در زمان بازداشت هنوز ۱۶ سالش نشده بود  و به دلیل معلولیت ذهنی، مدرسه را ترک کرده بود

خبر اعدام آقای مهدی سهرابی‌فر (قره چه)‌ فرزند بهجت و احمد، و یکی از اقوامش، سید امین صداقت پور، توسط خبر جنوب (۷ اردیبهشت ۱۳۹۸)، سازمان عفو بین‌الملل (۹ اردیبهشت ۱۳۹۸)، سازمان حقوق بشر ایران (۸ اردیبهشت ۱۳۹۸) و رکنا (۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۸) منتشر شد. اطلاعات تکمیلی این پرونده از مصاحبه با یک فرد آشنا با آقای سهرابی‌فر (۲۸ خرداد، ۷ و ۱۵ تیر ۱۳۹۸)، تحقیقات بنیاد عبدالرحمن برومند از جمله مکاتبه با سازمان عفو بین‌الملل (۹ اردیبهشت ۱۳۹۸)، خبر جنوب (۹ مرداد ۱۳۹۶، ۲۹ فروردین و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸)، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران - ایرنا (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸) و سازمان حقوق بشر ایران (۱۰ و ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۸) به دست آمده است. 

آقای سهرابی‌فر ۸ آبان ۱۳۸۰ در شیراز به دنیا آمد. او دارای معلولیت ذهنی بود و سواد نداشت. او کمتر از یکسال در مدرسه استثنایی تحصیل کرد و در نهایت به خاطر مشکلات ذهنی‌اش با هماهنگی مدیران مدرسه و رضایت والدین‌اش از ادامه تحصیل خودداری کرد. (سازمان حقوق بشر ایران، ۱۰ اردیبهشت ۹۸، مصاحبه با بنیاد، ۱۵ تیر ۹۸) آقای سهرابی‌فر عاشق زندگی بود و برای آینده‌اش برنامه داشت. (مصاحبه با بنیاد، ۷ تیر ۹۸)

پرونده آقای سهرابی‌فر به سرقت از چند خانه و آزار جنسی تعدادی زن در محله کوشک میدان شیراز در سال ۱۳۹۶ مرتبط بود.

قوانین بین‌المللی بطور اکید استفاده از مجازات اعدام را برای افرادی که در هنگام ارتکاب جرم زیر ۱۸ سال سن بوده‌‌اند، ممنوع کرده است. ایران به عنوان یکی از کشورهای عضو میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و کنوانسیون حقوق کودک، متعهد است که افرادی را که در دوران کودکی مرتکب جرم شده‌‌اند اعدام نکند.

دستگیری و بازداشت

ساعت ۶ صبح یکی از روزهای اواخر خرداد ۱۳۹۶، زمانی که پدر آقای سهرابی‌فرد قصد خروج از منزل را داشت با ماموران اداره آگاهی مواجه شد. آن‌ها با نشان دادن حکم، برای دستگیری آقای سهرابی‌فر که در خانه خواب بود، وارد خانه شدند و بعد از دستگیری‌، او را به اداره آگاهی شیراز انتقال دادند.

۱۷ خرداد ۱۳۹۶ ماموران اداره آگاهی با تماس زنی از ماجرای سرقت و تهدید به آزارجنسی با خبر شدند. در ادامه تحقیقات، این ماموران در جریان ثبت شکایت ۶ زن دیگر در ماه خرداد در محله کوشک میدان، یکی از محله‌های کارگری شیراز قرار گرفتند و متوجه شدند برخی از آنان مورد آزارجنسی نیز قرار گرفته بودند. حدود دو هفته بعد، ماموران اداره آگاهی از طریق چهره‌نگاری و سایر تحقیقات موفق به شناسایی دو سارق شدند و آن‌ها را به فاصله کوتاهی از یکدیگر دستگیر کردند. (خبر جنوب، ۲۹ فروردین و ۷ اردیبهشت ۹۸) به گفته یک فرد آشنا با آقای سهرابی‌فر، این پرونده متهم سومی هم داشت. به گفته این فرد آقای سهرابی‌فر و هم‌پرونده‌ای‌اش توسط این فرد به آگاهی معرفی شدند. (مصاحبه بنیاد، ۷ تیر ۹۸)

روزنامه خبرجنوب در خبری دیگر سن دو متهم دستگیر شده را ۱۶ سال بیان کرده بود. (خبر جنوب، ۲۹ فروردین ۹۸) اما مدارک منتشر شده توسط سازمان حقوق بشر ایران نشان می‌دهد که آقای سهرابی‌فر و هم‌پرونده‌ای‌اش در زمان دستگیری هنوز ۱۶ ساله نشده بودند. (سازمان حقوق بشر ایران، ۱۷ اردیبهشت ۹۸)

آقای سهرابی‌فر دو ماه در اداره آگاهی شیراز نگهداری شد. خانواده او در این مدت امکان ارتباط با او را پیدا نکردند. به گفته فرد نزدیک به آقای سهرابی‌فر او در مدت بازداشت با شوکر و سایر روش‌ها مورد شکنجه قرار گرفته بود. (سازمان حقوق بشر ایران، ۱۰ اردیبهشت ۹۸؛ مصاحبه بنیاد، ۲۸ خرداد،‌۷ تیر ۹۸)  او سپس به کانون اصلاح و تربیت شیراز منتقل شد و تا اردیبهشت ۹۸ در آن‌جا ماند. آقای سهرابی‌فر و هم پرونده‌ای‌اش در روز ۴ اردیبهشت ۹۸، بدون آن  که دلیلش را بداند، به زندان عادل‌آباد شیراز منتقل شد. او در آن روز با خانواده‌اش در این زندان دیدار کرد. (سازمان عفو بین‌الملل)  

دادگاه

شعبه ۱۷ بازپرسی دادسرای جنایی شیراز تشکیل پرونده آقای سهرابی‌فر را بر عهده داشت. (خبر جنوب، ۹ مرداد ۹۶) پرونده او سپس در دادگاه عمومی شیراز رسیدگی شد. (سازمان حقوق بشر ایران، ۱۰ اردیبهشت ۹۸) او در دادگاه وکیل داشت.

درباره جلسه یا جلسات دادگاه آقای سهرابی‌فر جزییات بیشتری در دست نیست.

اتهامات

اتهام آقای سهرابی‌فر «تجاوز در حین سرقت» عنوان شد. (سازمان حقوق بشر ایران، ۱۰ اردیبهشت ۹۸) او و هم‌پرونده‌ای‌اش به «سرقت از ۷ خانه و مزاحمت برای زنان» متهم شدند. (خبر جنوب، ۷ اردیبهشت ۹۸)

سخنگوی قوه قضاییه بدون اشاره به نام آقای سهرابی‌فر و هم‌پرونده‌ای او از «اتهامات سنگین» یعنی «سرقت مسلحانه، تجاوز به عنف، آدم‌ربایی و اعمال و جنایات خشن متعدد» در این پرونده نام برد و نوجوان بودن متهمان را رد کرد. (ایرنا) به گفته فرد آشنا با آقای سهرابی‌فر، او و هم‌پرونده‌ای‌اش به «محاربه» نیز متهم شدند. (مصاحبه بنیاد، ۷ تیر ۹۸)‌

در شرایطی که حداقل تضمین‌های دادرسی رعایت نمی شود و متهمان از یک محاکمه منصفانه محرومند، صحت جرایمی که به آنها نسبت داده می شود مسلم و قطعی نیست. سازمان‌های بین المللی حقوق بشر به گزارش‌هایی اشاره می کنند مبنی بر اینکه مقامات جمهوری اسلامی ایران، در برخی موارد اتهامات کاذبی از قبیل قاچاق مواد مخدر یا ارتکاب جرائم عمومی و جنسی را به مخالفان خود (از جمله فعالان سیاسی، مدنی، صنفی و یا اقلیت‌های قومی و مذهبی) نسبت داده و آنان را همراه با محکومان عادی دیگر اعدام می کنند. هر سال صدها نفر در دادگاه‌های ایران به اعدام محکوم می‌شوند اما شمار افرادی که بر اساس اینگونه اتهامات کاذب به اعدام محکوم شده‌اند معلوم نیست.

مدارک و شواهد

مدارک علیه آقای سهرابی‌فر شهادت شاکیان پرونده که منجر به چهره‌نگاری از متهم شد و همچنین اعتراف او و هم‌پرونده‌ای‌اش در جلسات بازپرسی ذکر شد. (خبر جنوب، ۷ اردیبهشت ۹۸) به گفته فرد آشنا با آقای سهرابی‌فر اعتراف او و هم‌پرونده‌ای‌اش تحت شکنجه انجام شده است. به گفته این فرد بعضی از شاکیان در زمانی که او در بازداشتگاه بود، درباره موضوعات دیگر از او و هم‌پرونده‌ای‌اش شکایت کردند. (مصاحبه بنیاد، ‌۷ تیر ۹۸)

از سایر مدارک و شواهد علیه او اطلاعی در دست نیست.

سازمانهای بین المللی حقوق بشر بارها دولت جمهوری اسلامی ایران را به خاطر اعمال سیستماتیک شکنجه‌های شدید و استفاده از سلولهای انفرادی جهت گرفتن اعتراف از زندانیان محکوم کرده‌اند و صحت اعترافاتی که تحت فشار از متهمان گرفته شده است را مورد پرسش قرار داده‌اند.

دفاعیات

به گفته فرد آشنا با آقای سهرابی‌فر اتهام «آدم‌ربایی» در پرونده او به زمانی بر می‌گردد که آقای سهرابی‌فر «دوچرخه کودکی در محله‌شان را قرض گرفته بود و با آن دور زده بود.» (مصاحبه با بنیاد، ۲۸ خرداد، ۷ تیر۹۸)

آقای سهرابی‌فرد در دادگاه ضمن رد اتهام انتسابی «تجاوز»، پذیرفت که «اشتباه» کرده است. او که سواد شمردن نداشت، در دادگاه با نشان دادن انگشتان دست‌اش به قاضی التماس کرد که به همان اندازه- ۵ سال- به او حکم بدهد. (مصاحبه بنیاد،‌۷ و ۱۵ تیر ۹۸)

سواد شمردن نداشت و با نشان دادن انگشتان دست از قاضی خواسته بود تا تنها ۵ سال به او حکم زندان بدهد.

آقای سهرابی‌فر در دادگاه به وکیل دسترسی داشت.

جزییات بیشتری از دفاعیات آقای سهرابی‌فرو وکیل‌اش در جلسه یا جلسات دادگاه اطلاعی در دست نیست.

سازمانهای بین المللی حقوق بشر بارها دولت جمهوری اسلامی ایران را به خاطر اعمال سیستماتیک شکنجه‌های شدید و استفاده از سلولهای انفرادی جهت گرفتن اعتراف از زندانیان محکوم کرده‌اند و صحت اعترافاتی که تحت فشار از متهمان گرفته شده است را مورد پرسش قرار داده‌اند.

خلاصه‌ای از ایرادات حقوقی دادرسی آقای سهرابی‌فر

مهدی سهرابی فر به هنگام وقوع حادثه حدود شانزده سال شمسی سن داشته است با این وجود از آنجا که سن مسئولیت کیفری در حقوق ایران سن بلوغ بر اساس تاریخ قمری قلمداد شده، ایشان از لحاظ حقوقی بالغ و دارای مسئولیت کیفری بوده است. گرچه سن مسئولیت کیفری در حقوق ایران سن بلوغ است و آقای سهرابی فر به هنگام وقوع جرم بالغ بوده است اما با تغییر قانون مجازات اسلامی در سال 92 امکان رهایی نوجوانان کمتر از 18 سال از مجازات اعدام پیش بینی شد. بر اساس ماده 91 این قانون: «در جرائم موجب حد يا قصاص هرگاه افراد بالغ كمتر از هجده سال، ماهيت جرم انجام‌شده و يا حرمت آن را درک نکنند و يا در رشد و کمال عقل آنان شبهه وجود داشته باشد، حسب مورد با توجه به سن آنها به مجازات‌هاي پيش‌بيني شده در اين فصل محکوم مي‌شوند.دادگاه براي تشخيص رشد و کمال عقل مي‌تواند نظر پزشکي قانوني را استعلام يا از هر طريق ديگر که مقتضی بداند، استفاده کند.» بر اساس مدارک و اطلاعات موجود آقای سهرابی فر دارای معلولیت نسبی ذهنی بوده و در مدرسه استثنایی نیز نتوانسته است درس بخواند. اطلاعات موجود از رفتار ایشان در دادگاه نشان می دهد وی حتی توانایی درک مساله مجازات و جرم را نیز نداشته است. بر اساس قوانین ایران اولا افرادی که مجنون شناخته شوند هر چند بالغ شوند مسئولیت کیفری نخواهند داشت، به همین دلیل وضعیت ایشان اقتضا می‌کرده است که تحقیقات جدی و کارشناسانه در مورد میزان معلولیت ذهنی او انجام شود در ثانی بر فرض عدم تشخیص جنون، مطابق ماده 91 قانون مجازات اسلامی امکان اینکه ایشان فاقد رشد عقلی شناخته شود بسیار محتمل بوده است، ولی به نظر می رسد مقامات قضایی چندان توجهی به این امر نداشته‌اند.

بر اساس اطلاعات موجود آقای سهرابی فر به اتهام «محاربه» یا «افساد فی الأرض» محاکمه و به اعدام محکوم شده است. در این جرایم سلب آسایش عمومی و جنبه گستردگی آن حائز اهمیت است. با فرض اینکه آقای سهرابی فر افعال ادعا شده را انجام داده است هم نمی توان گفت عمل ایشان شامل «محاربه» یا «افساد فی الأرض» بوده است. اگر ایشان مرتکب تجاوز شده بود، منطقی تر این بود که در قالب «زنای به عنف» محاکمه شود. به نظر می رسد با توجه به گستردگی شمول «محاربه» یا «افساد فی الأرض» و آسان تر بودن اثبات آن، دادسرا و دادگاه رسیدگی کننده برای راحت‌تر محکوم کردن آنان از این عنوان مجرمانه استفاده کرده‌اند.

بر اساس اطلاعات موجود متهم حداقل در بخشی از مرحله تحقیقات مقدماتی وکیل نداشته است. این در حالی است که بر اساس تبصره دو ماده 190 قانون آیین دادرسی کیفری: «در جرایمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است، چنانچه متهم اقدام به معرفی وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی ننماید، بازپرس برای وی وکیل تسخیری انتخاب می‌کند.» با توجه به اینکه مجازات اتهام انتسابی یه متهم اعدام بوده است عدم تعیین وکیل تسخیری در بخشی از تحقیقات مقدماتی در اعتبار این تحقیقات تردید جدی وارد کرده است.

حکم

آقای مهدی سهرابی‌فر (قره چه) و هم‌پرونده‌ای‌اش، سید امین صداقت پور، توسط دادگاه عمومی شیراز به اعدام،‌ زندان و شلاق محکوم شدند. این حکم توسط دیوان عالی کشور تایید شد. (سازمان حقوق بشر ایران، ۱۰ اردیبهشت ۹۸؛ مصاحبه بنیاد، ۷ تیر ۹۸)

آقای مهدی سهرابی‌فر (قره چه) و هم‌پرونده‌ای‌اش، همراه با دو نفر دیگر در روز ۵ اردیبهشت ۱۳۹۸ در زندان عادل آباد شیراز به دار آویخته شد.

به گفته یک شاهد عینی، آقای سهرابی‌فر تا آخرین لحظه اعدام خود را باور نکرده بود و همچنان انتظار داشت که آزاد شود. (مصاحبه بنیاد، ۲۸ خرداد ۹۸)

خانواده آقای سهرابی‌فر از روی آثار روی جنازه او متوجه شدند که حکم شلاق قبل از اعدام اجرا شده بود. (سازمان عفو بین‌الملل)

حکم اعدام آقای سهرابی‌فر یک بار در دیوان عالی کشور نقض شده بود. (رکنا، ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۸؛ سازمان حقوق بشر ایران،‌۱۰ اردیبهشت ۹۸)

خانواده و وکیل‌ آقای سهرابی‌فر از اجرای حکم‌ اعدام خبر نداشتند. آنها پس از اعدام  از طرف پزشکی قانونی برای تحویل گرفتن جسد فراخوانده‌ شدند. (سازمان عفو بین‌الملل؛ سازمان حقوق بشر ایران، ۱۰ اردیبهشت ۹۸)