بنیاد عبدالرحمن برومند

قواعد سازمان ملل متحد در حمایت از نوجوانان محروم از آزادی^*

مصوب ١٤ دسامبر ١٩٩٠ مجمع عمومی، قطعنامه ١١٣/٤٥

١. دیدگاه‌های بنیادین

١. نظام دادرسی ویژه‌ نوجوانان باید از حقوق و امنیت و رفاه جسمی و روانی نوجوانان حمایت كند. به زندان تنها باید به‌عنوان آخرین راه‌حل متوسل شد.

٢. سلب آزادی نوجوانان منحصراً باید برطبق اصول و روال مندرج در قواعد حاضر و قواعد حداقل استاندارد سازمان ملل متحد در باب دادرسی ویژه‌ نوجوانان (قواعد پکن) صورت گیرد. به محرومیت از آزادی نوجوان تنها باید به‌عنوان آخرین راه حل و برای كمترین مدت ممكنه و در موارد استثنائی متوسل شد. مدت مجازات باید توسط مقام قضایی مسئول تعیین شود و امكان آزادی پیش از موعد موجود باشد.

٣. هدف از قواعد حاضر ایجاد استانداردهای حداقل پذیرفته شده توسط سازمان‌ملل‌متحد برای حمایت از نوجوانانی است كه آزادی آنها به هرنحوی از انحاء سلب شده است. این استانداردها در انطباق با حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین است و هدف از آن مبارزه با آثار زیانبار انواع بازداشت و تسهیل سازگاری نوجوانان با جامعه است.

٤. قواعد حاضر باید به صورت بی‌طرفانه و بدون اِعمال هر نوع تبعیض از ‌لحاظ نژاد، رنگ، جنس، سن، زبان، ملیت، عقاید سیاسی و غیره، معتقدات یا رسوم فرهنگی، دارایی، تولد یا وضعیت خانوادگی، منشاء قومی، خاستگاه اجتماعی و عدم توانایی، اعمال شوند. باورهای مذهبی و فرهنگی و رسوم و مفاهیم اخلاقی نوجوانان باید محترم شمرده شود.

٥. تنظیم این قواعد به گونه‌ای انجام گرفته است كه استانداردهای مرجع و سهل‌الوصولی جهت تشویق و راهنمایی متخصصان مسئول دادرسی نوجوانان‌ ارائه شود.

٦. متن ترجمه شدۀ قواعد حاضر به زبان های ملی باید در اختیار كاركنان تشكیلات دادرسی ویژۀ نوجوانان هر کشوری قرار گیرد. نوجوانانی كه به زبان مورد تكلم كاركنان بازداشتگاه مسلط نیستند، در موارد لزوم، از حق استفاده از خدمات مترجم به‌طور رایگان، به خصوص هنگام معاینات پزشكی و درمراحل مختلف رسیدگی انتظامی برخوردارند.

٧. دولت‌ها باید در موارد مقتضی قواعد حاضر را در قوانین خود داخل کرده و یا در تطابق با آن به اصلاحاتی در قوانین خود دست زنند. دولت‌ها همچنین باید مراجع رسیدگی به نقض این قواعد و تعیین جبران خسارت واردۀ ناشی از آن به نوجوان را پیش‌بینی كرده و بر اجرای قواعد نظارت داشته باشند.

٨. مقامات مسئول باید همواره در بیدار کردن وجدان های عموم نسبت به این نكته كه: مراقبت از نوجوانان محروم از آزادی و آماده ساختن آن ها برای بازگشت به جامعه و مطابقت با آن، یك مساعدت اجتماعی خطیر وحائز اهمیت است، بكوشند و در راستای این هدف گام‌های مؤثری جهت تسهیل ارتباط مستقیم میان نوجوانان وجامعه ‌محلی بردارند.

٩. هیچ‌یك از قواعد حاضر نباید به‌گونه‌ای تفسیر شود كه مانع از اِعمال اسناد و استانداردهای سازمان ملل متحد ناظر بر حقوق بشر كه توسط جامعۀ بین‌ا‌لمللی به‌رسمیت شناخته شده‌اند و حقوق، مراقبت‌ها و حمایت از نوجوانان، جوانان و كودكان را به طوركامل‌تری تأمین می‌كنند، شود.

١٠. در صورتی كه اجرای قواعد خاصی در بخش‌های ٢ تا ٥ با قواعد مندرج در بخش حاضر (بخش اول) در تعارض باشد، اجرای قواعد بخش حاضر او‌لویت دارد.

٢. قلمرو و كاربرد قواعد

١١. در قواعد حاضر تعاریف زیر به‌كار‌برده می‌شود:

ا‌لف) نوجوان به فردی اطلاق می‌شود كه سن او كمتر از ١٨ سال باشد. تعیین حداقل سنی كه سلب آزادی نوجوان كمتر از آن سن مجاز نخواهد بود، به عهده‌ قانون است؛

ب) سلب آزادی به معنای هر نوع بازداشت یا حبس یا قرار دادن فرد در بازداشتگاه‌‌های خصوصی یا عمومی است با ممنوعیت ترك محل، به‌حكم مقام قضایی یا اداری یا مقام رسمی دیگر.

١٢. سلب آزادی نوجوانان باید طبق شرایط ومقتضیاتی صورت گیرد كه احترام به حقوقی كه آنها به عنوان یك بشر دارا هستند تضمین شود. نوجوانان در حبس باید بتوانند به فعا‌لیت‌ها و برنامه‌های مفیدی دسترسی داشته باشند كه موجب حفظ سلامتی و ارتقاء عزت نفس و پرورش حس مسئولیت آنها ‌شود و آنها را به اتخاذ رفتار و كسب مهارت‌‌هایی كه موجب شكوفایی‌شان به عنوان عضوی از اعضای جامعه می‌شود، تشویق كند.

١٣. جوانانی كه آزادی آنها سلب شده است نباید به هر د‌لیلی كه در ارتباط با وضعیت آنها ست از حقوق مدنی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی یا فرهنگی كه به موجب حقوق داخلی یا بین‌ا‌لمللی، مطابق با مستلزمات ناشی از سلب آزادی، به آنها تفویض شده است، محروم شوند.

١٤. حفظ حقوق فردی نوجوانان به ویژه قانونی بودن اجرای موازین بازداشت باید توسط مقامات صلاحیت دار تضمین شود و نیل به هدف سازگار ساختن نوجوانان با جامعه باید با بازرسی‌های منظم و روش‌های دیگر نظارت، توسط هیئت ذیصلاح در امر بازدید و مستقل از نهاد حبس، در تطابق با استانداردهای بین‌ا‌لمللی و قوانین و مقررات داخلی، تسهیل شود.

١٥. قواعد حاضر ناظر بر كلیه مكان‌های است كه نوجوانان درآن از آزادی خود محروم شده‌اند. بخش‌های ١، ٢، ٤، ٥ بر كلیه نهادهای سالب آزادی و تشكیلات رسمی‌ای كه نوجوانان در آن نگهداری می‌شوند اعمال می‌شود و بخش ٣ به طور‌خاص ناظر بر نوجوانان تحت بازداشت موقت یا در انتظار محاكمه است.

١٦. قواعد حاضر باید با توجه به شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خاص هر كشور به ‌موقع اجرا گذارده شود.

٣. نوجوانان تحت بازداشت موقت و یا بازداشت احتیاطی (در انتظار محاكمه)

١٧. نوجوانان تحت بازداشت موقت یا در انتظار محاكمه ( قبل از احراز محكومیت) بیگناه فرض می‌شوند و باید با آنها بر این اساس رفتار شود. از بازداشت پیش از محاكمه باید حتی‌ا‌لمقدور اجتناب و توسل بدان را محدود به اوضاع‌و‌احوال استثنایی كرد. بنابراین باید برای استفاده از راه‌های جایگزین تلاشی همه‌جانبه صورت گیرد. مع‌هذا در صورت استفاده از بازداشت احتیاطی، دادگاه‌ها و دادسراهای نوجوانان باید به‌منظور تضمینِ تقلیل بازداشت به كوتاهترین زمان ممكنه، بیشترین او‌لویت را به رسیدگی سریع به چنین پرونده‌هایی دهند. بازداشت شدگان متهم باید از نوجوانان محكوم جدا نگهداری شوند.

١٨. شرایط بازداشت نوجوانان در انتظار محاكمه باید علاوه بر مقررات مقتضی وضروریِ ناظر بر فرض برائت، مدت بازداشت و وضعیت حقوقی و اوضاع‌و‌احوال نوجوان، مطابق با قواعد زیر باشد، اما ‌لزوماً محدود به این موارد نخواهد بود:

ا‌لف) نوجوانان بایستی از حق داشتن مشاور حقوقی و درخواست كمك‌های حقوقی رایگان در صورت وجود چنین كمك‌هایی، برخوردار باشند و بتوانند با مشاوران حقوقی خود ارتباط منظم برقرار كنند. حفظ حریم خصوصی و احترام به محرمانه بودن ملاقات‌ها باید تضمین شود؛

ب) امكان كار با مزد، تعلیم‌وتربیت‌ وكارآموزی باید حتی‌المقدور برای نوجوانان مهیا شود ولیكن نباید به انجام آن مجبور شوند. كار، تعلیم‌وتربیت و كارآموزی نباید موجب ادامۀ بازداشت شود؛

ج) نوجوانان بایستی بتوانند وسائل لازم برای سرگرمی و تفریح كه منافاتی با مصالح تشكیلات قضایی نداشته باشد دریافت کنند و با خود نگهدارند.

٤. مدیریت مراکز نگهداری نوجوانان

الف. پرونده جزایی

١٩. كلیه گزارشات، از جمله سوابق جزایی، پروندۀ پزشكی پروندۀ مربوط به دادرسی انضباطی و تمامی مدارك دیگر مربوط به شكل، محتوی و جزئیات نحوۀ رفتار با نوجوانان باید در پرونده‌ای انفرادی به‌طور محرمانه نگهداری شده و حاوی اطلاعات جدید باشد. این پرونده باید تنها برای اشخاصی كه قانوناً مجازاند قابل دسترسی بوده و به صورتی طبقه‌بندی شود كه به سهو‌لت قابل فهم باشد. هر نوجوانی باید حق داشته باشد حتی‌الامكان، صحت وقایع و نظرات مندرج در پرونده را به طریقی كه امكان تصحیح مطالب واهی و بی اساس و ناعادلانه وجود داشته باشد، مورد اعتراض قرار دهد. به منظور تحقق این حق باید راهكار‌هایی ایجاد شود كه طبق آن شخص ثالث صالحی بتواند بنابه درخواست، به پرونده رجوع كند. به محض آزادی نوجوان، پرونده باید مهر و موم شده و در زمان مقتضی امحا گردد.

٢٠. هیچ نوجوانی نباید بدون حكم معتبر صادره توسط مقامات قضایی یا اداری یا رسمی در مكان‌های حبس پذیرفته شود. جزئیات حكم باید بلافاصله در دفتر ثبت درج شود. هیچ نوجوانی نباید در مكانی كه فاقد دفتر ثبت است بازداشت شود.

ب. پذیرش، ثبت، نقل و انتقال

٢١. در كلیۀ مكان‌های حبس ویژۀ نوجوانان باید دفاتر محرمانه ای جهت ثبت مطالب زیر در مورد هر نوجوان، اختصاص یابد:

‌الف) اطلاعات مربوط به هویت نوجوان؛

ب) واقعه و د‌لایل منجر به حبس و مرجع صادر كننده‌ حكم؛

ج) روز و ساعت پذیرش، انتقال یا آزادی؛

د) جزئیات اطلاعیه‌های ارسال شده به وا‌لدین یا سرپرستان در مورد پذیرش، انتقال یا آزادی نوجوان تحت سرپرستی‌شان در زمان پذیرش؛

ه) اطلاعات كامل در مورد مشكلات روانی و جسمی، از جمله اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات ا‌لكلی.

٢٢. اطلاعات مربوط به پذیرش، مكان بازداشت، انتقال و آزادی نوجوان باید در اسرع وقت به اطلاع وا‌لدین، سرپرستان یا نزدیك‌ترین خویشاوند نوجوان برسد.

٢٣. گزارشات كامل واطلاعات مربوط به وضعیت وموقعیت شخصی نوجوان باید در او‌لین فرصت پس از پذیرش، جمع‌آوری و در اختیار مدیریت حبس قرار گیرد.

٢٤. هنگام پذیرش هر نوجوانی باید نسخه‌ای از مقررات حاكم بر مكان حبس، شرح مكتوبی از حقوق و تعهداتش به زبانی که برای او قابل فهم است همراه با نشانی مراجع ‌صالح دریافت شكایات و نیز نشانی سازمان‌های خصوصی یا دولتی مخصوص معاضدت‌های حقوقی، دریافت كند. برای نوجوانانی كه با خواندن و نوشتن آشنایی ندارند و یا قادر به درك مطا‌لب به زبان مكتوب نیستند، مطا‌لب باید به طریقی كاملاً قابل فهم توضیح داده شود.

٢٥. نوجوانان باید برای درك مقررات حاكم بر تشكیلات داخلی مكان حبس اهداف و روش‌های رفتاری، مقررات انضباطی روش‌های مجاز كسب اطلاعات و طرح شكایت و كلیه مسائل ‌لازم دیگر جهت درك كامل حقوق و تكالیف خود در دوران بازداشت، مساعدت شوند.

٢٦. انتقال نوجوانان باید با هزینۀ مدیریت با وسایلی كه دارای نور و هوای كافی باشد و در شرایطی كه رنجی به آنها تحمیل نشود یا شأن آنها خدشه­دار نشود صورت گیرد. انتقال نوجوان از یك مکان حبس به مکان حبس دیگر نباید خودسرانه و بی‌دلیل صورت گیرد.

ج. طبقه‌بندی و تعیین جا

٢٧. در او‌لین فرصت پس از پذیرش یک نوجوان بزهکار در مکان حبس بایستی مصاحبه‌ای با وی انجام گیرد، و گزارشی ناظر بر وضعیت روانی و اجتماعی و تشخیص عوامل مربوط به نوع و سطح مراقبت و برنامۀ ‌لازمه جهت نوجوان تهیه گردد. این گزارش بایستی همراه با گزارش پزشك كه پس از معاینۀ نوجوان به محض پذیرش، تدوین خواهد شد، به مدیریت تحویل شود تا محل مناسبی برای نوجوان در داخل نهاد حبس و نوع و سطح برنامه و تدابیر ‌لازمه معین گردد. در مواردی كه برنامه های ویژۀ بازپروری و توان بخشی اجتماعی ضروری باشد و مدت اقامت نوجوان در مکان حبس اجرای آن را ممکن گرداند، پرسنل مسئول این امر بایستی کتباً برنامه‌ای را در مورد اهداف و چارچوب زمانی و طرق و مراحل و فواصل زمانی برای نیل به هریک از این اهداف تدوین کند.

٢٨. بازداشت نوجوانان تنها باید تحت شرایط خاص با توجه كامل به نیازها، وضعیت و ضرورت‌های خاص و براساس سن، شخصیت، جنسیت و نوع جرم و نیز وضعیت سلامتی جسمی و روحی آنها صورت گیرد و متضمن حمایت از نوجوانان در مقابل تأثیر و نفوذ مضر افراد و شرایط مخاطره‌آمیز باشد. معیار اصلی تفكیك نوجوانانی كه آزادی آنها سلب شده است بایستی نوع مراقبتی باشد كه برحسب نیازهای فردی آنان و حمایت از سلامتی روحی و روانی و اخلاقی و رفاه آنها مناسب است.

٢٩. در تمامی مکان های حبس، نوجوانان باید از افراد با‌لغ تفكیك شوند، مگر اینكه اعضای یك خانواده باشند. امکان دارد تحت شرایط كنترل شده، بتوان نوجوانان را با افراد با‌لغی كه با دقت انتخاب شده‌اند به عنوان بخشی از یك برنامۀ ویژه كه منافع آن برای نوجوانان محرز باشد، در یك محل جای داد.

٣٠. بایستی کوشش شود مؤسسات باز جهت نگهداری نوجوانان ایجاد شود. مؤسسات باز مؤسساتی هستند بدون تدابیر امنیتی و یا با تدابیر عادی امنیتی به میزان حداقل ممكن. تعداد نوجوانانی كه در این مکان ها نگهداری می‌شوند باید به میزانی باشد كه اقدامات و اجرای برنامه های فردی ممكن شود. این مؤسسات باید غیرمتمركز و در مقیاسی باشد كه امكان دسترسی و تماس با خانواده برای نوجوانان تسهیل شود. به ویژه بایستی مؤسسات کوچکی بنا نهاد که در محیط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ادغام گردد.

د. محیط زیست و شرایط محل اقامت

٣١. نوجوانانی كه آزادی آنها سلب شده است حق دارند در مکا ن هایی که از جهت حفظ بهداشت و سلامتی مناسب و در خور شأن انسان است نگهداری شوند.

٣٢. طرح مؤسسات نگهداری نوجوانان و محیط زیست آن بایستی مطابق با اهداف بازپروری نهاد و با توجه به نیاز نوجوان برای امور شخصی، سرگرمی، فرصت تماس با همسالان و شركت در فعا‌لیت‌های ورزشی باشد. طرح و ساخت تأسیسات بازداشت نوجوانان باید خطرات آتش‌سوزی را به حداقل برساند و امكان تخلیۀ محل را به صورت صحیح تضمین كند و دارای سیستم اخطار در مواقع آتش‌سوزی بوده و نیز روش‌های رسمی و تمرین شده‌ای جهت تضمین ایمنی نوجوانان پیشبینی شود. تأسیسات حبس نباید در محیط هایی که درمعرض خطرات شناخته شده‌ برای سلامتی و یا خطرات دیگر است، مستقر شود.

٣٣. مکان خواب بایستی به طور‌معمول با توجه به استانداردهای محلی از خوابگاه‌های كوچك ویا انفرادی تشكیل شود. در طول ساعات استراحت شبانه بایستی نظارت منظم و بدون ایجاد مزاحمت در كلیه مناطق خوابگاه، از جمله اطاق‌های انفرادی و گروهی به‌منظور تضمین حمایت از نوجوانان برقرار باشد. هر نوجوان باید بر طبق استانداردهای ملی یا محلی دارای وسایل خواب جداگانه و كافی باشد كه هنگام تحویل پاکیزه و در وضعیتی مناسب بوده و برای حفظ بهداشت آن در فواصل معین تعویض گردد.

٣٤. تأسیسات بهداشتی بایستی با در نظر گرفتن استاندارد‌های لازم در مكان‌هایی ساخته شود كه نوجوانان بتوانند در شرایط قابل قبول و بهداشتی و در كمال حفظ حریم خصوصی احتیاجات خود را رفع كنند.

٣٥. در اختیار داشتن وسایل شخصی از عناصر اساسی حق برخورداری از حریم خصوصی است و از ‌لحاظ رفاه روانی نوجوان حائزاهمیت است. حق به‌همراه داشتن وسایل شخصی و در اختیار داشتن محلی جهت حفظ آن بایستی برای هر نوجوانی به رسمیت شناخته شده و رعایت شود. وسایل شخصی‌ای كه نوجوان نمی‌‌خواهد نزد خود نگاه دارد یا وسائلی كه ضبط شده‌اند باید در محل امنی به امانت گذاشته شود وهنگام تحویل به امضاء نوجوان برسد و در حفظ ونگهداری آن دقت شود. كلیۀ وسایل و وجوهی كه به این ترتیب دریافت می‌شود بایستی به محض آزادی نوجوان به او مسترد ‌گردد، مگر این كه او مجاز باشد وجوه نقدی خود را مصرف کرده و یا آن‌ را چون اموال دیگر به بیرون از مؤسسه بفرستد. اگر نوجوان داروئی در اختیار داشته باشد مسئولین بخش پزشكی باید در مورد چگونگی استفاده از آن تصمیم‌گیری كنند.

٣٦. نوجوانان بایستی حتی‌الامكان مجاز به استفاده از لباس‌های شخصی خود باشند. مسئولین بازداشتگاه باید اطمینان حاصل كنند كه هر نوجوان لباس شخصی مناسب برای شرایط اقلیمی موجود و حفظ سلامتی در اختیار دارد و اینكه لباس‌ها موجب تحقیر‌ نوجوان و یا بی‌احترامی به او نباشد. نوجوانانی كه از بازداشتگاه منتقل می شوند یا آن را ترك می‌كنند بایستی مجاز به استفاده از البسه شخصی خود باشند.

٣٧. بازداشتگاه‌های نوجوانان باید مراقبت به عمل آورند که تغذیۀ نوجوانان با کیفیت مناسب در ساعات معمول صرف غذا به میزان كافی و مطابق با استانداردهای تغذیه، بهداشت، سلامتی و فعالیت های بدنی و حتی‌الامكان مطابق با ا‌لزامات فرهنگی و مذهبی، تأمین شود. آب آشامیدنی پاك بایستی همواره در اختیار نوجوان قرار داشته باشد.

ﻫ . تعلیم وتربیت، حرفه‌آموزی و كار

٣٨. نوجوانانی كه در سن تحصیلات اجباری قرار دارند باید جهت آماده شدن برای بازگشت به اجتماع از حق تعلیم و تربیت، مطابق با نیازها و توانایی‌های خود، برخوردار شوند. تعلیم و تربیت نوجوانان بهتر است در مدارس خارج از مكان حبس انجام گیرد. در هر صورت وجود آموزگاران با صلاحیت و برنامه آموزشی یكسان با مدارس كشور برای سهولت ادامه تحصیل نوجوانان پس از خروج از بازداشتگاه ضروری است. مدیریت مکان های حبس باید به آموزش نوجوانان خارجی یا دارای نیازهای خاص قومی یا فرهنگی توجه كند. نوجوانانی كه خواندن و نوشتن نمی دانند و یا نوجوانانی كه مشكلاتی در درك و یادگیری دارند باید مورد توجه خاص قرار گیرند.

٣٩. نوجوانانی كه سن تحصیلات اجباری را پشت‌سر گذاشته‌اند ولیكن خواستار ادامۀ تحصیل‌اند باید مجاز و تشویق به ادامه تحصیل شوند. باید كوشش شود تا آنها به برنامه‌های آموزشی مناسب دسترسی داشته باشند.

٤٠. مدارك و گواهینامه‌های تحصیلی كه در دوران بازداشت به نوجوانان داده می‌شود نباید نشانی از حضور نوجوان در بازداشتگاه داشته باشد.

٤١. در مكان‌های نگهداری نوجوانان بایستی امكان دسترسی به كتابخانه‌ای با كتب آموزشی و سرگرم‌كننده و مجلات مخصوص نوجوانان به مقدار کافی، وجود داشته باشد و نوجوانان باید قادر و تشویق به استفاده از آن شوند.

٤٢. هر نوجوانی بایستی حق داشته باشد از آموزش‌های حرفه‌ای كه او را برای اشتغال به كار در آینده آماده كند، برخوردار شود.

٤٣. نوجوانان باید بتوانند با توجه به انتخاب آموزش‌های حرفه‌ای مناسب و مقتضیات مدیریت و نظم مکان حبس، نوع كاری را كه مایل به انجام آن هستند، انتخاب كنند.

٤٤. كلیه استانداردهای حمایتی بین‌المللی و ملی كه قابل اعمال بر كار كودكان و كارگران جوان است باید شامل نوجوانان محروم از آزادی نیز بشود.

٤٥. به‌منظور تقویت امكان اشتغال مناسب پس از بازگشت به جامعه حتی‌الامكان بایستی امكان كار با مزد برای نوجوانان در جامعه محلی به عنوان مكمل آموزش حرفه‌ای که به آنها داده می شود فراهم شود. نوع كار باید متضمن آموزش حرفه ای و در جهت منافع نوجوان پس از آزادی باشد. برنامه ریزی و روش‌هایی كه برای كار در بازداشتگاه به كار می‌رود باید حتی‌الامكان مشابه كارهای داخل جامعه باشد تا بتوان نوجوانان را برای شرایط عادی اشتغال در زندگی آماده کرد.

٤٦. هر نوجوانی باید در ازای كار، مزد عادلانه دریافت كند. مصالح نوجوانان و آموزش حرفه‌ای آنها نباید فدای هدف كسب منافع برای مکان حبس یا شخص ثا‌لثی شود. بخشی از درآمد نوجوان باید به‌طور معمول پس‌انداز شود و در زمان آزادی به او تحویل شود. نوجوان باید مجاز باشد بخش دیگر درآمد خود را صرف خرید اجناس به‌ میل خود یا جبران خسارت متضرر از جرم كند و یا برای خانواده یا اشخاص دیگر به بیرون از بازداشتگاه ارسال كند.

و. تفریح و سرگرمی

٤٧. نوجوانان بایستی در صورت مساعد بودن هوا، زمان كافی برای پرداختن به ورزش در هوای آزاد در اختیار داشته باشد، این فعالیت باید با آموزش‌های تفریحی و ورزشی همراه باشد. برای انجام این فعا‌لیت‌ها باید فضای كافی، تسهیلات و تجهیزات مناسب فراهم شود. نوجوانان بایستی وقت اضافی جهت پرداختن به فعا‌لیت‌های سرگرم كننده روزانه كه بخشی از آن به دلخواه آنان می‌تواند به امور هنری و كارهای دستی اختصاص یابد، در اختیار داشته باشند. بازداشتگاه باید اطمینان حاصل كند كه هر نوجوان از ‌لحاظ جسمانی قادر به شركت در برنامه‌های موجود ورزشی است. توان بخشی و درمان برای نوجوانی كه بدان نیاز دارد بایستی تحت نظارت پزشك مهیا باشد.

ز. مذهب

٤٨. هر نوجوانی در حبس بایستی مجاز باشد نیازهای مذهبی و روحانی خود را، به خصوص با شركت در مراسم و جلساتی كه در بازداشتگاه برگزار می‌شود یا با انجام امور مذهبی به تنهایی و یا با در اختیار داشتن كتب مربوط به تعالیم و مراسم مذهبی خود، برطرف كند. اگر در بازداشتگاهی تعداد كافی از نوجوانان پیرو یك مذهب وجود داشته باشد، یك یا چند نمایندۀ ذی‌صلاح آن مذهب باید انتخاب یا تأیید و مجاز شوند مراسم منظم مذهبی برگزار كرده و در صورت درخواست نوجوانان با آنها به طور خصوصی، دیدارمذهبی به‌عمل آورند. هر نوجوانی حق دارد نماینده صلاحیت‌دار هر مذهبی كه بخواهد را ملاقات كند وی همچنین حق دارد در مراسم مذهبی شركت نكرده و آزادانه از آموزش، مشاوره یا تعا‌لیم مذهبی اجتناب ورزد.

ح. مراقبت پزشكی

٤٩. هر نوجوانی در حبس حق دارد از مراقبت‌های كافی پزشكی، به صورت پیشگیری یا درمان، از جمله مراقبت‌های دندانپزشكی، چشم‌پزشكی و روان‌پزشكی و نیز استفاده از دارو و رژیم غذایی بنا به توصیۀ پزشك برخوردار باشد، كلیه این مراقبت‌ها در موارد ممكن باید از طریق تأسیسات بهداشتی و خدمات پزشكی مناسب در محلۀ مکان حبس ارائه شود تا از خفت نوجوان جلوگیری شود و عزت نفس و تطبیق او با جامعه تقویت شود.

٥٠. به منظور ثبت پیشینۀ بیماری و وضعیت جسمانی و روانی‌ای كه مستلزم مراقبت خاص است، هر نوجوانی از حق معاینه پزشك بلافاصله پس از پذیرش در بازداشتگاه برخوردار است.

٥١. مراقبت‌های پزشكی باید با هدف تشخیص و معالجۀ بیماری‌های جسمانی و روانی، اعتیاد یا وضعیت دیگری كه بازگشت نوجوان را به جامعه با مشكل روبرو می‌كند، باشد. مكان‌های نگهداری نوجوانان باید به تأسیسات پزشكی و تجهیزات ‌لازمه با توجه به تعداد و احتیاجات ساكنین خود، دسترسی فوری داشته و از وجود پرسنل آموزش دیده در امور پیشگیری و درمان در موارد اضطراری برخوردار باشند. هر نوجوانی كه بیمار است یا ابراز ناخوشی می‌كند و یا علائم بیماری جسمی یا روانی در او بروز كرده است باید فوراً توسط پزشك معاینه شود.

٥٢. مسئولان پزشكی كه به دلایلی سلامتی روحی یا جسمی نوجوان را در اثر بازداشت مداوم یا اعتصاب غذا یا هر شرایط دیگری كه ناشی از بازداشت است در خطر ببینند، باید مراتب را فوراً به مدیر بازداشتگاه و مقام مستقلی كه مسئول حفاظت از رفاه نوجوانان است، گزارش دهند.

٥٣. نوجوانی كه از ناراحتی روانی رنج می‌برد بایستی برای معا‌لجه در اختیار مؤسسات تخصصی كه تحت مدیریت پزشكی مستقل است، قرار گیرد. توافقاتی نیز باید با مراكز تخصصی جهت ادامۀ معالجات روانی پس از آزادی صورت گیرد.

٥٤. مراكز نگهداری نوجوانان بایستی برنامه‌های خاص پیشگیری و توان بخشی در ارتباط با اعتیاد به مواد مخدر به سرپرستی پرسنل صلاحیت‌دار را در دستور كار خود قرار دهند. این برنامه‌ها بایستی با ا‌لزامات ناشی از سن، جنس و دیگر ملاحظات مربوط به نوجوانان همخوانی داشته باشد. همچنین مراکز وتسهیلات ترك اعتیاد توسط پرسنل متخصص برای نوجوانان معتاد به مواد مخدر یا الكل نیز بایستی در دسترس باشد.

٥٥. دارو منحصراً باید برای معا‌لجه پزشكی و حتی‌الامكان پس از كسب رضایت نوجوان به استعمال آن، تجویز شود. خصوصاً، دارو نباید برای كسب اطلاع یا اعتراف و یا به عنوان مجازات و تنبیه یا مهار نوجوان استفاده شود. نوجوانان نباید مورد آزمایشات تجربی برای استفاده از داروها یا معا‌لجات خاصی قرار گیرند. دادن دارو به نوجوانان منحصراً باید با كسب مجوز از متخصص امور پزشكی انجام گیرد.

ط. اعلام بیماری، جراحت یا فوت

٥٦. خانواده و یا سرپرست نوجوان و یا هر فرد منتخب او حق دارند از وضعیت سلامتی نوجوان در صورت درخواست و نیز در موارد بروز تغییرات مهم در شرایط سلامتی او با خبر شوند. مدیر بازداشتگاه باید بلافاصله خانواده یا سرپرست نوجوان یا فرد منتخب او را از مرگ، یا بیماری، یا وضعیتی كه انتقال وی به خارج از بازداشتگاه را ایجاب می‌كند، یا شرایط دیگری كه مستلزم مراقبت در بازداشتگاه برای مدت بیش از ٤٨ ساعت است، مطلع كنند. اعلام این موضوع به مقامات كنسو‌لی كشور متبوع نوجوان نیز ضروری است.

٥٧. به محض فوت نوجوان در حبس، نزدیکترین خویشاوند او باید حق داشته باشد گواهی مرگ را بررسی و جسد را روئیت كند و نحوۀ تدفین جسد را مشخص نماید. به محض فوت نوجوان در بازداشتگاه باید تحقیقات مستقلی از علت مرگ به عمل آمده و گزارشی به نزدیكترین خویشاوند وی ارائه شود. یك چنین تحقیقاتی در صورت مرگ نوجوان در عرض ٦ ماه پس از تاریخ آزادی از بازداشتگاه و وجود د‌لایلی مبنی بر ارتباط فوت با اقامت در بازداشتگاه نیز باید انجام گیرد.

٥٨. نوجوان باید در اولین فرصت ممكنه از مرگ، بیماری جدی یا جراحت خویشاوندان خود آگاه شود و بتواند در مراسم خاكسپاری شركت كند و یا از خویشاوندی كه به شدت مریض است عیادت كند.

ی. تماس با جامعه

٥٩. از هر وسیله‌ای باید برای ایجاد ارتباط كافی نو جوان با دنیای خارج استفاده شود. این اقدام جزء مكمل حق رفتار عاد‌لانه و انسانی با نوجوان است و از ‌لحاظ آماده ساختن نوجوان جهت بازگشت به جامعه اهمیت بسزائی دارد. نوجوانان بایستی مجاز به برقراری ارتباط با خانواده، دوستان، افراد دیگر و نمایندگان سازمان‌های معتبر خارج از زندان باشند و بتوانند برای ملاقات با خانواده خود بازداشتگاه را ترك كنند و یا برای تحصیل و آموزش‌های حرفه‌ای و یا د‌لایل مهم دیگر، از بازداشتگاه خارج شوند. چنانچه نوجوان محكومیت خود را می‌گذراند مدت زمانی را كه بیرون از بازداشتگاه به‌سر می‌برد بایستی جزء مدت محكومیت او لحاظ ‌شود.

٦٠. هر نوجوانی حق دارد به طور منظم و بدفعات، علی‌ا‌لاصول یك بار در هفته و یا حداقل یك بار در ماه با افراد خانوادۀ خود با رعایت حق حریم خصوصی، ملاقات داشته باشد وی همچنین حق ارتباط و مراسله با اعضای خانواده و وکیل خود را بدون محدودیت دارا ست.

٦١. هر نوجوانی باید حق داشته باشد حداقل دو بار در هفته، به طور كتبی یا تلفنی، با فردی كه می‌خواهد تماس برقرار كند، مگر این كه به موجب قانون از این حق محروم شده باشد. برای استفاده درست از این حق باید به او مساعدت شود. نوجوانان بایستی حق دریافت مكاتبات را دارا باشند.

٦٢. نوجوانان باید بتوانند از طریق مطالعۀ روزنامه، مجله و سایر نوشتجات و دسترسی به رادیو و تلویزیون و پخش فیلم و نیز از طریق ملاقات با نمایندگان انجمن‌ها و سازمان‌های قانونی مورد علاقه‌شان، از اخبار روز مطلع شوند.

ك. محدودیت‌ در استفاده از ابزار مهاركننده و توسل به زور

٦٣. توسل به ابزارهای مهاركنندۀ بدنی و توسل به زور باید ممنوع و محدود به قاعدۀ‌ ٦٤ باشد.

٦٤. استفاده از ابزارهای مهاركنندۀ‌ بدنی و توسل به زور تنها در موارد استثنایی و زمانی كه تمامی راه‌های دیگرِ كنترل بی‌نتیجه مانده باشد مجاز است. این امر منحصراً می تواند در محدوده‌ای كه به طور مشخص توسط قوانین و مقررات تعیین شده است، انجام گیرد. این روش‌ها نبایستی موجب هتک حیثیت و تحقیر نوجوان شود و باید منحصراً در كوتاهترین مدت زمان ممكنه مورد حکم قرار گیرد. این گونه ابزارها ممكن است به دستور مدیر بازداشتگاه برای جلوگیری از صدمه زدن نوجوان به خود یا دیگران یا تخریب جدی اموال به كار رود، در این گونه موارد مدیر مربوطه باید با پرسنل پزشكی و یا افراد ذی‌ربط مشورت كرده و گزارشی به مقام مافوق خود ارسال كند.

٦٥. در بازداشتگاه های نوجوانان حمل واستفاده از اسلحه توسط پرسنل بایستی ممنوع شود.

ل. روش‌های انضباطی

٦٦. كلیه تدابیر و روش‌های انضباطی باید متضمن حفظ امنیت و نظم سا‌لم زندگی جمعی بوده و منطبق با رعایت شأن ذاتی نوجوان و هدف اصلی رفتار در بازداشتگاه، یعنی ترویج مفهوم عدا‌لت و عزت‌ نفس و همچنین رعایت حقوق بنیادین همگان، در اذهان نوجوانان باشد.

٦٧. روش‌ها یا تدابیر انضباطی كه متضمن رفتارهای بی رحمانه، غیر انسانی و تحقیرآمیز باشد از جمله تنبیه بدنی، حبس در سلول‌های تاریك، حبس در سلول انفرادی یا هر تنبیه دیگری كه سلامت جسمی یا روانی نوجوان را به خطر اندازد، بایستی اکیداً منع شود. تقلیل جیرۀ غذایی، محدودیت یا ‌لغو تماس با اعضای خانواده نباید به هیچ وجه به عنوان تنبیه انضباطی به كار گرفته شود. اشتغال به كار بایستی همواره به عنوان یك ابزار آموزشی و وسیله‌ای جهت ارتقای اعتماد به نفس و آماده سازی نوجوان جهت بازگشت به جامعه تلقی شود و نه به‌عنوان یك اقدام انضباطی. هیچ نوجوانی را نبایستی به خاطر یك خطای انضباطی بیش از یك بار مجازات كرد. مجازات‌های جمعی بایستی ممنوع شود.

٦٨. با عنایت كامل به خصوصیات، نیازها و حقوق نوجوانان، بایستی قوانین یا آیین نامه هایی توسط مقامات اداری صلاحیت‌دار برای امور زیر پیشبینی شود:

ا‌لف) رفتاری كه تخلف انضباطی محسوب می‌شود؛

ب) نوع و مدت مجازات انضباطی؛

ج) مقام ذی‌صلاح در تصمیم گیری؛

د) مقام ذی‌صلاح در تجدیدنظر.

٦٩. گزارش تخلف بایستی فوراً به مقام ذی‌صلاح ارسال شود وی باید بدون تأخیر تصمیم‌گیری كند. مورد بایستی به‌طور دقیق توسط این مقام بررسی شود.

٧٠. هیچ نوجوانی را نبایستی به مجازات انتظامی محكوم كرد مگر براساس قوانین و مقررات موجود. نوجوان باید از تخلف خود آگاه شود و به او فرصت مناسبی برای دفاع از خود و همچنین درخواست پژوهش از یك مقام بی‌طرف داده شود. موازین و تصمیمات انضباطی باید به دقت ثبت و نگهداری شود.

٧١. هیچ نوجوانی نباید مسئول امور انتظامی شود مگر در امور نظارت بر فعا‌لیت‌های اجتماعی، آموزشی، ورزشی یا در برنامه‌های خودگردانی.

م. بازرسی و شكایات‌

٧٢. بازرسان صلاحیتدار یا مقامات هم سطح آنها كه به مدیریت بازداشتگاه وابسته نباشند باید بتوانند بازرسی‌های منظم یا غیر منتطره به‌عمل آورند و باید در انجام وظیفه خود از استقلال كامل برخوردار باشند. بازرسان باید به كاركنان مكان‌هایی كه نوجوانان در آن حضور دارند یا ممكن است درآن محبوس شوند، همچنین به كلیۀ نوجوانان و نیز دفاتر ثبت بازداشتگاه دسترسی داشته باشند.

٧٣. مسئولان صلاحیت‌دار امور پزشكی مرتبط به مقام بازرسی یا به سازمان رسمی بهداشت کشور باید در بازرسی‌ها شركت كرده و میزان رعایت قواعد مربوط به محیط زیست، بهداشت، مکان حبس، تغذیه، ورزش و خدمات پزشكی و سایر شرایط زندگی كه بر سلامتی روحی و روانی جوان تأثیر می‌گذارد را مورد بررسی قرار دهند. هر نوجوان باید حق داشته باشد به طور آزادانه با هر كدام از بازرسانی كه مایل باشد گفتگو كند.

٧٤. بازرسان بایستی پس از انجام هر بازرسی گزارشی از یافته‌های خود ارائه دهند. گزارش مزبور باید شامل ارزیابی میزان اجرای قواعد حاضر و مقررات كشور توسط بازداشتگاه و نیز توصیه‌هایی برای تضمین رعایت آنها باشد. هر موردی كه در بازرسی، نقض مقررات ناظر بر حقوق نوجوانان یا اسلوب مدیریت بازداشتگاه تشخیص داده شود باید به مقام ‌صلاحیت‌دار جهت تحقیق و پیگیری منعكس شود.

٧٥. نوجوانان بایستی بتوانند مطالبات و شکایات خود را نزد مدیر بازداشتگاه یا نماینده او مطرح كنند.

٧٦. نوجوانان حق دارند درخواست یا شكایات خود را، بدون سانسور مطلبی از اصل موضوع، از طرق مقرر، به مدیریت مركزی، مقام قضایی یا مقامات صالح دیگر تسلیم كنند و بدون تأخیر از نتیجۀ آن مطلع شوند.

٧٧. باید كوشش شود مرکز بازرسی مستقل و یا (بازرس ویژه) جهت دریافت و انجام تحقیقات و حل و فصل عادلانۀ آن در خصوص شكایات نوجوانانی كه آزادی آنها سلب شده است، تعیین گردد.

٧٨. هر نوجوانی حق دارد از اعضای خانواده خود، مشاوران حقوقی، گروه‌هایی كه به فعالیت‌های بشردوستانه می‌پردازند و در صورت امكان از منابع دیگر برای ارائه شكایت خود درخواست كمك كند. نوجوانانی كه خواندن و نوشتن نمی دانند باید برای استفاده از خدمات سازمان‌های دولتی یا خصوصی كه مشاورۀ حقوقی ارائه می‌دهند یا رجوع به مراجع صالح رسیدگی به شکایات راهنمایی و مساعدت شوند.

ن. بازگشت به جامعه

٧٩. كلیۀ نوجوانان باید از تسهیلات پیش‌بینی شده جهت بازگشت به جامعه و خانواده، ادامه تحصیل و اشتغال به كار برخوردار شوند. بدین منظور باید روالی ناظر بر آزادی پیش از موعد و نیز کلاس های آمادگی جهت بازگشت به جامعه پیشبینی شود.

٨٠. مقامات صلاحیتدار باید تمهیدات لازم جهت كمك به نوجوانان در یافتن مكانی در اجتماع و كاهش پیش‌داوری منفی بر علیه آنها تأمین یا تضمین كنند. این تمهیدات حتی‌الامكان باید شامل تأمین محل اقامت، كار، ‌لباس و امكانات كافی برای بازگشت موفقیت‌آمیز به جامعه باشد. نمایندگان سازمان‌هایی كه چنین خدماتی را تأمین می‌كنند باید مورد مشورت قرار گرفته و به نوجوانان در دوران بازداشت دسترسی داشته باشند تا بتوانند به آنها در بازگشت به جامعه یاری كنند.

پرسنل

٨١. كاركنان مؤسسات نگهداری نوجوانان بزه کار را بایستی افراد صلاحیت‌دار تشكیل دهند. در میان آن ها باید به تعداد كافی افراد متخصص چون مربیان تربیتی، آموزگاران حرفه‌وفن، مشاوران، مددكاران اجتماعی، روان­شناسان و روان‌پزشكان موجود باشد. قاعدتاً این افراد وسایر كاركنان متخصص بایستی به عنوان پرسنل دائمی به كار گرفته شوند. این امر مانع از استفاده از كارمندان نیمه‌وقت یا داوطلبانی كه سطح آموزش و حمایت‌های ‌آنها قابل قبول و مفید است، نمی‌شود. بازداشتگاه‌ها باید از تمامی منابع درمانی، آموزشی، اخلاقی، روحانی و سایر منابعی كه در جامعه وجود دارد و می‌تواند به حل مسائل و پاسخگویی به نیازهای نوجوانان بازداشت شده كمك كند، استفاده كنند.

٨٢. مدیریت مکان های حبس نوجوانان بزه کار باید برای انتخاب دقیق و استخدام افراد مختلف در هر ردۀ شغلی اقدام كند زیرا مدیریت صحیح بازداشتگاه‌ها به صداقت انسانیت، لیاقت و توانایی حرفه‌ای کارکنان آن در رویارویی با مسائل نوجوانان و نیز صلاحیت آن ها برای وظایف موجود، بستگی دارد.

٨٣. برای نیل به اهداف مذكور كاركنان مکان های حبس نوجوانان بزه کار باید به عنوان مسئولان متخصص با حقوق مكفی استخدام شوند به نحوی كه زنان و مردان شایسته‌ای جذب این حرفه شده ودر آن ابقاء شوند. پرسنل بازداشتگاه‌های نوجوانان باید همواره تشویق شوند الزامات و وظایف خود را به روشی انسانی، با تعهد و صداقت و به طریقی کارآمد انجام داده و حس احترام نوجوانان را نسبت به خود برانگیزند و سرمشق مثبتی برای آنها باشند.

٨٤. مدیریت مکان های حبس نوجوانان بزه کار باید از انواع روش‌های سازماندهی و مدیریت كه ارتباط بین سطوح مختلف كادر مؤسسه را تسهیل می‌‌كند استفاده نموده و همكاری میان مراكز مختلف درگیر امور نوجوانان را گسترش دهد و نیز تماس میان پرسنل و مدیریت را به منظور حصول اطمینان از مناسب بودن شرایط كاری برای انجام وظیفه به نحو احسن، توسط پرسنلی كه در تماس مستقیم با نوجوانان است، تقویت كند.

٨٥. كاركنان مؤسسات نگهداری نوجوانان بزه کار باید برای انجام مؤثر مسئو‌لیت‌های خود آموزش‌ دیده باشند، از جمله آموزش دربارۀ روانشناسی كودك، رفاه كودك و استانداردها و قواعد بین‌المللی حقوق بشر و حقوق كودك، و نیز قواعد حاضر. كاركنان باید سطح آگاهی علمی و ظرفیت حرفه‌ای خود را با شركت در دوره‌های آموزش حین خدمت كه در فواصل منظمی تشكیل می‌شود، تقویت كنند.

٨٦. مدیر بازداشتگاه باید برای انجام وظایف خود از صلاحیت كافی، توانایی مدیریت، آموزش لازم، و تجربه كافی برخوردار باشد و وظایف خود را به‌طور تمام وقت انجام دهد.

٨٧. پرسنل بازداشتگاه باید به وظایف خود با احترام به شئونات انسانی و حقوق بنیادین فردی كلیه نوجوانان و به ویژه با رعایت امور زیر عمل کند:

الف) هیچ‌یك از كاركنان بازداشتگاه‌ها ومؤسسات نگهداری، تحت هیچ عنوانی و تحت هیچ شرایطی نباید مرتكب شكنجه، یا مجازات یا تنبیه انضباطی خشن یا غیر انسانی یا تحقیرآمیز شوند یا آنرا تشویق كنند یا مورد تساهل قرار دهند؛

ب) كلیۀ كاركنان باید اکیداً با فساد اداری مخالفت و مبارزه كنند و وقوع چنین اعمالی را فوراً به مقامات ‌صلاحیت‌دار گزارش دهند؛

ج) كلیه كاركنان باید به مفاد این قواعد احترام بگذارند. كاركنانی كه د‌لایلی مبنی بر نقض این قواعد و یا مبنی بر شروع به نقض در دست دارند باید مراتب را فوراً به مقام مافوق خود و یا ارگان‌های بالاتر با اختیارات بازرسی و تجدیدنظر گزارش دهند؛

د) كلیۀ كاركنان باید از انجام مراقبت كامل از سلامتی جسمی و روانی نوجوانان، و حمایت از آنها در مقابل سوء استفادۀ جسمی، جنسی و عاطفی و بهره‌كشی از نوجوانان اطمینان حاصل كنند؛

ه) كلیۀ كاركنان باید به حق برخورداری از حریم خصوصی و محرمانه بودن مسائل خصوصی نوجوان یا خانواده‌اش كه به دلایل حرفه‌ای بدان آگاهی دارند، احترام بگذارند.

و) كلیه كاركنان باید تلاش كنند اختلافات میان وضعیت زندگی در داخل و خارج از بازداشتگاه را به حداقل برسانند زیرا این تفاوت می‌تواند موجب كاهش احترام به حیثیت نوجوان به عنوان موجود بشر شود.

---