بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

خانجان آهنی

درباره

سن: ۴۶
ملیت: ايران
مذهب: اسلام (شيعه)
وضعیت تأهل: متاهل

مورد

تاریخ کشته‌شدن: ۱۵ خرداد ۱۳۵۸
محل: زندان یونسکو، دزفول، استان خوزستان، ايران
نحوه کشته‌شدن: تيرباران
اتهامات: همکاری با ساواک، پليس سياسی
سن در زمان ارتکاب جرم انتسابی: ۴۶

ملاحظات

آقای آهنی مردی خوشنام در منطقه خوزستان و لرستان بود و همچنان بین اهالی لر و عرب از او به نیکی نام می‌برند.

خبر و اطلاعات مربوط به اعدام آقای خانجان آهنی فرزند داراب خان، از طریق چند نفر از افراد آشنا با او با ارسال فرم‌های الکترونیکی در تاریخ‌های ۱۱ مهر ۱۳۹۸، ۱۷ بهمن ۱۳۹۶، ۱۲ مرداد ۱۳۹۵، ۱۸ فروردین ۱۳۹۴، ۵ فروردین ۱۳۹۳ و ۱۴ اسفند ۱۳۸۵ به بنیاد عبدالرحمن برومند فرستاده شد. همچنین خبر این اعدام در روزنامه اطلاعات (۱۶ خرداد ۱۳۵۸) منتشر شد. برای تکمیل اطلاعات از اخبار روزنامه اطلاعات (۱۲ اردیبهشت ۱۳۵۸)، خبرگزاری دانشجو (۸ بهمن ۱۳۹۵) و پژوهشنامه تاریخ (پاییز ۱۳۹۴) استفاده شده است. آقای آهنی همچنین یکی از ۴۳۸ نفریست که اعدامشان در گزارش اسفند ۱۳۵۸ سازمان عفو بین‌الملل اعلام شده است. سازمان عفو بین‌الملل، بر مبنای گزارش‌های رسانه‌های ایرانی وخارجی و خبرگزاری رسمی پارس فهرستی از متهمینی را که دادگاه‌های انقلاب از زمان تأسیس تا مرداد ۱۳۵۸ محکوم کرده‌اند تهیه و در این گزارش منتشر کرده است.

آقای آهنی متولد سال ۱۳۱۲ در آبادی باقر، روستای قلعه علی خان، نزدیک شوش در استان خوزستان، بود. او دارای ۳ همسر و ۱۴ فرزند بود. او سواد ابتدایی داشت. آقای آهنی زمیندار و از ایل سگوند بود. او در سازمان آب و برق خوزستان در اندیمشک کار می‌کرد و مسئول حفاظت سد دز بود. به گفته یک فرد آشنا با بنیاد برومند آقای آهنی همچنین با سازمان اطلاعات و امنیت کشور همکاری داشت. او سلطنت طلب و عضو حزب رستاخیز* بود. (فرم الکترونیکی، ۱۷ بهمن ۹۶، ۱۲ مرداد ۹۵، ۵ فروردین ۹۳ و ۱۴ اسفند ۸۵؛ روزنامه اطلاعات، ۱۲ اردیبهشت ۵۸).

آقای آهنی مردی خوش‌نام در استان‌های خوزستان و لرستان بود و هنوز هم بین اهالی لر و عرب منطقه به نیکی از او یاد می‌شود. (فرم الکترونیکی، ۱۲ مرداد ۹۵)

دستگیری و بازداشت

آقای آهنی در یکی از روزهای اردیبهشت ۱۳۵۸ بین ساعت ۸ تا ۱۰ صبح در محل کارش، ساختمان اداری مجموعه چهارم آبان ، معروف به کاخ سفید، در سد دز دستگیر شد. او حدود یک ماه در زندان یونسکو در دزفول زندانی بود. (فرم الکترونیکی، ۱۷ بهمن ۵۸، ۱۲ مرداد ۹۵ و ۵ فروردین ۹۳)

آقای آهنی در طول دوران بازداشت با خانواده‌اش ملاقات نداشت. (فرم الکترونیکی، ۵ فروردین ۹۳)

دادگاه

آقای آهنی اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد ۱۳۵۸ توسط دادگاه انقلاب دزفول محاکمه شد. به گفته یک فرد آشنا با آقای آهنی جلسه دادگاه او در مسجد جامع دزفول برگزار شد. (روزنامه اطلاعات، ۱۲ اردیبهشت ۵۸؛ فرم الکترونیکی ۱۲ مرداد ۹۵ و ۵ فروردین ۱۳۹۳)

اطلاعی بیشتری درباره جلسه یا جلسات دادگاه آقای آهنی در دست نیست.

بر اساس شواهد موجود آقای آهنی در دادگاه وکیل نداشته است. (فرم الکترونیکی، ۵ فروردین ۹۳)

اتهامات

اتهام آقای آهنی به طور کلی «کشتار مردم دزفول و اندیمشک» عنوان شد. همچنین اتهام خاص «همکاری با ساواک منحله و جمع‌آوری چماق به دست‌ها جهت سرکوبی جوانان و مجاهدان دزفول» برای آقای آهنی مطرح شد. (روزنامه اطلاعات ۱۶ خرداد ۵۸)

یکی از افراد آشنا با آقای آهنی اتهام او را همکاری با حکومت شاه و ساواک عنوان کرده است. (فرم الکترونیکی، ۵ فروردین ۹۳)

در گزارش سازمان عفو بین الملل، اتهامات علیه آقای آهنی "آشوب، اغتشاش و قتل" درج شده است.

در برخی از منابع نام آقای آهنی به عنوان یکی از کسانی آمده است که در ترور آقای تیمور بختیار* در عراق نقش ایفا کردند. گفته شده است ترور آقای بختیار در مرداد ۱۳۴۹ توسط ساواک برنامه‌ریزی و اجرا شده بود. (خبرگزاری دانشجو، پژوهشنامه تاریخ)

در شرایطی که حداقل تضمین‌های دادرسی رعایت نمی شود و متهمان از یک محاکمه منصفانه محرومند، صحت جرایمی که به آنها نسبت داده می شود مسلم و قطعی نیست. سازمان‌های بین المللی حقوق بشر به گزارش‌هایی اشاره می کنند مبنی بر اینکه مقامات جمهوری اسلامی ایران، در برخی موارد اتهامات کاذبی از قبیل قاچاق مواد مخدر یا ارتکاب جرائم عمومی و جنسی را به مخالفان خود (از جمله فعالان سیاسی، مدنی، صنفی و یا اقلیت‌های قومی و مذهبی) نسبت داده و آنان را همراه با محکومان عادی دیگر اعدام می کنند. هر سال صدها نفر در دادگاه‌های ایران به اعدام محکوم می‌شوند اما شمار افرادی که بر اساس اینگونه اتهامات کاذب به اعدام محکوم شده‌اند معلوم نیست.

مدارک و شواهد

در گزارش این اعدام نشانی از مدارک ارائه شده علیه آقای آهنی نیست.

دفاعیات

از دفاعیات آقای آهنی در دادگاه اطلاعی در دست نیست.

حکم

دادگاه انقلاب دزفول آقای خانجان آهنی را «مفسد فی‌الارض» تشخیص داد و به اعدام محکوم کرد. (روزنامه اطلاعات ۱۶ خرداد ۵۸)

حکم اعدام آقای آهنی حدود یک ماه بعد از دستگیری‌اش اجرا شد. او به وکیل دسترسی نداشت و مشخص نیست چه شواهد و مدارکی علیه او در دادگاه استفاده شده است. 

آقای خانجان آهنی همراه ۴ نفر دیگر صبح ۱۶ خرداد ۱۳۵۸ در زندان یونسکو دزفول تیرباران شد. (روزنامه اطلاعات ۱۶ خرداد ۵۸؛‌ فرم الکترونیکی، ۱۷ بهمن ۹۶)

فرد آشنا با آقای آهنی تاریخ اعدام او را ۱۴ یا ۱۵ خرداد اعلام کرده است. سازمان عفو بین‌الملل هم تاریخ ۱۵ خرداد ۱۳۵۸ را به عنوان روز اعدام مشخص کرده است. (فرم الکترونیکی، ۱۱ مهر ۹۸، ۱۷ بهمن ۹۶، ۱۲ مرداد ۹۵ و ۵ فروردین ۹۳؛ سازمان عفو بین‌الملل)

خانواده آقای آهنی از زمان اعدام‌ او اطلاعی نداشتند. جنازه آقای آهنی به خانواده‌اش تحویل و در شهر شوش دفن شد. (فرم الکترونیکی، ۱۱ مهر ۹۸ و ۱۷ بهمن ۹۶)

-----------------------

*حزب رستاخیز در سال ١٣٥٣، به دنبال الغای نظام چند حزبی و انحلال احزابی چون حزب ایران نوین و حزب مردم، به عنوان تنها حزب رسمی کشور تأسیس شد. حکومت وقت عضویت درحزب رستاخیز را یک وظیفه مدنی برای آحاد ملت ایران اعلام کرد. اصول این حزب عبارت بودند از قبول قانون اساسی، وفاداری به رژیم سلطنتی و اهداف انقلاب سفید. انقلاب سفید عنوان یک سلسله اصلاحاتی بود که محمد رضا شاه پهلوی (١٢٩٨ ـ ١٣٥٩) برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی ایران به اجرا گذاشت. اصلاحات ارضی و حق رأی برای زنان از ارکان اصلی انقلاب سفید بود. از دیگر اصلاحات انقلاب سفید میتوان مبارزه با بیسوادی و تشکیل سپاه دانش و بهداشت را نام برد که بخشی از خدمت وظیفه جوانان را به جای خدمت در ارتش به خدمات مدنی در روستاها تبدیل نمود.
**تیمور بختیار اولین رییس سازمان اطلاعات و امنیت (ساواک)‌ در سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۹ بود. او پس از برکناری از ساواک به انتقاد از دولت ایران پرداخت. علی امینی، نخست وزیر وقت با تایید محمدرضا شاه، بختیار را از ایران تبعید کرد. بختیار در اردیبهشت ۱۳۴۸ با دعوت رسمی دولت عراق در این کشور مقیم شد. ماموران ساواک در ۱۶ مرداد ۱۳۴۹ بختیار را در خاک عراق ترور کردند و او در ۲۵ مرداد ۱۳۴۹ در بیمارستانی در عراق از دنیا رفت.

تصحیح و یا تکمیل کنید