بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

علی‌اکبر قربانی

درباره

سن: ۳۸
ملیت: ايران
مذهب: احتمال قوی اسلام
وضعیت تأهل: مجرد

مورد

تاریخ کشته‌شدن: ۹ بهمن ۱۳۷۰
محل: پنار، یالوا، ترکيه
نحوه کشته‌شدن: نحوه دیگر اعدام فراقضایی

ملاحظات

آقای قربانی پناهنده سیاسی در کشور فرانسه بود و مسئول کمک به پناهندگان ایرانی در ترکیه بود

خبر ترور آقای علی‌اکبر قربانی در وبسایت سازمان مجاهدین خلق (۲۳ بهمن ۱۳۸۵)، گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل (۱۰ فروردین ۱۳۷۲)، روزنامه حریت ترکیه (۲۶ تیر ۱۳۷۷)، روزنامه ملیت ترکیه (۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۹)، گزارش عفو بین‌الملل (اسفند ۱۳۷۲) و مقاله منتشر شده توسط دانشگاه یانگ بریگهم در آمریکا (۱۳۹۲)* منتشر شد. اطلاعات تکمیلی در این باره از طریق وبسایت روزنامه ملیت ترکیه ( ۱۹ اردیبهشت ۱۳۷۹) بدست آمده است.

آقای قربانی با اسم مستعار منصور امینی (مقاله، ۱۳۹۲)، ۳۸ ساله و متولد شهر مشکین شهر در استان اردبیل بود که در رشته‌های علوم پایه در دانشگاه فنی استانبول تحصیل کرده بود. (سازمان مجاهدین خلق ،۲۳ بهمن ۱۳۸۵)  

آقای قربانی پناهنده سیاسی در کشور فرانسه و عضو فعال سازمان مجاهدین خلق در ترکیه بود. او مسئول کمک به پناهندگان ایرانی در ترکیه بود. (گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل ،۱۰ فروردین ۱۳۷۲)

سازمان مجاهدین خلق ایران در سال ۱۳۴۴ پایه گذاری شد که از نظر اید‌ئولوژی، تشکیلاتی مذهبی و معتقد به اصول و مبانی اسلام بود. این سازمان، با تفسیری انقلابی از اسلام به مبارزه مسلحانه علیه رژیم محمد رضا شاه پهلوی (١٢٩٨- ۱۳۵۹ اعتقاد داشت و مارکسیسم را به عنوان روشی علمی برای تحلیل اقتصادی و اجتماعی از جامعۀ ایران می‌پذیرفت و در عین حال، اسلام را سرچشمه الهام فرهنگ و اید‌ئولوژی خود می‌دانست. در دهه ۵۰، زندانی شدن و اعدام بسیاری از کادرها باعث تضعیف سازمان مجاهدین شد. در سال ۱۳۵۴ این سازمان با یک بحران ایدئولوژیک عمیق مواجه شد که در طی آن تعداد زیادی از کادرهای سازمان به نقد و نفی اسلام پرداختند و، پس از حذف فیزیکی چند تن از کادرها و تصفیه اعضای مسلمان، مارکسیسم را به عنوان ایدئولوژی خود برگزیدند. این اقدام در سال ۱۳۵۶ منجر به انشعاب و ایجاد بخش مارکسیست لنینیست سازمان مجاهدین خلق شد. در بهمن ماه سال ١٣٥٧، رهبران زندانی سازمان مجاهدین که هنوز معتقد به اید‌ئولوژی اسلامی بودند، همراه با دیگر زندانیان سیاسی، آزاد شدند و به بازسازی سازمان و عضوگیری پرداختند. پس از استقرار جمهوری اسلامی، مجاهدین که رهبری آیت الله خمینی را پذیرفته، و به دفاع از انقلاب اسلامی برخاسته بودند، حضور در ارگانهای حکومتی و شرکت فعال در حیات سیاسی جامعه را در دستور کار خود قرار دادند. در دو سال اول انقلاب، آن‌ها هواداران بسیاری، به ویژه در مدارس و دانشگاه‌ها، یافتند ولی تلاششان برای کسب قدرت سیاسی، چه از طریق انتصاب توسط مقامات و چه از طریق انتخاب توسط مردم با مخالفت شدید رهبران جمهوری اسلامی روبه رو شد.**

 تهدید و مرگ آقای قربانی

آقای علی‌اکبر قربانی در ساعت ۱۱ و ۴۰ دقیقه روز ۱۴ مرداد ۱۳۷۱ در محله شیشلی استانبول ربوده شد و پس از شکنجه به قتل رسید. (سازمان مجاهدین خلق،۲۳ بهمن ۱۳۸۵؛ گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل،۱۰ فروردین ۱۳۷۲)

بر اساس اطلاعات موجود، ۲ نفر اهل ترکیه با لباس پلیس هنگامی که آقای قربانی قصد داشت سوار ماشینش شود با نشان دادن کارت شناسایی از او خواسته بودند که جهت پاسخ به چند سوال همراه با آنها به اداره پلیس برود، اما آقای قربانی که به آنها شک کرده بود از آنها چند سوال می‌کند و آنها بلافاصله به او حمله کرده و با استفاده از مواد بیهوش کننده او را بیهوش و به یک ویلای اجاره‌ای در پنج کیلومتری شهر یالووا در مسیر شهر کارامورسل پشت شهرک پنار منتقل کردند. (سازمان مجاهدین خلق،۲۳ بهمن ۱۳۸۵)

پارلمان اروپا در تاریخ ۲۱ خرداد ۱۳۷۱ با صدور قطعنامه‌ای در مورد سرنوشت آقای قربانی ابراز نگرانی کرد و از دولت ترکیه خواست که ضمن جلوگیری از انتقال او به ایران، ربایندگان آقای قربانی را دستگیر کند. (گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل،۱۰ فروردین ۱۳۷۲)

اعضای تشکیلات حرکت اسلامی ترکیه*** بعد از دستگیری، در جریان تحقیقات پلیس به ملاقات با ماموران وزارت اطلاعات ایران در اسفند ۱۳۷۱ و فروردین ۱۳۷۲ در منطقه کادی کوی استانبول ( روزنامه حریت، ۲۶ تیر ۱۳۷۷) و ربودن آقای قربانی به سفارش وزارت اطلاعات ایران در ازای دریافت هشتاد هزار دلار و تحویل او با یک چمدان به ماموران وزارت اطلاعات ایران در ویلایی‌ اجاره‌ای در شهر یالووا اعتراف کردند (روزنامه ملیت، ۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۹).

تشکیلات حرکت اسلامی ترکیه به درخواست ماموران وزارت اطلاعات ایران تلاش کردند که یک پستچی را برای شنود تلفن‌ فعالان مخالف جمهوری اسلامی ایران از جمله آقای قربانی استخدام کند. ماموران امنیتی ایران با پیشنهاد پستچی برای دریافت ۱۰ هزار دلار به ازای شنود هر شخص موافقت نکردند و این پروژه متوقف شد. (روزنامه ملیت، ۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۹)

اعضای این گروه اعتراف کردند که ماموران وزارت اطلاعات آقای قربانی را پس از بازجویی به قتل رساندند و بدن او را مثله کردند و بر خلاف توافق‌شان این ترور را به گردن این گروه انداختند. اعضای این گروه اعتراف کردند که صدای علی‌اکبر قربانی را تا چند روز از زیر زمین خانه می‌شنیدند و سپس جسد مثله شده را برای دفن تحویل گرفتند. (روزنامه حریت، ۲۶ تیر ۱۳۷۷) به دنبال اعترافات این گروه اسلام گرا، پلیس ترکیه جسد آقای قربانی را در حالی که ناخن‌های او کنده شده بود و دستگاه تناسلی او بریده شده و آثار شوک برقی در اطراف آنها وجود داشت (گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل،۱۰ فروردین ۱۳۷۲) و با طناب خفه شده بود در حومه استانبول در اطراف شهر ساحلی جینارجیک در زمین بایری در اراضی جنگلی محله حسن‌با در قبری کم عمق کشف کرد (سازمان مجاهدین خلق،۲۳ بهمن ۱۳۸۵).

وزیر کشور ترکیه بعد از دستگیری اعضای تشکیلات حرکت اسلامی در ۱۵ بهمن ۱۳۷۱ اظهار داشت که ۲ شخص ایرانی ۱۰ روز آقای علی اکبر قربانی را بازجویی کرده بودند. (سازمان مجاهدین خلق،۲۳ بهمن ۱۳۸۵)

واکنش مسئولان ایران

از واکنش مسئولان ایران اطلاعی در دست نیست.

واکنش حکومت ترکیه

پلیس ترکیه اعضای تشکیلات حرکت اسلامی ترکیه را دستگیر کردند. (روزنامه ملیت، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۷۹) وزیر داخلی ترکیه در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۷۱ تاکید کرد که اعضای تشکیلات حرکت اسلامی ترکیه اعتراف کردند که در ترور آقای قربانی نقش داشته‌اند و آنها بارها به ایران سفر کرده‌ بودند و در یک کمپ نظامی در جنوب تهران آموزش نظامی دیده بودند. (گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل،۱۰ فروردین ۱۳۷۲؛ گزارش عفو بین‌الملل، اسفند ۱۳۷۲؛ سازمان مجاهدین خلق،۲۳ بهمن ۱۳۸۵)

واکنش خانواده

از واکنش خانواده آقای قربانی اطلاعی در دست نیست.

تاثیر بر خانواده

از تاثیر ترور آقای قربانی بر خانواده‌اش اطلاعی در دست نیست.

------------------

* Champion, Brian and Crowther, Lee, "Appendix 3: An Interlinear Comparison of Six Chronologies Documenting Allegedly Iran-Sponsored Extraterritorial Attempted Killings, 1979-1996" (2013). Faculty Publications. 1572.
** كنار گذاشتن كامل مجاهدین از نهادهای دولتی و بستن نشریات و دفاترشان از طرفی، و تناقض بین تفسیر مجاهدین و تفسیر حكومت از اسلام از طرف دیگر، اختلافات بین آن دو را تشدید كرد به طوری که رهبران جمهوری اسلامی مجاهدین را «منافق» می‌نامیدند و طرفداران حزب اللهی رژیم، هواداران این سازمان را در هنگام تظاهرات و پخش نشریاتشان آماج حمله خویش قرار دادند و حتی باعث کشته شدن تنی چند از آنها شدند. روز ٣٠ خرداد ١٣٦٠ مجاهدین برای اعتراض به برخورد رژیم با آنها و عزل بنی صدر، رئیس جمهور وقت، تظاهراتی را سازمان دادند که هزاران تن به خیابانها آمدند و برخی از آنان به مقابله با تهاجم پاسداران و افراد حزب اللهی پرداختند. تعداد تلفات آن روز روشن نیست اما تعداد زیادی از تظاهركنندگان دستگیر و در روزها و هفته‌های بعد اعدام شدند. جمهوری اسلامی پس از آن روز سركوب و كشتاری را آغاز کرد كه در تاریخ معاصر ایران بی‌نظیر بوده است و در طی آن هزاران نفر از طرفداران مجاهدین زندانی یا اعدام شدند. سازمان مجاهدین از ٣١ خرداد قیام مسلحانه علیه رژیم را اعلام كرد و پس از آن تعدادی از مسئولان بلندپایه و طرفداران جمهوری اسلامی را ترور کرد. 
در تابستان ٦٠، رهبر سازمان مجاهدین و رئیس جمهور مخلوع (ابوالحسن بنی صدر) از کشور گریختند و در فرانسه مستقر شدند و «شورای ملی مقاومت» را تشکیل دادند. این سازمان پس از اخراج رهبران و تعداد زیادی از هوادارانش از فرانسه، در خرداد سال ١٣٦٦ ارتش رهایی بخش ایران را در عراق پایه گذاری کرد که چندین بار وارد خاک ایران شد. آخرین حمله آن تحت عنوان «عملیات فروغ جاویدان» در مرداد ١٣٦٧ شکست خورد. چند روز پس از شکست این عملیات هزاران نفر از هواداران سازمان که در زندانهای جمهوری اسلامی به سر می‌بردند در کشتار دسته جمعی سال ٦٧ اعدام شدند. از تابستان ١٣٦٠ به بعد فعالیت های علنی سازمان مجاهدین خلق ایران در خارج از کشور ادامه یافته است. از دامنۀ فعالیت ها و تعداد اعضا و هواداران کنونی سازمان در داخل کشور اطلاع دقیقی در دست نیست.
به رغم اعلام مبارزۀ مسلحانه از سوی سازمان مجاهدین خلق در فردای ٣٠ خرداد ١٣٦٠، بسیاری از هواداران این سازمان، تعلیمات نظامی ندیده بودند، مسلح نبودند و در عملیات نظامی شرکت نداشته‌اند. 
*** تشکیلات حرکت اسلامی در سال ۱۳۶۵ در شهر باتمان ترکیه تاسیس شد . رکن شورا، رکن تصمیم گیری و رکن اجرا، سه رکن اصلی این تشکیلات بودند. گروه‌های تیرانداز، لجستیک و تکنیک از دیگر قسمت‌های این تشکیلات بود. مسئولان ارشد این تشکیلات پس از تصمیم گیری برای آغاز مبارزه مسلحانه با مقامات جمهوری اسلامی ایران ارتباط برقرار کرده وبارها به ایران سفر کردند. اعضای این تشکیلات توسط وزارت اطلاعات در یک کمپ نظامی در جنوب تهران، آموزش نظامی داده شدند. آقای عرفان چاغریجی، رهبر تشکیلات حرکت اسلامی در سال ۱۳۷۵ دستگیر شد. او و دیگر اعضای دستگیر شده این تشکیلات در جریان تحقیقات پلیس ترکیه علاوه بر ترور آن ۲ روزنامه‌نگار ترک،  به ترور تعدای از مخالفان جمهوری اسلامی ایران به سفارش وزارت اطلاعات اعتراف کردند.

تصحیح و یا تکمیل کنید