علیرضا ملاسلطانی نوجوان ریزاندام ۱۷ ساله سابقه خشونت نداشت، او قربانی یک اشتباه و شهرت مقتول شد

خبر اعدام آقای علیرضا ملاسلطانی فرزند ابوالقاسم، در سایت‌های دادگستری کل استان البرز، ایسنا، خبرگزاری فارس، خبرگزاری مهر (٣٠ شهریور ١٣٩٠)، مدافع- وبلاگ محمد مصطفایی و خبرگزاری فارس (٢٩ شهریور ١٣٩٠) منتشر شد. اطلاعات تکمیلی در این باره از منابع گوناگونی، از جمله سایت‌های دادگستری کل استان البرز (١۵ مرداد، ۶ و ٢۸ شهریور ١٣٩٠)، خبرگزاری فارس (١۴ شهریور ١٣٩٠)، دادسرای عمومی و انقلاب کرج (٢٧ مرداد ١٣٩٠)، ملت آنلاین (١٧ مرداد ١٣٩٠) و سایر منابع* جمع آوری شده است. سازمان‌های حقوق بشر، از جمله حقوق بشر سازمان ملل - دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر (٣١ شهریور ٢٠١١) و سازمان عفو بین‌الملل (٢٩ و ٣٠ شهریور ٢٠١١) در اطلاعیه‌هایی به این اعدام اعتراض کردند. اطلاعاتی نیز از مصاحبه خانواده آقای ملاسلطانی با هفته‌نامه آسمان که در سایت ویستا نقل شده، جمع‌آوری شده است.

آقای ملاسلطانی در ۴ دی ماه ١٣٧٢ به دنیا آمد. کوچکترین فرزند خانواده بود و تا کلاس سوم راهنمایی درس خواند. بعد از آن به همراه برادر بزرگتر خود به کارگری در شهرهای مختلف مشغول شد. به گفته برادرش، او آدم زحمتکشی بود که سابقه خشونت نداشت.  (مصاحبه مهرداد ملاسلطانی با هفته نامه آسمان). پرونده او و دو متهم دیگر با قتل یکی از ورزشکاران معروف "به قوی‌ترین مرد ایران" در نیمه شب شنبه ٢۵ تیر ماه ١٣٩٠ در خیابان پونه منطقه گلشهر کرج ارتباط دارد.

آقای ملاسلطانی که هنوز به سن هجده سالگی نرسیده بود، به همراه دو دوست خود هنگام رانندگی با سرنشین‌های ماشین دیگری برخورد لفظی پیدا کردند که پس از مدتی به برخورد فیزیکی تبدیل شد. فردی که در این درگیری به‌شدت مجروح شده بود، روح‌الله داداشی قوی‌ترین مرد ایران بود که در راه بیمارستان فوت کرد.

محبوبیت و شهرت آقای داداشی موجب شد تا رسانه‌ها و مسئولان به این پرونده توجه غیرمعمول و جانبدارانه داشته باشند و افکار عمومی را نیز تحریک کنند.  

اطلاعیه‌ای که باعث شرکت هزاران نفر در مراسم اعدام یک نوجوان شد!

بخش حقوق بشر سازمان ملل- دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر و هم چنین سازمان عفو بین‌الملل با انتشار اطلاعیه این اعدام را محکوم کردند و آنرا مخالف موازین حقوق بشر و نادیده گرفتن کنفوانسیون حقوق کودکان خواند. پيش از اجرای حکم این اعدام، سازمان عفو بين الملل دراطلاعیه‌ای از مقامات قضايی ايران خواسته بود تا اجرای حکم اعدام را متوقف کنند.

قوانین بین‌المللی بطور اکید استفاده از مجازات اعدام را برای افرادی که در هنگام ارتکاب جرم زیر۱۸ سال سن بوده‌‌اند ممنوع کرده است. ایران به عنوان یکی از کشورهای عضو میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و کنوانسیون حقوق کودک متعهد گشته است که افرادی را که در دوران کودکی مرتکب جرم شده‌‌اند اعدام نکند.

دستگیری و بازداشت

به گفته رئیس پلیس شهرستان کرج، آقای ملاسلطانی در روز دوشنبه ٢٨ تیر ١٣٩٠ با تلاش نیروهای پلیس تخصصی، امنیتی، اطلاعاتی و پلیس آگاهی استانهای تهران و البرز دستگیر شد. دو همراه وی نیز در روز ٢۶ تیر ماه دستگیر شدند. (ایرنا ٢٩ تیر) اطلاعات درباره نحوه بازداشت آقای ملاسلطانی متناقض است. نماینده دادستان کرج نیز در توضیح کیفرخواست وی گفت که او ٢٨ تیر ماه زمانی که قصد خروج از شهر را داشته، بازداشت شده است. اما به گفته آقای ملاسلطانی در دادگاه، او خود را در کرج به اداره آگاهی تحویل داد و دستگیری خود را توسط پلیس دروغ عنوان کرد. همچنین وکیل او در دادگاه گفت، آقای سلطانی خودش را تسلیم کرده است. (ملت آنلاین ١٧ مرداد) برادر او نیز در مصاحبه‌ای گفت که او به همراه برادرش بود و با اداره آگاهی هماهنگ کرد و برادرش را به آنها تحویل داد. (مصاحبه مهرداد ملاسلطانی با هفته نامه آسمان)

پرونده آقای ملاسلطانی در روز چهارشنبه ٢٩ تیر ماه در نشستی با حضور دادستان کل کشور، دادستان کرج، بازپرس ویژه قتل دادسرا و رئیس دایره ویژه قتل اداره آگاهی استان البرز و شهر کرج، در کرج بررسی شد. ابعاد این پرونده حتی به کمیته امنیت کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی نیز رسید و ماجرای قتل این ورزشکار را با حضور مسوولان قضایی، امنیتی و نیروهای انتظامی استان البرز بررسی کردند. (دادسرای عمومی و انقلاب کرج ٢٩ تیر) پرونده آقای ملاسلطانی از طرف شعبه ٢١ بازپرسی دادسرای عمومی و انقلاب کرج به صورت ویژه رسیدگی شد و برای او قرار مجرمیت صادر شد (دادسرای عمومی و انقلاب کرج ٢۷ مرداد ١٣٩٠).  او به مدت دو ماه در بازداشت بود و در این مدت خانواده با او چند بار ملاقات داشت. آخرین ملاقات او با خانواده یک روز قبل از اعدام او در روز ٢٩ شهریور ١٣٩٠ انجام شد.

دادگاه

دادگاه کیفری استان البرز آقای ملاسلطانی را محاکمه کرد. پرونده او خارج از نوبت در اختیار دستگاه قضایی قرار گرفت. اولین و آخرین دادگاه او در روز ١۵ مرداد ماه ١٣٩٠، هجده روز پس از ماجرای دعوا، تشکیل شد. در این دادگاه قضات شعبه یک دادگاه کیفری استان و رئیس این شعبه، نماینده دادستان کرج، یک شاکی دیگر که در روز حادثه با آقای ملاسلطانی نیز درگیر شده بود، حضور داشتند. وکیل مدافع او در این دادگاه یک وکیل تسخیری بود. به گفته برادر وی، هیچ وکیلی دفاع از برادرش را به عهده نگرفت. دادگاه دو ساعت طول کشید. در پایان، قضات اعلام کردند که ظرف یک هفته رای خود را صادر خواهند کرد. (ملت آنلاین ١٧ مرداد)

در این دادگاه خانواده آقای ملاسلطانی حضور نداشتند. ماموران به خانواده متهم گفته بودند بهتر است محل را ترک کنند چون آنها نمی‌توانند امنیت جانی آنها را به دلیل خشم مردم از مردن ورزشکارشان تامین کنند. (مصاحبه مهرداد ملاسلطانی با هفته‌نامه آسمان)

اتهامات

دادگاه کیفری استان البرز، اتهام آقای ملاسلطانی را «قتل عمد» عنوان کرد.

چگونه قتل غیر عمد توسط یک پسر ١٧ ساله توسط مسئولین قضائی به قتل عمد تبدیل شد؟

در شرایطی که حداقل تضمین‌های دادرسی رعایت نمی شود و متهمان از یک محاکمه منصفانه محرومند، صحت جرایمی که به آنها نسبت داده می‌شود مسلم و قطعی نیست.

مدارک و شواهد

مدارک علیه آقای ملاسلطانی «پیدا شدن آلت قتل، کشف خون مقتول روی ماشین متهم، شناسایی متهم از طریق چهره‌نگاری، مدارک پزشکی قانونی، گفته‌های شاهدین حادثه، شکایت برادر مقتول، شکایت یک شاکی دیگر وهمچنین اعترافات متهمین» عنوان شد.

سازمانهای بین المللی حقوق بشر بارها دولت جمهوری اسلامی ایران را به خاطر اعمال سیستماتیک شکنجه‌های شدید و استفاده از سلولهای انفرادی جهت گرفتن اعتراف از زندانیان محکوم کرده‌اند و صحت اعترافاتی که تحت فشار از متهمان گرفته شده است را مورد پرسش قرار داده‌اند.

دفاعیات

به آقای ملاسلطانی امکان دفاع مناسب داده نشد. آقای ملاسلطانی سابقه کیفری نداشت و سن او در زمان ارتکاب جرم به ١٨ سال نرسیده بود. نه تنها جو خشم و ارعابی که ایجاد شده بود باعث شد وکلای مستقل دفاع از او را نپذیرند، بلکه اطلاعات نادرست و متناقض رسانه‌ها نیز جو را به ضرر او تهییج کرد و باعث تاثیر منفی بر روی روال پرونده و تسریع رسیدگی به آن شد. اطلاعات رسمی منتشر شده درباره اتفاقاتی که منجر به مرگ آقای داداشی شد نیز متناقض است. مسئولان روزهای اول پس از وقوع قتل، قصد قبلی متهمان را برای قتل را  رد کردند. رئیس کمیته امنیت کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه‌ای اعلام کرد، پس از بررسی ابعاد پرونده قتل با حضور مسئولان امنیتی، قضایی و نیروی انتظامی استان البرز به این نتیجه رسیدند که مقتول و ضاربان از قبل همدیگر را نمی‌شناختند و این نزاع بر اثر عصبانیت هر دو طرف بوده است (ایرنا ٢٩ تیر ١٣٩٠). فرمانده انتظامی استان‌های البرز و تهران نیز با تکذیب هر گونه شایعه در خصوص سازماندهی قبلی قتل گفت، نیروی انتظامی اعلام می‌کند، قطعا وقوع این جنایت یک اتفاق بود (خبرگزاری مهر ٣٠ تیر ١٣٩٠). .  اما فشار بخشی از افکار عمومی در اثر گزارش‌های رسانه‌ها که اخبار نادرست را نیز شامل می‌شد، برای هرچه زودتر محکوم کردن او به طرز کم‌سابقه‌ای افزایش یافت و سبب شد اظهارات مسئولان به ضرر آقای ملاسلطانی تغییر کند. برای نمونه، به گفته برادر آقای ملاسلطانی، مدت سه ماهی که از خرید چاقوی مورد استفاده در قتل گذشته بود، در رسانه‌ها به سه و حتی پنج سال تغییر داده شد؛ در حالی که آقای ملاسلطانی اصولا چاقو حمل نمی‌کرد و آن چاقو به خاطر سفر روز قبل آنها به اردبیل در اتومبیل باقی مانده بود. یا انتشار داستان‌های نظیر «بچه طلاق و شرور» بودنش که بنا به گفته برادرش با تحقیقات از محل نادرستیش روشن می‌شد. (مصاحبه هفته نامه آسمان با خانواده ملاسلطانی)

پسر ١٧ ساله، تحت تاثیر مشروب الکلی در مقابل "قوی‌ترین مرد ایران" چگونه از خودش دفاع کرد؟

آقای ملاسلطانی در دادگاه در دفاع از خود گفت در ابتدا مقتول (که قهرمان زیبایی اندام با ۱۸۸ سانتی‌متر قد و ۱۲۵ کیلو وزن بود- ویکی‌پدیا) به صورت او یک سیلی زد که صورتش پر از خون شد. او در جواب قاضی که یادآور شده بود پزشکی قانونی این ادعا را تایید نکرده است، گفت که او را اصلا به پزشک قانونی نبرده بودند. آقای ملاسلطانی که به گفته برادرش ۵۹ کیلو وزن داشت، از هیکل مقتول ترسیده بود و نمی‌توانست در برابر او مقاومت کند. او گفت که قصد کشتن مقتول را نداشت، اما به دلیل ترس به مقتول حمله کرد. بر اساس اطلاعات موجود، آقای ملاسلطانی تنها یک ضربه به مقتول وارد کرد که به خرخره او اصابت کرد و موجب خونریزی و لخته شدن خون و گرفتن راه تنفس او شد. برادر آقای ملاسلطانی، در دفاع از متهم به احتمال تاثیر تصمیم انتقال آقای داداشی به بیمارستان مدنی کرج که فاصله زیادی با محل حادثه داشت (حدود نیم ساعت رانندگی) در مرگ مضروب اشاره کرد. (مصاحبه هفته‌نامه آسمان با خانواده ملاسلطانی) وکیل مدافع او نیز در دادگاه گفت، آقای ملاسلطانی به خاطر دفاع از خود دست به چاقو برد و دفاع او مشروع بود؛ چرا که اگر او نمی‌زد، مقتول قطعا با ضرباتی که می‌زد او را از بین می‌برد و جایی که این قتل اتفاق افتاده، تا کیلومترها پلیسی نبود و کسی نبود که به داد آنها برسد. بنابراین او چاره‌ای به جز دفاع از خود نداشت. او همچنین به توجه ویژه  به پرونده آقای ملاسلطانی اعتراض کرد.

مسئله دیگر این که آقای ملاسلطانی و دوستانش الکل مصرف کرده بودند،اما اتهام «شرب خمر» با وجود مطرح شدن در مرحله بازپرسی در دادگاه او مطرح نشد؛ در حالی که این موضوع می‌توانست موجب رد عمدی بودن قتل بشود. بنا بر گزارش ستاد اطلاع‌رسانی فرماندهی نیروی انتظامی استان‌های تهران و البرز، متهمان ردیف دوم به اتهام شرکت در نزاع منجر به قتل به سه سال حبس و تحمل ٨٠ ضربه شلاق و متهم ردیف سوم به اتهام مصرف مشروبات الکلی به ٨٠ ضربه شلاق محکوم شدند. (خبرگزاری فارس ١٤ شهریور١٣٩٠) اما مقامات قضایی درباره حذف «شرب خمر» از اتهامات آقای ملاسلطانی توضیحی ندادند. در دادگاه شاکی دیگری نیز حضور داشت که گفت، قبل از ماجرای قتل، آقای ملاسلطانی و همراهانش سر یک چهارراه با او نیز دعوا کردند، اما از چاقو استفاده نکردند.

به گفته برادر آقای ملاسلطانی، به دلیل جو منفی رسانه‌ای این متهم از حق دفاع مناسب محروم شد. وکیل تسخیری آقای ملاسلطانی نیز تحت فشار بیرون بود و نتوانست آن چنان که باید از او دفاع کند.تحلیل حقوقی

خلاصه‌ای از ایرادات حقوقی دادرسی آقای علیرضا ملاسلطانی

مهمترین نکته‌ قابل تاملی که می‌توان در پرونده قتل آقای روح الله داداشی بدان اشاره نمود، زمان رسیدگی به پرونده متهم به قتل است. قتل در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۹۰ صورت گرفته و اعدام در تاریخ ۳۰ شهریور همان سال بوده است. بنابراین تمامی مراحل رسیدگی به پرونده درطی دو ماه انجام شده است. در این پرونده متهم در نیروی انتظامی بازجویی شده، در دادسرا تحقیقات مقدماتی انجام شده است، دادگاه کیفری استان جلسه محاکمه برگزار کرده و پس از صدور رای پرونده به دیوان عالی کشور ارسال شده. دیوان عالی کشور را را صادر کرده و پرونده برای تنفیذ حکم اعدام به رییس قوه قضاییه فرستاده شده است و سپس اقدامات مربوط به انجام مجازات اعدام صورت گرفته است. همه این اعمال صرفا در عرض دو ماه صورت پذیرفته است این در حالی است که در پرونده های مشابه روند رسیدگی سالها به طول می انجامد. کوتاه بودن روند رسیدگی به این پرونده به نظر به دلیل شهرت مقتول بوده است. رسیدگی با این مدت کوتاه می تواند این پرسش را در ذهن ایجاد کند که آیا در این مدت اندک امکان انجام تحقیقات کامل و دفاع متهم از خود فراهم شده است؟ آیا متهم در یک فرآیند عادلانه محاکمه شده است؟ از طرف دیگر قوه قضاییه ایران در پرونده های قتل معمولا با به تاخیر انداختن اجرای مجازات، امکان فروکش کردن خشم اولیا دم و گذشت احتمالی آنان را فراهم می کند حال اینکه در این پرونده چنین امکانی برای علیرضا ملا سلطانی فراهم نشده است. به عبارتی شتاب مقامات قضایی برای اعدام ملاسلطانی به دلیل موقعیت مقتول پذیرفته شده نیست. چه بسا اپر چنین عجله ای نمی شد اولیا دم حاضر به گذشت می شدند.

نقش مسئولین در شعله‌ور شدن خشم مردم علیه یک پسر ١٧ ساله!

مساله قابل ذکر دیگر این است که ادعا شده است متهم برای دفاع از خود اقدام به قتل کرده است. وکیل متهم نیز از موکل خود در قالب دفاع مشروع دفاع کرده است. گذشته از ماهیت امر و صحت و سقم مساله، لازم بود دادگاه در این مورد تحقیقات لازم را انجام دهد. با توجه به سن متهم که به هنگام قتل کمتر از ۱۸ سال بوده است و همچنین وضعیت جسمی مقتول که از قویترین مردان ایران بوده است، به نظر می رسد مجموعه رفتارهای مقتول به هنگام بروز درگیری سبب ترس متهم شده و ایشان به حسب سن خود به صورت هیجانی و با قصد یا انگیزه رهایی از ترس و دفاع بدون اینکه متوجه رفتار خود باشد روح الله داداشی را به قتل رسانده است از این رو لازم بود دادگاه سن وی را مورد نظر قرار داده و در مورد وضعیت روانی متهم به هنگام قتل تحقیقات لازم را انجام بدهد.

بر اساس اخبار موجود علیرضا ملا‌سلطانی در ملا عام اعدام شده و جسد وی به مدت ۴۵ دقیقه آویزان نگاه داشته شده است. زمانی که فردی به دار آویخته می شود پس از چند دقیقه کاملا جان خود را از دست می دهد. هدف از مجازات اعدام نیز مرگ اعدام شونده است پس از مرگ شخص لازم است اعدام به پایان برسد. اقدام مسئولان مربوطه در نگاه داشتن جسد ملاسلطانی در چوبه دار خلاف قوانین و کرامت انسانی بوده است.

حکم

شعبه اول دادگاه کیفری استان البرز آقای علیرضا ملاسلطانی را به اعدام محکوم کرد. این حکم توسط شعبه یازدهم دیوان عالی کشور تائید شد و مورد تنفیذ رئیس قوه‌ قضائیه قرار گرفت. نماینده دادستانی یک روز بعد از اعدام در مصاحبه‌ای اعلام کرد که او از نظر بلوغ شرعی به ١٨ سال رسیده بود و ملاک عمل در قانون بلوغ شرعی است که بر اساس ماه‌های قمری محاسبه می‌شود. بر اساس اطلاعات موجود، قاضی به خانواده آقای ملاسطلانی گفته بود که تا ۱۸ سالگی متهم برای جلب رضایت اولیای دم فرصت دارند، اما با اجرای سریع حکم، تنها دو ماه بعد از وقوع حادثه،  آنها فرصت تلاش برای جلب رضایت خانواده مقتول را نیافتند. به گفته برادر آقای ملاسلطانی، آنها صبر کردند تا دوران عزاداری خانواده مقتول سپری شود. خانواده آقای ملاسلطانی در مصاحبه‌هایی با تلویزیون و رسانه‌ها با خانواده مقتول ابراز همدردی کردند اما این اظهارات پخش نشد. آقای ملاسلطانی در بامداد روز چهارشنبه ٣٠ شهریور ماه ١٣٩٠ در خیابان پونه غربی واقع در گلشهر کرج، با حضور هزاران نفر،  و خانواده مقتول در ملأعام با جرثقیل به دار آویخته شد با وجود دستور دادستان کرج مبنی بر عدم حضور رسانه‌ها و ممنوعیت عکاسی و فیلم‌برداری، در محل اجرای اعدام جایگاه مخصوص خبرنگاران در نظر گرفته شده بود و افراد عادی بسیاری نیز از اجرای این اعدام تصویربرداری کردند.

مقامات جسد آقای ملاسلطانی را مدت ۴۵ دقیقه در بالای دار در انظار عمومی و مقابل چشمان پدر، مادر و خواهر و برادر او نگه داشتند. جسد او به خانواده تحویل داده شد.

۴۵ دقیقه آویختن یک نوجوان از یک جرثقیل در مقابل چشمان مادر و خانواده او

بعد از اعدام آقای ملاسلطانی زندگی خانواده او دچار آشفتگی شد. خواهر او درباره وضعیت خانواده‌اش گفت: «پدر من هفتاد سالش است تا امروز با همه سختی‌ها در زندگی آخ نمی‌گفت از وقتی بالا کشیدن بچه‌اش را دیده، دارد از بین می‌رود، چطور یک پدر ومادر می‌توانند این صحنه را ببینند ... او جلوی چشم مادرم اعدام شد. یک لحظه کسی گفت این مادر چی در دلش است؟ همان یاحسین‌هایی که گفت دل سنگ را آب می‌کرد.» (مصاحبه هفته‌نامه آسمان با خانواده ملاسلطانی)

--------------------------------------------------------

* سایر منابع: ابتکار (٣ مرداد ١٣٩٠)، دادسرای عمومی و انقلاب کرج، برنا نیوز(٢ مرداد ١٣٩٠)، جام جم، ایرنا (١ مرداد ١٣٩٠)، ایسنا البرز (٣١ تیر ١٣٩٠)، خبرگزاری مهر (٣٠ تیر ١٣٩٠)، دادسرای عمومی و انقلاب کرج، ایرنا، برنا نیوز(٢٩ تیر١٣٩٠)، خبرگزاری مهر (٢٨ تیر ١٣٩٠)،  دادسرای عمومی و انقلاب کرج، ایرنا، برنا نیوز، خبرگزاری مهر (٢٧ تیر ١٣٩٠)، ایرنا (٢۶ تیر ١٣٩٠) و خانه حقوق بشر ایران- رهانا (١ مهر ١٣٩٠).