بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

بی بی فرخ نیک بخت

درباره

ملیت: ايران
مذهب: احتمال قوی اسلام
وضعیت تأهل: متاهل

مورد

تاریخ کشته‌شدن: ۴ شهریور ۱۳۵۹
محل: اصفهان، استان اصفهان، ايران
نحوه کشته‌شدن: نحوه اعدام نامشخص
اتهامات: توطئه برای براندازی جمهوری اسلامی

ملاحظات

اطلاعات درباره خانم بی‌بی فرخ نیکبخت از راه مصاحبه با یکی از خویشان وی به دست آمده است. خبر محاکمه او در روزنامه جمهوری اسلامی به تاریخ ٤ شهریور ١٣٥٩ منتشر شد. نام او همچنین در لیست افرادی که در رابطه با کودتای نوژه اعدام شده‌اند (منتشر شده توسط گروه نمیر) ذکر شده است. این لیست شامل بیش از ١٥٠ نفر می‌باشد.

مصاحبه شونده از خانم نیکبخت به عنوان فردی "خوش مشرب، خوب و بگو بخند" یاد می‌کند. او حدود ٥٨ تا ٦٠ سال داشت. پسر او، ستوان ناصر رکنی، و همچنین داماد او، دکتر مجید وصالی، نیز در رابطه با کودتای نوژه اعدم شدند.

طبق اطلاعات موجود، طراحان کودتای نوژه از اعضای حزب ایران (سوسیال دموکرات از احزاب تشکیل دهنده جبهه ملی) و ارتش بودند که نگران از زمامداری روحانیت و معتقد به جدایی دین از دولت بودند. اساس طرح کودتا این بود که خلبانان نیروی هوایی از پایگاه نوژه در همدان پرواز کنند و چند هدف نظامی و خانه آیت‌الله خمینی در جماران را بمباران کنند. تیم دیگری مسئولیت داشت که ساختمان رادیو و تلویزیون در تهران را تحت کنترل خود درآورد و خبر و دلایل کودتا را به اطلاع مردم برساند. گروهی از عشایر بختیاری نیز در این کودتا شرکت داشتند. طرح کودتای نوژه چند ساعت قبل از رسیدن به مرحله اجرا لو رفت.

در تاریخ ١٨ تیر ١٣٥٩، مقامات جمهوری اسلامی اعلام کردند که یک شبکه متشکل از افراد نظامی و غیرنظامی که قصد براندازی جمهوری اسلامی از طریق کودتا را داشته کشف و خنثی شده است. دو ماه بعد، سازمان نقاب طی اطلاعیه‌ای مسئولیت اقدام به "قیام" را پذیرفت. این سازمان تأکید نمود که "راه مصدق راه مردم و بختیار پیشوای راستین آن است": "ما قیام کرده‌ایم تا به این فتنه [رژیم جمهوری اسلامی] پایان دهیم و تصدی امور مملکتمان را به پیرو وفادار مصدق، شاپور بختیار، واگذاریم" (ایران: در دفاع از حقوق بشر، سازمان مقاومت ملی ایران، پاریس ١٩٨٣).

پس از کشف این برنامه کودتا، بیش از ٦٠ نفر نظامی و غیرنظامی در شهرهای مختلف ایران ظرف مدت یک ماه به جوخه‌های اعدام سپرده شدند. اکثر نظامیان این گروه هنوزمشمول پاکسازی پس از سقوط نظام شاهنشاهی نشده و در ارتش مشغول خدمت بودند. اعدامهای مربوط به نوژه در ماهها و سالهای بعد ادامه داشت و لااقل دویست نفر در این رابطه اعدام شدند. نورالدین کیانوری، رهبر حزب توده، در مقاله‌ای (۹ اردیبهشت ۱۳۷۸، وبسایت راه توده) یادآوری کرد که کودتای نوژه توسط سازمان نظامی آن حزب، که با مقامات جمهوری اسلامی همکاری می‌کرد، کشف و "خنثی" شد.

دستگیری و بازداشت

اطلاعی در مورد جزئیات دستگیری و بازداشت این متهم در دست نیست. خانم نیکبخت حدود بیست روز قبل از اعدام بازداشت شده بود (مصاحبه).

دادگاه

خانم نیکبخت در دادگاه ویژه انقلاب اسلامی اصفهان روز ١ شهریور ١٣٥٩ به همراه سه نفر دیگر محاکمه شد (روزنامه جمهوری اسلامی). سپس تلویزیون این محاکمه را پخش کرد (مصاحبه).

اتهامات

در گزارش روزنامه جمهوری اسلامی آمده است که خانم نیکبخت "کلیه مکالمات تهران اصفهان را دریافت [می‌کرده است] و به [فردی دیگر از طراحان کودتا، به نام] منوچهر کریمی می‌داده و در اکثر جلسات که در منزل او تشکیل و در خرید یک صد قبضه اسلحه و پرداخت ٧٠٠ هزار تومان به منوچهر کریمی... و در [اکثر] برنامه‌ها دخالت مستقیم [داشته است].

در کیفرخواست مورخ ٢٧ تیر ١٣٥٩ دادستان (منتشر در روزنامه‌های جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی مورخ ٢٨ تیر ١٣٥٩) درباره برخی دیگر از شرکت کنندگان در طرح همین کودتا آمده است: "این وابستگان رژیم پلید نظام پوسیده و ارتجاعی شاهی و امپریالیسم خونخوار و جهانخوار آمریکا و دست نشاندگان آن می‌خواستند برای ملت ایران سوسیال دموکراسی آمریکایی را به ارمغان بیاورند و بعد از دو سال اختناق مطلق و حکومت نظامی، سلطنت را به رفراندوم بگذارند."

در این کیفرخواست تاکید شده که "این توطئه یک واقعه مجرد نیست که از آن بتوان در سطور یک کیفر خواست سخن گفت و این توطئه‌گران را نمی‌توان متهمین عادی تلقی کرد... با توجه به مراتب فوق و با امعان نظر به آیات کریمه قرآن در مورد مجازات "باغی" بر حکومت اسلامی صدور حکم شرعی مورد استدعاست."

در شرایطی که حداقل تضمینهای دادرسی رعایت نمی‌شود و متهمین از یک محاکمه منصفانه محرومند، صحت جرایمی که به آنها نسبت داده می‌شود مسلم و قطعی نیست.

مدارک و شواهد

در گزارش این اعدام نشانی از مدارک ارائه شده علیه متهم نیست.

دفاعیات

از دفاعیات متهم اطلاعی در دست نیست. خانم نیکبخت از داشتن وکیل محروم بود. بر اساس گفته‌های مصاحبه شونده، تنها جرم او این بود که منزلش را برای چند جلسه در اختیار افرادی که در کودتا نقش داشتند گذاشته بود.

حکم

از حکم این اعدام اطلاعات دقیقی در دست نیست. طبق لیست سازمان نمیر، خانم بی‌بی فرخ نیکبخت روز ٤ شهریور ١٣٥٩ در اصفهان تیرباران شد.

تصحیح و یا تکمیل کنید