در سه ماهگی در اثر تب و تشنج شدید، از یک گوش ناشنوا و از یک پا دچار معلولیت شد. مشکلات جسمی و طرز برخورد کادر مدرسه، او را گوشه‌گیر و پرخاشگر کرده بود.

خبر اعدام آقای امیرحسین پورجعفر کتم‌جانی فرزند رقیه و حبیب، توسط خبرگزاری میزان (۱۴ دی ۱۳۹۶) و خبرگزاری ایرنا (۱۴ دی ۱۳۹۶) منتشر شد. اطلاعات تکمیلی این پرونده از خبرگزاری میزان (۳۰ فروردین ، ۱۴ اردیبهشت و  ۲۰ دی ۱۳۹۵، ۳ و ۱۷ مهر ۱۳۹۶)، خبرگزاری مهر (۲۰ دی ۱۳۹۵)، خبرگزاری ایسنا (۳ مهر ۱۳۹۵)، خبرگزاری فارس (۸ اردیبهشت ۱۳۹۵)، روزنامه ایران (۲۹ فروردین ۱۳۹۵)، باشگاه خبرنگاران جوان (۲۸ فروردین ۱۳۹۵)، خبرآن‌لاین (۵ آبان  و ۲۸ بهمن ۱۳۹۶)، سایت سازمان عفو بین‌الملل (۲۱ مهر ۱۳۹۶)، روزنامه شهروند (۲۶ دی ۱۳۹۶)، خبرگزاری هرانا (۲۶ مهر ۱۳۹۶)، رکنا (۱۴ دی ۱۳۹۶)، وبسایت سرپوش حوادث (۱۶ دی ۱۳۹۶) و وبسایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۲) به دست آمده است.

آقای پورجعفر متولد ۲۵ آذر ۱۳۷۸ بود و همراه با پدر، مادر و سه خواهرش در روستای خیرآباد شهرستان ورامین زندگی می‌کرد. سه ماهه بود که در اثر تب شدید و تشنج، یک گوشش کم شنوا و یک پایش دچار معلولیت شد. به گفته مادرش او به خاطر مشکلات جسمی‌اش «گوشه‌گیر» و «پرخاشگر» بود. آقای پورجعفر به همین دلیل و به توصیه پزشکان قرص مصرف می‌کرد و باید تا ۲۰ سالگی به خوردن قرص ادامه می‌داد. پدر آقای پورجعفر ارتباط زیادی با او نداشت و بیشتر اوقات مشغول کار بود. از میان اعضای خانواده، آقای پورجعفر با خواهر بزرگش رابطه خوبی داشت و غیر از آن، تنها یک دوست صمیمی داشت. تنها دوستش او را «آرام» و «گوشه‌گیر» معرفی کرده است. ویژگی‌های رفتاری آقای پورجعفر باعث شد تا توسط کادر مدرسه از سایر دانش آموزان جدا شود و همین موضوع روی او تاثیر منفی زیادی گذاشت. خانواده آقای پورجعفر به ناچار مدرسه او را تغییر دادند. (خبر‌آن‌لاین)

آقای پورجعفر به دلیل ویژگی‌های شخصیتی و محیط زندگی، امکان تفریح نداشت و در اوقات فراغت، کارهای فنی انجام می‌داد و به گفته مادرش «هرچه در خانه خراب می‌شد، امیرحسین درست می‌کرد». (خبرآن‌لاین)

پرونده آقای پورجعفر به قتل ستایش قریشی، دختر ۶ ساله افغان در ۲۲ فروردین ۱۳۹۵ در روستای خیرآباد شهرستان ورامین مرتبط است.

قوانین بین‌المللی بطور اکید استفاده از مجازات اعدام را برای افرادی که در هنگام ارتکاب جرم زیر ۱۸ سال سن بوده‌‌اند، ممنوع کرده است. ایران به عنوان یکی از کشورهای عضو میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و کنوانسیون حقوق کودک، متعهد است که افرادی که در دوران کودکی مرتکب جرم شده‌‌اند را اعدام نکند.

دستگیری و بازداشت

بعد از ظهر روز ۲۲ فروردین ۱۳۹۵، فردی گم شدن دختر ۶ ساله‌اش را به پلیس اطلاع داد. دو روز بعد، در روز ۲۴ فروردین، پلیس جنازه آن دختر را در وان حمام منزل همسایه، آقای پورجعفر، پیدا کرد. (باشگاه خبرنگاران جوان) و  پیرو این حادثه آقای پورجعفر در اواخر فروردین ۱۳۹۵،  در شهرستان ورامین دستگیر شد. از آنجا که او در زمان دستگیری ۱۷ سال داشت، به کانون اصلاح و تربیت و سپس به زندان رجایی‌شهر انتقال داده شد. در تاریخ ۱ اردیبهشت سال ۱۳۹۵ برای آقای پورجعفر وکیل تسخیری تعیین شد. (خبرگزاری میزان و خبرگزاری ایرنا- ۱۴ دی ۱۳۹۶)

آقای پورجعفر ۲۰ روز از دوران بازداشت‌اش را به دلیل شدت بیماری و بروز رفتارهای پرخاشگرانه، در بیمارستان روانپزشکی رازی (امین‌آباد) بستری بوده است. او همچنین دوبار در زندان اقدام به خودزنی کرده بود.

به گفته پدر و وکیل آقای پورجعفر، او در دی‌ماه سال ۱۳۹۵، بیست روز از دوران بازداشت‌اش را به دلیل شرایط روحی و روانی و بروز رفتارهای پرخاشگرانه، در بیمارستان روانپزشکی رازی (امین‌آباد) بستری بود. آقای پورجعفر همچنین دوبار در زندان اقدام به خودزنی کرده بود. (روزنامه شهروند، وبسایت سرپوش حوادث)

آخرین ملاقات آقای پورجعفر با خانواده‌اش در صبح روز سه شنبه ۱۲ دی ۱۳۹۶ انجام شد. اعضای خانواده‌ی او مطمئن نبودند که این دیدار، آخرین ملاقات آن‌ها خواهد. (رکنا)

دادگاه

شعبه ۷ دادگاه کیفری یک استان تهران در چند جلسه به اتهامات آقای پورجعفر رسیدگی کرد. او در دادگاه وکیل تسخیری داشت.

بنابر اطلاعات موجود، مراجع قضایی به صورت ویژه و خارج از نوبت به پرونده‌ی آقای پورجعفر رسیدگی کردند. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۵ پرونده در دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان ورامین مورد بررسی قرار گرفت و کیفرخواست در کمتر از یک ماه صادر شد و پرونده برای رسیدگی به شعبه ۷ دادگاه کیفری یک استان تهران ارجاع داده شد. اولین جلسه رسیدگی به این پرونده در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۹۵ برگزار شد. بنابر اظهار وکیل آقای پورجعفر، «دادگاه در رسیدگی به اتهام عمل منافی عفت غیرعلنی برگزار شد و در رابطه با اتهامات دیگر، علنی بود». (خبرگزاری‌های میزان، فارس، ایرنا و ایسنا) درباره سایر جلسات رسیدگی به این پرونده اطلاعی در دست نیست.

اتهامات

اتهامات آقای پورجعفر «قتل عمد، زنای به عنف و جنایت بر میت» عنوان شد. (تحقیقات بنیاد)

با پیدا شدن جسد دختر بچه ۶ ساله در وان حمام منزل آقای پورجعفر،‌ او متهم به قتل او شد.

در شرایطی که حداقل تضمین‌های دادرسی رعایت نمی شود و متهمان از یک محاکمه منصفانه محرومند، صحت جرایمی که به آنها نسبت داده می شود مسلم و قطعی نیست.

مدارک و شواهد

پرونده آقای پورجعفر بر اساس «تحقیقات اولیه» انجام شده بعد از گزارش گم شدن و سپس یافتن جسد قربانی تهیه شد. (خبرگزاری میزان) از جزییات این تحقیقات اطلاعی در دست نیست. اعترافات آقای پورجعفر پس از دستگیری و در جریان دادگاه از دیگر شواهد استفاده شده علیه او بود.

آقای پورجعفر روز ۲۸ فروردین ۱۳۹۵  به دستور بازپرس جنایی شهرستان ورامین در محل وقوع قتل حاضر شد و چگونگی وقوع حادثه را بازسازی کرد.

در این پرونده همچنین از گزارش پزشکی قانونی مبنی بر تایید سلامت آقای پورجعفر استفاده شد. به منظور بررسی سلامت روانی آقای پورجعفر، کمیسیونی متشکل از متخصصان، مدیر مدرسه‌ای که او در آن تحصیل می‌کرد و والدین‌اش تشکیل شد. (ایرنا)

اگرچه سن شناسنامه‌ای آقای پورجعفر در زمان ارتکاب به جرم ۱۷ سال بود، مقامات قضایی معتقد بودند که «وی به رشد عقلی رسیده و می‌توانسته حرمت جرم را درک کند». (خبرگزاری میزان) دیوان عالی کشور با استناد به معاینات انجام شده و گزارش روانشناسان و پزشکی قانونی، «سلامت روحی و بلوغ فکری» آقای پورجعفر را تایید کرد. (روزنامه شهروند)

دفاعیات

مقامات قضایی هیچ گونه توجهی به تشخیص و نظر روان‌شناس و مددکار کانون اصلاح تربیت در خصوص بیماری روحی و روانی آقای پورجعفر نداشتند.

روان‌شناس آقای پورجعفر در دوران بازداشت، او را فردی «به شدت درون‌گرا» که «توانایی برقراری ارتباط با دیگران را ندارد»‌ توصیف کرده است. به نظر این کارشناس، آقای پورجعفر دارای اختلال شخصیتی بود که در نتیجه آن‌ «قوانین و نظم موجود را نقض می‌کرد». (خبرآن‌لاین)

از طرف دیگر مددکار آقای پورجعفر در کانون اصلاح و تربیت، با تاکید بر مصرف مداوم دارو توسط آقای پورجعفر، بیماری روحی و روانی او را محرز دانست و گفت: «امیرحسین وضعیت روانی و شناختی آشفته‌ای دارد که احتمال بیماری دوقطبی و شیزوفرنی داده شده است. در کنار بیماری امیرحسین، نحوه تربیت و بزرگ‌شدنش و جایی که زندگی می‌کرده نیز تاثیر بسیار زیادی در این اتفاق داشته است». (خبرآن‌لاین)

همچنین بنابر نظر کارشناسان کانون اصلاح و تربیت، آقای پورجعفر دارای بیماری «اختلال سلوک» بود. به گفته آن‌ها درمان نشدن این اختلال می‌تواند به ایجاد «شخصیت ضداجتماعی» در فرد بیمار و «از دست دادن حس همدلی او با دیگران» منجر شود. به این معنی که «یک انسان معمولی از زجرکشیدن یک فرد ناراحت می‌شود، لیکن کسی که اختلال سلوک دارد، این اتفاق دگرگونش نمی‌کند». (وبسایت سرپوش حوادث)

آقای پورجعفر درباره وضعیت روحی و روانی خود در زمان ارتکاب جرم این طور گفته ‌است: «در آن زمان در حال خودم نبودم. هیچ‌کدام از کارهایی که کردم را به یاد ندارم». (رکنا)

به گفته یک فرد مطلع، آقای پورجعفر در روز حادثه مواد مخدر مصرف کرده بود. این فرد معتقد است «تهیه مواد مخدر در خیرآباد ورامین به سادگی امکان پذیر است» و این مواد آثار غیر قابل پیش‌بینی بر رفتار مصرف کننده می‌گذارند. این فرد آقای پورجعفر را فردی «بی‌آزار» توصیف کرد که در اثر مصرف مواد دست به تجاوز و قتل زده است. (وبسایت سرپوش حوادث)

خلاصه‌ای از ایرادات حقوقی دادرسی آقای پورجعفر

مهمترین ایرادی که می توان بر حکم محکومیت آقای پورجعفر گرفت عدم توجه کافی به وضعیت روحی و روانی و شرایط سن و سال او در زمان ارتکاب جرم بوده است. بر اساس اخبار منتشر شده آقای پورجعفر دارای بیماری روانی بوده و دارو مصرف می‌کرده است. بر طبق برخی گزارشات دیگر ایشان در روز وقوع حادثه اقدام به مصرف مواد مخدر کرده بود. علاوه بر این ایشان در زمان وقوع حادثه کمتر از ۱۸ سال سن داشته است. بر اساس حقوق ایران اگر جرم در شرایط جنون آنی ارتکاب یافته باشد مجرم مسئولیت مطلق کیفری نخواهد داشت. همچنین بر طبق ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی اگر فرد زیر ۱۸ سال مرتکب جرم مستوجب حد یا قصاص شود و در صورتی که در رشد عقلی وی شبهه وجود داشته و یا ماهیت جرم را درک نمی‌کرده است، مجازات حد یا قصاص در مورد وی اعمال نخواهد شد. در این پرونده رفتارهای آقای پورجعفر نشان می‌دهد که ایشان در اثر بیماری و شرایط سنی به صورت کامل از ماهیت فعل خود و عواقب آن آگاه نبوده است. به همین دلیل ضروری بود از روانشناسان متخصص نظرخواهی شده و میزان آگاهی او به فعل انجام شده احراز شود. به نظر می‌رسد این پرونده تحت تاثیر احساسات عمومی قرار گرفت و مسئولان قضایی به صورت شتابزده عمل کردند.

حکم

شعبه ۷ دادگاه کیفری شماره یک استان تهران آقای امیرحسین پورجعفر کتم‌جانی را در خصوص اتهام قتل عمد به قصاص و در خصوص اتهام تجاوز به عنف به اعدام محکوم کرد. (ایسنا و رکنا) این حکم در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۹۵ توسط شعبه ۳۲ دیوان عالی کشور با لحاظ اصلاحاتی بر اساس مواد ۱۳۳ و ۳۸۲ قانون مجازات اسلامی تایید شد. (خبرگزاری میزان)

آقای امیرحسین پورجعفر کتم‌جانی در تاریخ ۱۴ دی ۱۳۹۶ در ندامتگاه ورامین و با حضور خانواده مقتول و نماینده دادستان به دار آویخته شد. (ایرنا) به دستور دادگاه اجرای حکم اعدام تا رسیدن آقای پورجعفر به سن ۱۸ سالگی به تعویق افتاد. (وبسایت سرپوش حوادث)

آقای پورجعفر همچنین  در خصوص اتهام جنایت بر میت به تحمل ۷۴ ضربه شلاق محکوم شده بود. (ایسنا)

جنازه آقای پورجعفر توسط اعضای خانواده‌اش از زندان رجایی شهر به روستای خیر‌آباد منتقل شد و «در سکوت و بی‌خبری» به خاک سپرده شد. (وبسایت سرپوش حوادث)

واکنش‌ها به اعدام آقای امیرحسین پورجعفر کتم‌جانی

رییس کل دادگستری استان تهران اجرای حکم را بر مبنای «تقاضا و اصرار» خانواده مقتول دانسته است. (ایرنا) این در حالی است که ایشان در اظهارنظر دیگری گفته بود از آنجا که آقای پورجعفر به دلیل «زنای به عنف» به اعدام و به دلیل «قتل» به قصاص محکوم شده، حتی در صورت گذشت خانواده قربانی از قصاص، حکم اعدام او همچنان اجرا خواهد شد. (خبرگزاری میزان)

خانواده آقای پورجعفر، نهادهای مدنی داخل ایران و نهادهای بین‌المللی مانند سازمان عفو بین‌الملل مدتها در تلاش بودند تا زمینه لغو یا به تعویق انداختن حکم اعدام را فراهم کنند. (تحقیقات بنیاد برومند) از چند ساعت قبل از اعدام نیز خانواده آقای پورجعفر و نمایندگان چند نهاد مدنی به منظور جلب رضایت خانواده مقتول در پشت درب زندان تجمع کرده بودند. اما با اعلام خبر اعدام آقای پورجعفر، این تلاش‌ها بی نتیجه ماند. (وبسایت سرپوش حوادث)

روز اعدام آقای پورجعفر، برای خانواده‌ی افغانستانی که دخترشان قربانی تجاوز و قتل شده بود، درست همانند روزی بود که خبر قتل دخترشان را شنیده بودند. اعدام آقای پورجعفر هیچ کمکی به حال بد آن‌ها نکرد.

لیلی رشیدی، بازیگر سینما و تلویزیون ایران نیز طی یادداشتی اعدام آقای پورجعفر را بر خلاف مفاد کنوانسیون حقوق کودک دانست و تاکید کرد: «اشتباهی که امیرحسین مرتکب آن شده، تحت‌تأثیر اتفاقات بیرون است. محیطی که امیرحسین در آن بزرگ شده، نظام آموزشی، تربیت خانوادگی و ...عواملی که به هر نحو کودکان و ازجمله امیرحسین را نادیده گرفته، دلیلی بر بروز چنین اتفاقاتی است». (رکنا)

پدر آقای پورجعفر آزار نوه‌هایش در مدرسه، اختلاف خانواده دامادها با دخترانش و قطع روابط خانوادگی را از جمله آثار ارتکاب جرم و اعدام پسرش دانست. (خبرآن‌لاین)

از طرف دیگر مادر ستایش قریشی نیز مدتی بعد از اعدام آقای پورجعفر در مصاحبه‌ای اظهار داشت: «اعدام امیرحسین حال ما را خوب نکرد و چیزی را تغییر نداد. فقط جان [یک انسان دیگر] را گرفت. ما فکر می‌کردیم با اعدام امیرحسین آرام خواهیم شد. اما برای ما، روزی که امیرحسین اعدام شد، درست همانند همان روزی بود که خبر قتل دخترمان را شنیدیم. حال همه‌مان بد شده بود. شاید اگر به عقب برمی‌گشتیم،‌ [امیرحسین] را می‌بخشیدیم تا شاید اعدام نشود. ولی همان یک بار هم که اعدام امیرحسین عقب افتاد به ما تهمت زدند که جان ستایش را با پول خریده‌ایم». (خبرآن‌لاین)

------------------------------------------------

* ماده ۱۳۳ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲) : در تعدد جرائم موجب حد و قصاص، مجازاتها جمع می شود. لکن چنانچه مجازات حدی، موضوع قصاص را از بین ببرد یا موجب تاخیر در اجرای قصاص گردد، اجرای قصاص، مقدم است و در صورت عدم مطالبه فوری اجرای قصاص یا گذشت یا تبدیل به دیه، مجازات حدی اجرا می شود.

** ماده ۳۸۲ قانون مجازات اسلامی  (مصوب ۱۳۹۲): هرگاه زن مسلمانی عمداً کشته شود، حق قصاص ثابت است لکن اگر قاتل، مرد مسلمان باشد، ولی دم باید پیش از قصاص، نصف دیه کامل را به او بپردازد و اگر قاتل، مرد غیر مسلمان باشد، بدون پرداخت چیزی قصاص می شود. در قصاص مرد غیرمسلمان به سبب قتل زن غیرمسلمان، پرداخت مابه التفاوت دیه آنها لازم است.