا بر کیفر خواست دادستان، مبنای اتهامات، شکایات افراد و کارنامه متهم به عنوان وزیرذکر شده است. مدارک و شواهد به شرح زیر است: شکایت شریف زاده مبنی بر اینکه متهم با استفاده از موقعیت پست خود باعث انحلال مدرسه وی شده، شکایت و اعلام جرم عبدالعلی نجفی حاکی از سوء استفاده و فساد در آموزش و پرورش ودادن رشوه به خبرنگاران سر سپرده رژیم منفور پهلوی جهت تبلیغ کاذب و دروغی- شکایت حیدرعرفانی که متهمه سبب تبعید وی گردیده و موجب سرگردانی خود و عائله اش شده و گزارشی حاکی از اینکه متهمه چندین ملیون تومان سوء استفاده نموده و وزارت آموزش و پرورش را وابسته به فرهنگ استعماری آمریکا کرده و اعلام جرم آقای محمد عزیزی که بدون جهت و بعلت ضد مردمی نامبرده را بازنشسته نموده و باعث ضرر و زیان مادی و معنوی وی شده است. شکایت مجتبی مدرس طیرانی از متهمه که در زمان وزارت خود مدرسه وی را منحل نموده و باعث آبروریزی مشارالیه شده و منجر بضرر و زیان زیادی گردیده است و شکایت بانو زهرا عباس پور دائر باینکه همسر مشارالیه فراش مدرسه رضا پهلوی بوده چون به هویدا معدوم در زمان ورود به مدرسه اعتنا نکرده او را از کار بر کنار نموده و بهمین جهت زندگانی آنها در هم ریخته شده و به آنها ضرر و زیان فوق العاده وارد گردیده است. و شکایت خانم اختر علی اسحاب حاکی از اینکه فرخ رو پارسا وزیر نالایقی بوده و بهمین جهت معاونین و زیردستان او سوء استفاده کرده و نارضایتی مردم و فرهگیان را فراهم نموده و بین آنها تفرقه انداخته است. و گزارشی از ساواک منحله که متهمه چهارصد هزار ریال اجناس، بدون پرداخت گمرک و عوارض برای شخص خود وارد ایران نموده (از مقام خود سوء استفاده کرده) و نامه ای از نصیری معدوم حاکی از تحریک کردن او در مقام وزارت آموزش و نظر به اینکه در جلسه ۱۳/۱٠/۵٠ حوزه کارمندان حزب ایران نوین باتفاق آراء متهمه را نالایق در پست وزارت آموزش و پرورش معرفی و باعث تخریب آموزش و پرورش دانسته اند و گزارشی از ساواک منحله مبنی بر جلسه هفتگی گروهی از اعضاء حزب مردم دائر بر اینکه مشارالیه سوء استفاده از مقام خود نموده و مقادیری فرش نفیس با بودجه دولت خریده و آنها را بمنزل خود برده است و نظر باینکه متهمه با استفاده بودجه دولتی خود همیشه با فرزندان خود در خارج صحبت و مکالمه می نموده.

بنا بر گزارش روزنامه انقلاب اسلامی، در پنجمین جلسه دادگاه نماینده دادستان در دنباله دفاع خود از کیفرخواست در مورد سفر فرخ رو پارسا به هندوستان و دیدار از ماهواره های این کشور گفت مگر حرفه شما و کار شما ایجاب می کرد که برای دیدن ماهواره ها به هندوستان بروید؟ نماینده دادستان در قسمتی دیگر در مورد هدایای خانم فرخ رو پارسا و سفر به شیخ نشینها و املاک نامبرده و همچنین تصدی ایشان در مقام نایب رئیس مجتمع آموزشی فرح سابق و قرارداد با موسسه انتشارات فرانکلین و حیف و میلهای نامبرده از بیت المال و سفرهای وی به خارج مطالبی را برای دادگاه توضیح داد. این گزارش در مورد اینکه آیا دادستان مدارکی برای اثبات اتهامات ذکر شده ارائه کرده یا نه، توضیحی نداده است.

پس از اظهارات رئیس دادگاه، دو نفر از شاکیان علیه متهم شهادت دادند. اولین شاهد آقای حسن نامی گفت "من یک فرهنگی هستم و مدارکی علیه متهم حاضر در دادگاه جمع آوری کرده ام که در صورت لزوم ارائه خواهم داد. وی گفت من بخاطر وجود اینها در رأس کار در زندان بودم، ولی حالا یک پست مدیر کلی دارم. پست من مدیر کل هم آهنگی طرح ها و برنامه ریزی های توسعه در وزارت آموزش و پرورش است". در مورد فرخ رو پارسای گفت "ایشان علیرغم پیروزی انقلاب همچنان خودش را نایب رئیس هیئت امناء میدانسته و در تاریخ ۲۶ اسفند ماه سال ۱۳۵۷ بعنوان نایب رئیس حکمی بنام جواد بازرگانی صادر می کند و باو ماموریت می دهد بجای محمد حسین احمدی معاون هویدای معدوم بعنوان مسئول اجرائی و عملیاتی ساختمانها برود و پولها را وصول کند که ایشان بلافاصله برای گرفتن پول اقدام می کند و ... در مدت ۴۸ ساعت حدود یک میلیون و نیم پول از بانک وصول کرده و من نمی دانم چه عواملی بوده که در این مدت کوتاه تمام سلسله مراتب طی شده... اینها یک باند عظیمی بودند در این فاصله کم این پول را برداشت کرده اند. آن هم از یک شعبه نوشهر.خانم فرخ رو پارسا ۸٠٠ هزار تومان وسائل آزمایشگاهی برای مجتمع شماره ۲ آموزش و پرورش خریده که همه اینها صد هزار تومان ارزش ندارد، و اصلا بدرد ما نمی خورد، مدتهاست که این وسائل در انبار نگهداری می شود". در گزارش این شهادت،از مدارک این شاهد علیه متهم ذکری نشده است.

دومین شاکی علی اکبر شمس، درجلسه پنجم دادگاه، ٩ اردیبهشت، شهادت داد و گفت "من یکی از لطمه دیده ترین فرهنگیان هستم که در اینجا حضور دارم". وی در مورد رجبی معاون دانش و پرورش گفت که نامبرده از منابع اسرائیلیها در این مملکت استفاده می کرد و هم اکنون در ایران نیست. وی به تفصیل پیرامون وضع مالی خود و اجحافاتی که از طرف آموزش و پرورش شد و همچنین راجع به حکم خاتمه خدمت خود مطالبی برای دادگاه بازگو کرد. به گزارش روزنامه، این شاهد در مورد لطماتی که به او وارد آمده و همچنین (حکم خاتمه خدمت) خود توسط وزارت آموزش و پرورش جزئیاتی ارائه داده است. اما توضیح بیشتری در مورد این شهادت در این گزارش نیست.

دفاعیات

بر اساس روزنامه اطلاعات مورخ ٧اردیبهشت در دومین جلسه دادگاه به خانم پارسا اجازه داده شد به دفاع از خود بپردازد. خانم پارسا در دفاع از خود گفت "بزرگترین اتهام من غارت بیت المال است که من این اتهام را تکذیب می کنم، زیرا من نه کارهای مالی کرده ام نه در خرید و اینجور مسائل شرکت داشته ام تا از بیت المال استفاده یا سوء استفاده کنم، اگر در این زمینه مدرکی هست من پاسخگوی آن هستم." در مورد رابطه نامشروع با یکی از زیر دستانم، فرخ رو پارسای گفت "من مدرکی ندارم فقط می توانم قسم بخورم که این موضوع دروغ است".

در مورد همکاری با ساواک خانم پارسا اظهار داشت "این قضیه کاملاٌ برعکس است، یکی از علل شایعات و اتهامات پراکنده که برای اینجانب موجود است عدم همکاری با ساواک می باشد، زیرا مدت دو سال بود که از من می خواستند تا یک شبکه اطلاعاتی در میان معلمان ایجاد کنم و چون می دانستم ایجاد چنین شبکه ای جز ایجاد محیط جاسوسی و تفتیش عقاید و دستگیری معلمین حاصل دیگری ندارد مقاومت می کردم. و بالاخره تا روزی که من در آن سمت بودم چنین شبکه ای بوجود نیامد و نامه ای که در این مورد نوشته شده بخاطر ایجاد این شبکه مبارزه با کمونیزم بود". رئیس دادگاه از متهم پرسید: شما گویا در مورد این شبکه طرحی ارائه کرده اید راجع به این طرح توضیحاتی دارید؟ فرخ رو پارسای در جواب گفت "دو سال بود که فشار می آوردند برای شبکه اطلاعاتی. من پیشنهاد کردم بجای اینکار تبلیغاب ضد کمونیستی انجام بگیرد، که این را بصورت یک طرح دادم که به تصویب شاه مخلوع رسید، و مقداری از مطالب ضد کمونیستی چاپ کردند و از ما خواستند بین معلمین توزیع کنیم. البته این طرح آنها را قانع نکرد و تا روزی که من بودم شایعات و اقدامات بر ضد من بود".

وی در مورد وابستگی فرهنگ ایران به فرهنگ استعماری گفت "در زمان تصدی وزارت من بخدمت کلیه مستشاران امریکائی که در آن وزارتخانه بودند خاتمه دادم و کسی را هم بجای آنها استخدام نکردم. و بین آموزش و پرورش ایران و آمریکا هیچگونه ارتباطی وجود نداشت". در کیفرخواست عنوان شده بود که وی ۴٠ هزار تومان جنس بدون پرداخت عوارض از ایتالیا به ایران آورده! در مورد این اتهام متهمه گفت "من حتی یک شاهی از هیچ کشوری جنس وارد نکرده ام و اگر وارد کرده باشم حتماً بارنامه و قبض آن باید موجود باشد، گزارش ساواک خلاف است و همه گزارشات آنها دروغ است".

خانم پارسا در مورد اتهامی که به رفتار وی در دیدار با مدیران مدارس مذهبی وارد آمده می گوید" سخنان من در جمع مدیران مدارس مذهبی که یکی از شاکیان من در دادگاه عنوان کرد باین صورت بود که من در آن جلسه در مورد حجاب زنان گفتم که حجاب نباید مانع فعالیتهای اجتماعی زنان گردد. در آن زمان دختران مدارس مذهبی در فعالیتهای ورزشی اصلاً شرکت نمیکردند. من در تمام بخشنامه های خود زنان را به پوشیدن لباسهای سنگین و با حجاب دعوت می کردم".

خانم فرخ رو پارسا از فعالیتهای سیاسی و اجتماعی خود نیز دفاع کرد. در اشاره به عضویت در حزب ایران نوین اظهار داشت "که انگیزه شرکت من در حزب ایران نوین آن بوده است که فکر می کردم دارم از یک حکومت دیکتاتوری بسوی یک حکومت آزاد می رویم و چون به زنان اجازه داده شده بود که کار و فکر کنند و در دستگاه دولتی موثر باشند با خود گفتم که می توانم مفید واقع شوم.". "در طول خدمت چندین ساله ام در سمت وزیر آموزش و پروش همواره سعی میکردم که بهترین معلمان را بخدمت آموزش و پروش درآورم... برنامه های آموزشی و پروشی دانش آموزان را بهبود بخشم و کوشش می کردم دانش آموزان بموازات فرا گرفتن دروس خود با حرفه و صنعت و فنون نیز آشنا شوند". " نمی خواهم بگویم که در گذشته فساد نبوده، بوده ولی من سعی کردم به فساد آلوده نشوم و تا آنجایی که قدرت داشتم از فساد بر کنار ماندم".

در گزارش این دادگاه در مورد اینکه به خانم پارسا اجازه داده شده باشد از شاهدان سئوال کند، اشاره ای نشده.

حکم

روزنامه انقلاب اسلامی مورخ ١٨ اردیبهشت ١٣٥٩ چنین گزارش می دهد "دادستانی کل انقلاب اسلامی ایران صبح امروز با انشار اطلاعیه ای اعلام داشت، بانو اسفند فرخ رو پارسا وزیر اسبق آموزش و پرورش کابینه هویدا به جرم غارت بیت المال و ایجاد فساد و اشاعه فحشاء در وزارت مذکور و همکاری با ساواک و اخراج فرهنگیان مبارز از آموزش و پرورش و شرکت در تصویب قوانین ضد مردمی و وابسته کردن آموزش و پرورش به فرهنگ استعماری امپریالیسم مفسد فی الارض تشخیص داده شد". خانم پارسا در محوطه زندان اوین تیرباران شد.

تصحیح و یا تکمیل کنید