بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

محسن محمد‌پور منعیات

درباره

سن: ۱۷
ملیت: ايران
مذهب: احتمال قوی اسلام
وضعیت تأهل: مجرد

مورد

تاریخ کشته‌شدن: آبان ۱۳۹۸ — آذر ۱۳۹۸
محل: خرمشهر، استان خوزستان، ايران
نحوه کشته‌شدن: نحوه دیگر اعدام خودسرانه
اتهامات: اتهام نامعلوم
سن در زمان ارتکاب جرم انتسابی: ۱۷

ملاحظات

آقای محمدپور، نوجوان ۱۷ ساله، شهروند عرب خرمشهری، صبح‌ها به مدرسه می‌رفت و بعد ازظهرها برای تامین خرج تحصیل و کمک به خانواده در ساختمان بنایی می‌کرد. او فردی شاد و پرانرژی بود.

اطلاعات در خصوص کشته شدن آقای محسن محمدپور منیعات، فرزند علی، از طریق سازمان عفو بین‌الملل – امنستی (۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹) به دست آمده است. همچنین خبر کشته شدن آقای محمدپور در وبسایت رادیو فردا (۱۲ آذر ۱۳۹۸)، وبسایت ایران آزادی (۱۸ آذر ۱۳۹۸)، کانال تلگرام معلمان عدالتخواه (۲۷ آذر ۱۳۹۸)، کانال تلگرام خاکزدگان (۱۵ آذر ۱۳۹۸) و صفحه فیس‌بوک توانا (۱۶ آذر ۱۳۹۸) انتشار یافت. برای اطلاعات تکمیلی از حساب تویتر معمار (۷ مرداد ۱۳۹۹)، سایت کافه آبان (۱۹ خرداد ۱۳۹۹)، حساب تویتر ایران اینترنشنال (۲ دی ۱۳۹۸)، وبسایت ایران کارگر (۲۵ آذر ۱۳۹۹) و وبسایت رادیو زمانه (۲۵ آذر ۱۳۹۸) استفاده شده است.

آقای محمدپور، شهروند عرب از طایفه منیعات، ۲۷ مرداد ۱۳۸۱ در خرمشهر به دنیا آمد. او فرزند دوم خانواده‌ای پنج نفره بود. آقای محمدپور دانش‌آموز بود و بعد از مدرسه، برای کمک به مخارج خانواده در یک ساختمان بنایی می‌کرد. او همچنین برای تامین مخارج تحصیلی خودش، زباله‌های قابل بازیافت را جمع‌آوری می‌کرد و می‌فروخت. او فردی شاد، پرانرژی و علاقه‌مند به فوتبال بود. (کافه آبان،‌ حساب تویتر معمار)

پیش‌زمینه

درست قبل از نیمه شب ۲۳ آبان ماه ۱۳۹۸، دولت ایران افزایش شدید قیمت بنزین (٪۵۰ برای بنزین سهمیه‌ای و ٪۲۰۰ برای بنزین آزاد) را اعلام داشت. متعاقب این اعلامیه دولت، اعتراضات سراسری در کشور در روز ۲۴ آبان ماه آغاز شد. بر اساس گزارشات و ویدیوهای موجود، معترضان به طور مسالمت‌آمیز در روزهای ۲۴ و ۲۵ آبان در مکان‌های عمومی گرد‌هم آمدند و با مسدود کردن برخی از جاده‌ها، ترافیک شدیدی ایجاد کردند. تظاهرکنندگان همزمان شعارهای ضد دولتی سر می‌دادند. معترضان در اقصا نقاط کشور از هموطنان خود می‌خواستند خودروهای خود را خاموش کرده و شعارهای ضدحکومتی (۱) سر دهند. طبق گزارشات، تا پایان روز ۲۵ آبان، بانک‌ها در برخی مناطق به آتش کشیده شده بود و در برخی ویدیوها نیز صدای تیراندازی به گوش می‌رسید. از همان شب، دولت ایران اینترنت را در سراسر کشور به مدت دست کم ده روز قطع کرد. عدم دسترسی مردم به اطلاعات، توانایی معترضان در سازماندهی اعتراضات و خبررسانی در خصوص برخورد بی‌رحمانه حکومت با تظاهرکنندگان را به شدت تضعیف کرد. (۲)

واکنش مقامات ایران به معترضان، سریع، بی تناسب، افراطی و مرگبار بود. در همان روزهای آغازین، یعنی تا پایان روز ۲۵ آبان، سران جمهوری اسلامی در بیانات خود انگشت اتهام را به سوی ملت نشانه رفته و نشان دادند هیچ گونه ابراز مخالفت و شکایتی را از جانب مردم بر نمی‌تابند. تظاهرکنندگان به «شرارت» و «ارتباط با نیروهای خارج از کشور» متهم شدند و به آنان اخطار شد که در صورت وارد آوردن خسارت به اموال عمومی، مجازات سختی در انتظارشان است. خبر نخستین کشته در روز ۲۴ آبان گزارش شد. در روز دوم تظاهرات، در ادامه تیراندازی نیروهای انتظامی و امنیتی به روی مردم در چندین شهر کشور، تعداد تلفات افزایش یافت. در ویدیوهایی که از ایران ارسال شده، نیروهای انتظامی و امنیتی را می‌توان در حال شلیک سلاح گرم به سوی تظاهرکنندگان مشاهده کرد در شرایطی که به نظر نمی‌رسد خطر جانی متوجه‌شان باشد. نیروهای لباس شخصی نیز در حال ضرب و شتم و دستگیری مردم دیده می‌شوند. در برخی موارد، تظاهرکنندگان جاده‌ها را مسدود و یا در مقابل کلانتری‌ها و ساختمان‌های دولتی تجمع کردند، و یا نیروهای انتظامی و امنیتی را با پرتاب سنگ دور ساختند. در چندین استان، بانک‌ها و دیگر ساختمان‌های عمومی به ظاهر توسط معترضان خشمگین به آتش کشیده شد و نیروهای انتظامی نیز در برخی از ویدیوها در حال خسارت زدن به اموال عمومی دیده می‌شوند. تظاهرات که به ده‌ها شهر (۱۲۰)، جاده، و مکان‌های خارج از مناطق شهری گسترش یافته بود، ظرف چند روز سرکوب شد.

تا زمان نگارش متن حاضر، شمار دقیق تلفات مشخص نیست. در اکثر موارد، ماموران، معترضانی را که کشته و زخمی شده بودند با خود بردند. این مقامات در تلاش برای پنهان ساختن حقیقت، از خانواده‌های جان باخته‌گان تعهد گرفتند که در ازای استرداد اجساد عزیزانشان، سکوت اختیار کنند و برخی را مجبور کردند اجساد را در سیاهی شب و تحت کنترل ماموران امنیتی به خاک بسپارند. از برخی دیگر نیز درخواست پرداخت وجوه مختلف کردند. در روز ۳۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹، سازمان عفو بین‌الملل در آخرین گزارش تحقیقی خود تعداد کشته‌شدگان را دست‌کم ۳۰۴ تن اعلام کرد. (۳) بسیاری از تظاهرکنندگان از ناحیه سر و قلب هدف گلوله قرار گرفته بودند. صدها تن دیگر زخمی شدند و از سرنوشت تعداد بسیاری هم خبری در دست نیست. دولت ایران کشته شدن ۶ عضو نیروهای انتظامی و امنیتی را تایید کرد. وزیر کشور دولت دوازدهم در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۹۹ تعداد کشته‌ شده‌های اعتراضات آبان ماه را ۲۰۰ تا ۲۲۵ نفر اعلام کرد و کشته شدن ۲۰ درصد آن‌ها را بر اثر گلوله‌های غیرسازمانی دانست. (۴) رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم نیز در تاریخ ۱۲ خرداد تعداد افراد کشته شده در اعتراضات نسبت به گرانی بنزین را با احتساب نیروهای انتظامی و امنیتی کشته شده، ۲۳۰ نفر اعلام کرد. (۵) طبق اظهارات یکی از نمایندگان مجلس، دست‌کم ۷۰۰۰ نفر در حین اعتراضات و پس از آن، دستگیر شدند. فقدان شفافیت در خصوص دستگیری‌ها و گزارشات رسمی در باره «اعترافات» بازداشت‌شدگان متعاقب اعتراضات که طی آن خود را مقصر قلمداد می‌کردند، و نیز گزارشات رسیده در خصوص زندان‌ها و بازداشتگاه‌هایی که بسیار بیش از ظرفیتشان زندانی پذیرفته بودند، نگرانی‌های جدی‌ای درباره امنیت بازداشت‌شدگان ایجاد کرد. 

مرگ آقای محمدپور

بنا بر اطلاعات موجود، آقای محمدپور روز ۲۵ آبان ۱۳۹۸ توسط ماموران امنیتی یا سپاه در خیابان حافظ، نرسیده به فلکه (میدان)‌ دروازه در شهر خرمشهر با ضربه باتوم و شوکر از ناحیه سر به شدت مجروح شد و به کما رفت. برخی منابع گفته‌اند که او از محل کار ساختمانی‌اش به اعتراضات پیوسته بود. آقای محمدپور توسط تعدادی از شهروندان به بیمارستان ولی‌عصر خرمشهر منتقل شد. بنا بر برخی منابع او ۴ روز در بیمارستان در کما بود و سپس فوت کرد. (خاکزدگان، معلمان عدالتخواه، ایران اینترنشنال، کافه آبان) اما یک منبع از قول فردی آشنا با آقای محمدپور خبرداده‌ است که او ۱۰ روز در کما بوده است. روز آخر به پدر آقای محمدپور در بیمارستان پیشنهاد داده شد که اجزای بدن او را اهدا کنند، اما پدر آقای محمدپور به دلیل امیدواری خود و همسرش برای زنده ماندن پسرشان، این پیشنهاد را نپذیرفت. چند ساعت بعد، از بیمارستان با خانواده آقای محمدپور تماس گرفته و به آن‌ها خبر داده شد که او فوت کرده است. ۴ روز بعد از مرگ، جنازه آقای محمدپور به خانواده‌اش تحویل داده شد. (حساب تویتر معمار)

برخی منابع گفته‌اند که ماموران امنیتی برای تحویل جنازه از خانواده او ۳۸ میلیون تومان پول گرفته‌اند. اما منابع دیگری گرفتن پول در ازای تحویل جنازه را تایید نکرده‌اند. همچنین برخی منابع گفته‌اند که جنازه آقای محمدپور کالبدشکافی شده و برخی از اجزای بدن‌اش قبل از تحویل جنازه به خانواده، از بدنش خارج شده بود. منابع دیگری گفته‌اند که کالبدشکافی به درخواست خانواده آقای محمدپور انجام شده است و عضوی از بدن او نیز خارج نشده است. از نتیجه کالبدشکافی اطلاعی در دست نیست. (کافه آبان، ایران کارگر، حساب تویتر معمار)

واکنش مسئولان

طبق اطلاعات موجود ماموران امنیتی در مراسم خاکسپاری و یادبود آقای محمدپور حضور داشتند. اظهار نظر رسمی در مورد کشته شدن آقای محمدپور از طرف مقامات جمهوری اسلامی ایران در دست نیست.  (حساب تویتر معمار، ایران اینترنشنال)

واکنش خانواده

خانواده‌ی آقای محمدپور برای اطلاع‌رسانی درباره‌ی وضعیت او از طرف نهادهای امنیتی تحت فشار قرار گرفته‌اند. گرچه برخی منابع از کالبدشکافی جنازه آقای محمدپور توسط خانواده‌اش خبر داده‌اند، اما از نتیجه‌ی آن و هرگونهیی پیگیری حقوقی دیگری درباره‌ی پرونده‌ی او اطلاعی در دست نیست. (حساب تویتر معمار، ایران اینترنشنال)

تأثیرات بر خانواده

بنا بر اطلاعات موجود، آقای محمدپور کمک خرج خانواده‌اش بود. به نظر می‌رسد بعد از کشته شدن او خانواده از نظر مالی تحت فشار بیشتری قرار گرفته باشند. (رادیو فردا، حساب تویتر معمار) همچنین گفته شده است که خانواده او در زمانی که آقای محمدپور در بیمارستان بود به زنده ماندن او امیدوار بود و مادرش برای سالم ماندن‌اش نذر کرده بود. (حساب تویتر معمار)

------------------------------------------------

۱) شعارها شامل موارد زیر می‌شد: "ملت چرا نشستی، منجی خود تو هستی"، "چه اشتباهی کردیم که انقلاب کردیم"، "رضا شاه، روحت شاد"، "مرگ بر دیکتاتور"، ”حقمونو می‌گیریم، ذلت نمی پذیریم"، "پول نفت گم شده، خرج فلسطین شده"، "خامنه‌ای به هوش باش، ما مردمیم نه اوباش".
۲) دسترسی به اینترنت در اکثر استان‌ها (به جز خوزستان و سیستان و بلوچستان) تا حدودی برقرار شد اما شهروندان تا اواسط آذر ماه به اینترنت جهانی از طریق موبایل‌های خود دسترسی نداشتند. در طول این مدت، ارتباطات از طریق خدمات تلفنی و اینترنت ملی، که کنترل آن توسط حکومت آسان‌تر است، برقرار بود.
۳) گزارش سازمان عفو بین الملل، «مشخصات ۳۰۴ جان باخته در جریان سرکوب اعترضات آبان ۱۳۹۸»، ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹
https://www.amnesty.org/download/Documents/MDE1323082020PERSIAN.PDF
۴) ایرنا، وزیر کشور: شمار کشته‌های آبان ۹۸ همین روزها اعلام می‌شود، ۱۱ خرداد ۱۳۹۹
www.irna.ir/news/83805499 
۵) ایسنا، تعداد کشته های حوادث آبان در ایران ۲۳۰ نفر /مجروحان ۲۰۰۰ نفر بودند، ۱۲ خرداد ۱۳۹۹
https://www.isna.ir/news/99031207389

تصحیح و یا تکمیل کنید