بنیاد عبدالرحمن برومند

مجموعۀ قواعد حداقل استاندارد در رفتار با زندانیان^*

مجموعه قواعد حاضر در اولین اجلاس سازمان ملل متحد ناظر بر پیشگیری از جرم و رفتار با مجرمین که در سال ١٩٥٥ در ژنو برگزار شد به تصویب رسید و توسط شورای اقتصادی اجتماعی طی قطعنامۀ (٦٦٣C  (XXIV ژوئیۀ ١٩٥٧ و قطعنامۀ ٢٠٢٦ (LXII) مورخ ١٣ می ١٩٧٧ تأیید شد.

ملاحظات مقدماتی
١. هدف از تدوین قواعد حاضر ترسیم جزئیات الگوی یک نظام زندانبانی نبوده است بلکه مقصود از آن با الهام از مفاهیمی که امروزه به طور عام پذیرفته شده و نیز با الهام از مناسبترین عناصر اساسی نظام های عصر حاضر، استقرار معیارها و قواعدی است که اساس یک زندانبانی اصولی و رویۀ صحیح رفتار با زندانیان را بنا نهد.

٢. با توجه به وجود نظام های متفاوت قضایی و تنوع شرایط اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی در جهان، بدیهی است که کلیۀ قواعد حاضر را نمی توان در تمامی زمانها و مکان ها اجرا کرد، معهذا باید تلاشی مستمر جهت تشویق اجرای این قواعدانجام گیرد و همواره به این نکته اندیشیده شود که این قواعد، در کل خود، شرایط حداقلی را عرضه می کنند که توسط سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده است.   

٣. از سوی دیگر مجموعه قواعد حاضر به زمینه ای مربوط می شود که اندیشه در آن در تحول دائمی است. لیکن این قواعد مانع از انجام تجربیات و آزمایشات عملی که با اصول و اهداف این مجموعه منافاتی نداشته باشد، نیست. با چنین رویکردی سازمان مرکزی زندان ها می تواند استثنائاتی را بر قاعده مجاز کند.

٤.١) اولین بخش از مجموعه قواعد به سازماندهی عمومی تشکیلات زندان ها اختصاص دارد و کلیۀ گروه های زندانی اعم از جزائی یا مدنی، متهم یا محکوم را در بر می گیرد و شامل متهمانی که به دلایل احتیاطی یا تربیتی به دستور قاضی در حبس قرار دارند نیز می شود.

٢. قواعد بخش دوم منحصراً به گروه های خاص زندانیان که در هر زیر بخش مشخص شده اند اختصاص دارد. معهذا قواعد زیر بخشِ الف که مربوط به زندانیان محکوم به اعدام است در مورد زندانیان گروه ب، ج، و د نیز قابل اجرا است، به شرط آنکه با قواعد خاص آن گروه منافاتی نداشته و اجرای آن برای این دسته از زندانیان سودمند باشد.

٥.١ ) در قواعد حاضر سازماندهی مؤسسات نگهداری از نوجوانان بزهکار( چون نهادهای بورستال** Borstal     یا مدارس بازپروری وغیره) مدّ نظر نبوده است، لیکن مجموعۀ قواعد بخش اول می تواند در مورد این مکان ها نیزاجرا شود.

٢. گروه زندانیان جوان بایستی جوانانی را که به سن قانونی نرسیده اند و داخل در صلاحیت دادرسی ویژۀ نوجوان اند نیز دربر گیرد.

بخش اول
قواعد کلی

اصول اساسی
٦.١) قواعد زیر بایستی در کمال بی طرفی اجرا شود. هیچ نوع تبعیضی در رفتار با زندانیان به دلیل پیشداوری های مبتنی بر نژاد، رنگ پوست، جنسیت، زبان مذهب عقاید سیاسی و یا عقاید در سایر زمینه ها، منشاء ملی یا اجتماعی، دارایی، تولد، و یا به دلیل هر وضعیت دیگر، جایز نیست.

٢. از جانب دیگر، رعایت اعتقادات مذهبی و تعلیمات اخلاقی، خاستگاه اجتماعی زندانیان، بسیار حائز اهمیت است.

دفتر ثبت
٧. (١) در کلیۀ مکان هایی که افراد محبوس نگهداری می شوند باید یك دفتر ثبت صحافی شده با شماره‌گذاری صفحات وجود داشته باشد و موارد زیر در مورد زندانیان در آن به ثبت برسد:
الف) هویت زندانی؛
ب) علت حبس و مرجع صلاحیت‌دار تصمیم‌گیرنده؛
ج) تاریخ روز و ساعت ورود به زندان و خروج از آن.

(٢) پذیرش هر زندانی در مکان حبس منحصراً باید به دنبال حکم قضایی معتبر و پس از درج جزئیات آن در دفتر ثبت صورت گیرد.

٨. گروه های مختلف زندانیان باید در زندان‌های مجزا و یا بخش‌های مجزای یك زندان نگهداری شوند و این امر باید با توجه به جنسیت، سن، گذشته، علت حبس، و مقتضیات رفتار با آنها صورت گیرد که از جمله مستلزم انجام اقدامات زیر است:
‍ الف) حتی الامکان زندان زنان باید از زندان مردان جدا باشد. در زندان‌هایی كه هم مردان و هم زنان را می‌پذیرند بخش جداگانه ای باید به زنان اختصاص داده شود؛
ب) متهمان باید از محکومان جدا نگهداری شوند؛
ج) افرادی که به دلیل عدم پرداخت دین و یا به دلایل دیگر مدنی زندانی می شوند باید از زندانیان به دلایل جرائم کیفری جدا نگهداری شوند؛
د) جوانان زندانی باید از بزرگسالان جدا نگهداری شوند.

٩.١) اگر سلول یا اتا‌ق‌های انفرادی برای استراحت شبانه استفاده می‌شود، هر زندانی باید از یك اتاق یا یک سلول برای خواب استفاده كند. چنانچه سازمان زندان ها به دلایل خاصی چون ازدحام موقتی، ملزم به عدول از قاعده شود باید از اسکان دو نفر در یک سلول یا اتاق انفرادی اجتناب شود.

٢) در زندان هایی كه از خوابگاه استفاده می‌شود باید انتخاب زندانی‌ها با دقت صورت گیرد و افراد ظرفیت سازگاری با شرایط خوابگاه همگانی را دارا باشند. خوابگاه باید در طول شب‌ تحت مراقبت منظم قرار گیرد، نحوه مراقبت باید متناسب با نوع زندان باشد.

١٠. در کلیۀ مکان های حبس خصوصاً مكان‌ خواب باید اصول بهداشتی با توجه به شرایط اقلیمی رعایت شود. از جمله فضای کافی، مساحت حداقل، وجود نور، گرما، و تهویه هوا.

١١. در هر مكانی كه برای زندگی یا كار زندانی اختصاص داده شده است، باید شرایط زیر رعایت شود:

الف) وجود پنجره‌هایی با وسعت كافی كه امكان مطالعه و كار در نور طبیعی را برای زندانی‌ مهیا كند و به طریقی تعبیه شده‌ باشد كه هوا بتواند در صورت عدم وجود دستگاه تهویه مصنوعی به داخل سلول جریان پیدا كند؛
ب) وجود نور مصنوعی كافی برای اینكه زندانی بتواند بدون آنكه آسیبی بر قوه بینایی او وارد آید، به مطالعه و كار بپردازد.

١٢. تأسیسات بهداشتی باید به صورتی پاکیزه و مناسب، جهت تأمین نیازهای طبیعی زندانی در مواقع لزوم، در دسترس باشد.

١٣. دوش و حمام باید به تعدادی موجود باشد كه هر زندانی بتواند در دمای متناسب آب با محیط، به دفعات لازم برای حفظ بهداشت عمومی با توجه به فصول سال و شرایط اقلیمی استحمام کند. تعداد دفعات استحمام، در آب و هوای معتدل، باید حداقل یک بار در هفته باشد.

١٤. مكان هایی كه اغلب مورد استفاده زندانی‌ها قرار می‌گیرد باید تمیز و منظم نگهداری شوند.

بهداشت شخصی
١٥. زندانیان باید ملزم به بهداشت شخصی شوند، بدین منظور باید آب و وسائل بهداشتی لازم برای حفظ سلامتی و نظافت در اختیارشان قرار گیرد.

١٦. برای حفظ ظاهری منظم كه متناسب با منزلت شخص زندانی باشد، باید امكاناتی برای اصلاح موی سر و ریش در اختیارشان گذاشته شود؛ مردان باید بتوانند منظماً‌ ریش خود را اصلاح كنند.

لباس و اسباب خواب
١٧.(١) زندانیایی كه مجاز به پوشیدن لباس شخصی خود نیستند، باید پوشاكی كه با آب و هوا و برای حفظ سلامتی مناسب باشد دریافت كنند. این لباس‌ها نباید تحقیر‌آمیز باشند.
(٢) لباس‌ها باید پاكیزه و مرتب و در وضعیتی مناسب باشند. برای حفظ بهداشت، لباس‌های زیر باید به دفعات كافی عوض و شسته شوند.

 (٣) در شرایط استثنائی كه زندانی بنا بر دلایل مجاز از زندان خارج می‌شود،‌ باید بتواند از لباس‌های خود استفاده كند و یا لباس هایی بر تن كند كه جلب توجه نكند.

١٨. هنگامی كه زندانیان مجاز به پوشیدن لباس‌های شخصی خود هستند، باید از همان بدو ورود به مکان حبس از پاكیزگی و قابل استفاده بودن لباس های آنها اطمینان حاصل شود.

١٩. هر زندانی باید طبق عرف محلی یا ملی، تخت‌خواب‌ جداگانه و رختخواب كافی در اختیار داشته باشد. برای پاکیزه ماندن این وسائل باید در نگهداری از آن دقت به عمل آمده و منظماً تعویض شوند.

تغذیه
٢٠.(١) اداره زندان باید در ساعات معمول صرف غذا، خوراك زندانی را كه باید از ارزش غذایی لازم برخوردار و برای حفظ سلامتی و نیروی وی مناسب باشد، به طرزی شایسته تهیه و ارائه كند.

(٢) زندانی باید در لحظه نیاز، آب آشامیدنی در اختیار داشته باشد.

٢١.(١) همه زندانیانی كه به انجام كاری در فضای باز نمی‌پردازند باید بتوانند حداقل یك ساعت در روز را، در صورتی كه هوا مساعد باشد، به تمرینات ورزشی در هوای آزاد بپردازند.
٢) نوجوانان و زندانیانی كه سن و شرایط جسمانی‌شان اجازه می‌دهد، باید در ساعاتی كه به تمرینات ورزشی اختصاص یافته است، بتوانند از آموزش های ورزشی و تفریحی برخوردار شوند. بدین منظور، زمین و تجهیزات لازم باید به این امر اختصاص داده شود.

خدمات پزشکی
٢٢.١) درهر زندانی باید حداقل یك پزشک صلاحیت‌دار و مطلع از روانپزشكی موجود باشد. خدمات پزشكی باید در ارتباط نزدیک با اداره كل بهداشت منطقه یا كشور سازماندهی شود و شامل خدمات روان درمانی برای تشخیص بیماری و در صورت لزوم معالجه موارد غیرعادی باشد.

٢) بیمارانی كه به درمان تخصصی نیاز دارند، باید به یك نهاد تخصصی و یا بیمارستان شهری منتقل شوند. چنانچه زندانی در داخل زندان درمان می‌شود، زندان باید به وسائل و ابزار پزشكی و فرآورده‌های دارویی لازم، برای مراقبت‌های پزشكی و درمان مناسب زندانی، مجهز باشد. پرسنل پزشكی زندان باید دارای صلاحیت حرفه‌ای باشند.

٣) هر زندانی باید بتواند به خدمات دندان‌پزشك متخصص دسترسی داشته باشد.

٢٣.١) در زندان‌های زنان باید تسهیلاتی برای ضروریات مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان وجود داشته باشد. باید در صورت امكان، ترتیباتی داده شود تا كودك در بیمارستانی خارج از زندان متولد شود. اگر كودك در زندان متولد شد، محل تولد نباید در شناسنامۀ او درج شود.

٢) هنگامی كه به مادران اجازه داده می‌شود فرزندان شیرخوار خود را در زندان به همراه داشته باشند، باید تدابیری جهت تأسیس شیرخوارگاه با كاركنان صلاحیتدار، اتخاذ شود تا هنگامی كه كودكان تحت مراقبت مادران خود نیستند،‌ در این مكان نگهداری شوند.

٢٤. پزشك باید زندانی را بلافاصله پس از پذیرش و پس از آن به دفعاتی كه لازم باشد، به ویژه به منظور كشف بیماری جسمی یا روحی، مورد معاینه قرار دهد و تدابیر لازم را اتخاذ كند؛ بیماران مشكوك به بیماریهای مسری یا عفونی را از سایر زندانیان جدا كند؛ به نواقص جسمی و روحی كه مانع بازپروری زندانی است پی ببرد؛ توانایی جسمی زندانیان را برای اشتغال‌ به كار مشخص كند.

٢٥.١) پزشک زندان مسئول مراقبت از سلامتی جسمی و روحی زندانی است. او باید هر روز از بیماران و افرادی که از بیماری شکایت دارند و نیز افرادی که خود مشکوک به ابتلا ی آن ها به بیماری است، عیادت کند.

٢) هرگاه پزشک تشخیص دهد که وضعیت سلامتی جسمی یا روحی یک زندانی به دلیل تداوم و یا شکل خاصی از حبس لطمه دیده است و یا لطمه خواهد دید، موظف است گزارشی تهیه و به مدیر زندان ارسال کند.

٢٦.١ پزشك باید منظماً از زندان بازدید به عمل آورد و در موارد زیر توصیه‌های لازم را به مدیر زندان ارائه دهد.
الف) كمیّت و كیفیت غذا و نحوه تهیه و توزیع آن؛
ب) بهداشت و پاكیزگی زندان و زندانیان؛
ج) تأسیسات بهداشتی، گرما، نور، تهویه هوای زندان؛
د) مناسب و پاكیزه بودن پوشاك و رختخواب؛
ه) مراقبت از قواعد مربوط به تربیت بدنی و ورزش، هنگامی كه این مقررات توسط شخصی غیر حرفه‌ای سازماندهی شده باشد.

٢) مدیر زندان باید گزارش و توصیه های پزشک را که طبق بند ٢ قاعدۀ ٢٥ و قاعدۀ ٢٦ پیش بینی شده است، مورد توجه قرار دهد و در صورت توافق با نظرات پزشک فوراً اقدامات لازم را جهت اجرای توصیه ها به عمل آورد و در صورت عدم توافق و یا عدم اختیار در تصمیم گیری، بدون فوت وقت، گزارش پزشک و نظرات خود را به مقام مافوق خود گزارش کند.

حفظ نظم و تنبیه
٢٧. در برقراری نظم و انضباط باید با قاطعیت برخورد شود و لیكن نباید محدودیتی‌ بیش از آنچه برای امنیت زندان و انضباط زندگی جمعی ضروری است مقرر گردد.

٢٨.١ هیچ زندانی نباید به انجام كاری در زندان گمارده شود كه متضمن اختیارات انضباطی است.

٢) این قاعده نباید مانعی بر سر راه اجرای نظام های مبتنی بر خودگردانی در زندان شود. چنین نظام هایی مستلزم سپردن فعالیت و مسئولیت های اجتماعی، آموزشی، ورزشی به گروه های زندانی است، این امر در هر صورت باید تحت نظارت انجام گیرد.

٢٩. موارد زیر باید توسط قانون و یا آیین نامه هایی كه توسط مرجع صلاحیت‌دار و اداری وضع شده است، پیش‌بینی شود:

الف) رفتاری كه تخلف از انضباط محسوب می‌شود؛
ب) نوع و مدت تنبیهی، كه می‌تواند اعمال شود؛
ج) مرجع صالح تعیین كننده تنبیهات؛

٣٠.١) زندانیان باید منحصراً طبق قوانین و آیین نامه های مذکورتنبیه شوند، هیچ زندانی ای نباید برای تخلف واحدی به طور مضاعف تنبیه شود.

٢) هیچ زندانی‌ ای را نباید بدون تفهیم تخلفی كه به دلیل آن تنبیه می‌شود و یا بدون ارائۀ امكان مناسب برای دفاع از خود، تنبیه كرد. مرجع صلاحیت‌دار باید مورد را تحت بررسی كامل قرار دهد.

٣) در صورت لزوم حتی الامکان زندانی باید بتواند از طریق یك مترجم از خود دفاع کند.

٣١. اتخاذ موازینی مبنی بر مجازات های بدنی، حبس در سلول تاریك و تمامی مجازات‌های خشن، غیر انسانی، و تحقیر‌آمیز به عنوان تنبیه باید كاملاً‌ ممنوع شود.

٣٢.١) مجازات حبس در مكان بسته و یا كاهش جیره غذایی منحصراً پس از معاینه پزشك و تأیید كتبی او مبنی بر امكان توانایی زندانی در تحمل مجازات، امکان پذیر است.

٢) این امر در مورد سایر مجازات هایی كه موجب اضرار به سلامتی جسمی یا روانی زندانی می‌شود نیز جاری است. در هر صورت چنین تدابیری هرگز نباید با اصول مقرر در بند ٣١ مغایرت داشته باشد و یا از آن منحرف شود.

٣) زندانیانی كه تحت چنین تنبیهاتی قرار دارند باید هر روزه توسط پزشک مورد معاینه قرار گیرند و چنانچه پزشک تغییر و یا توقف تنبیه را به دلیل سلامتی جسمی و یا روانی زندانی لازم بداند، موظف است توصیه‌های لازم را در اختیار مدیر زندان قرار دهد.

ابزار و آلات مهار کننده
٣٣. از ابزارهایی که برای مهار کردن زندانی به کار می رود چون دستبند، غل و زنجیر، و پیراهن مخصوصی كه دست زندانی را در زیر لباس محبوس می‌گرداند نمی توان به عنوان تنبیه استفاده کرد. برای مهار کردن زندانی نیز نباید از غل و زنجیر استفاده شود. ازسایر ابزارهای مهارکنندۀ بدنی منحصراً می توان در موارد زیر استفاده کرد:
الف) برای ممانعت از فرار زندانی هنگام انتقال او، به شرط آنکه قبل از حضور زندانی نزد مقام قضایی یا اداری آلات محدود کنندۀ از بدن او برداشته شود؛
ب) بنابر دلایل پزشكی و طبق دستور پزشك؛
ج) به دستور مدیر زندان، هنگامی كه روش‌های دیگر برای كنترل زندانی در جلوگیری از ایراد صدمه توسط وی به خود یا دیگری و یا تخریب، كارایی نداشته باشند. در چنین وضعیتی مدیر زندان باید فوراً با پزشك مشورت كند و گزارش كار را به اطلاع مقام مافوق خود برساند.

٣٤ طرح و شیوه استفاده از ابزار و آلات مهار کنندۀ باید طبق دستور اداره مركزی زندان تعیین شود. استفاده از این ابزار نباید هنگامی که دیگر ضرورت مبرم ندارد، ادامه پیدا کند.

آگاه ساختن زندانی و حق طرح شکایت
٣٥.١ هر زندانی، باید هنگام پذیرش در زندان کتباً اطلاعات مربوط به نحوه نگهداری گروه زندانیانی که بدان تعلق دارد، مقررات انضباطی زندان، روش‌های مجاز دسترسی به اطلاعات و تنظیم شكایات و سایر مواردی كه برای آگاهی از حقوق زندانی، تكالیف و سازگاری با محیط زندان لازم است،‌ دریافت کند.

٢) برای زندانیانی كه خواندن و نوشتن نمی‌دانند این اطلاعات باید شفاهاً توضیح داده شود.

٣٦.١) زندانیان باید بتوانند هر روزه به استثنای روزهای تعطیل عریضه و یا شكایات خود را به مدیر زندان یا كارمندی كه نماینده مجاز او محسوب می‌شود، تسلیم كنند.

٢) تقاضا و یا شكایات را می توان به بازرس زندان هنگام بازرسی از زندان، تسلیم كرد. زندانی می‌تواند بدون حضور مدیر و کارکنان دیگر زندان، با بازرس زندان و یا هر فرد دیگری که مأمورانجام بازرسی در زندان است، گفتگو كند.

٣) زندانیان باید مجاز باشند عریضه یا شكایت خود را بدون سانسور محتوی و به شكلی صحیح، در چهارچوب مقرر در قانون، به اداره مركزی زندان، مرجع قضایی، و یا مراجع صلاحیت‌دار دیگر، تسلیم كنند.

٤) تقاضا و شكایت در مواردی كه بی‌پایه واساس نباشد، باید بدون تأخیر مورد بررسی قرار گرفته و در مدت زمانی معقول به زندانی پاسخ داده شود.

تماس با محیط خارج از زندان
٣٧. زندانیان باید تحت مراقبت‌‌های ضروری بتوانند با خانواده و دوستان صالح خود به طور منظم ارتباط مراسله ای و یا ملاقات حضوری داشته باشند.

٣٨.١) زندانیان تبعه كشورهای بیگانه باید از تسهیلات کافی جهت تماس با نمایندگان دیپلماتیك و كنسولی خود برخوردار شوند.

٢) زندانیان تبعه كشورهایی كه فاقد سفارتخانه یا كنسولگری در كشور محل حبس هستند و نیز پناهندگان و افراد بدون ملیت، باید از امكانات مشابهی برای تماس با نماینده سفارت كشوری كه حافظ منافع آنها ست و یا مرجع ملی و بین المللی دیگری كه مسئول حمایت از این دسته از زندانیان است، برخوردار باشند.

٣٩. زندانیان باید منظماً در جریان اخبار مهم قرار گیرند. این امر می‌تواند با مجوز و نظارت زندان، از طریق خواندن روزنامه، گاهنامه و یا نشریات ویژه زندان و یا از طریق برنامه‌های رادیویی، سخنرانی ها و یا هر وسیله مشابه دیگر، صورت گیرد.

کتابخانه
٤٠. هر زندان باید مجهز به یك كتابخانه و مجموعۀ کافی از کتّب سرگرم كننده و آموزشی جهت استفادۀ زندانیان باشد. زندانیان را باید به استفاده از كتابخانه تشویق کرد.

مذهب
٤١.١) چنانچه در زندان تعداد قابل توجهی از زندانیان مذهب مشترکی را دارا باشند، ادارۀ زندان باید یک نماینده مذهبی صالح این مذهب را به کار در زندان منصوب و یا ورود او به زندان را تأیید کند. در صورتی که شمار زندانیان با مذهب مشترک نیاز به حضور تمام وقت نماینده مذهبی داشته باشد، با توجه به امکانات، شخص مذکور را بایستی به طور تمام وقت استخدام کرد.

٢)‌ نماینده صلاحیت‌دار منصوب یا مورد تأیید مذکور در بند (١) باید مجاز به ارائه خدمات مذهبی خود به طور منظم باشد و در هر زمان بتواند برای انجام وظایف دینی با فرد زندانی دیدار كند.

٣) زندانی حق برقراری ارتباط با نمایندۀ صالح هر مذهبی را دارا ست. این حق را نمی توان از زندانی سلب کرد. لیکن از سوی دیگر چنانچه یک زندانی نخواهد با نمایندۀ یک مذهب ملاقات کند باید به خواست او احترام گذاشته شود.

٤٢. هر زندانی‌ باید در حد امكانات بتواند نیازهای مذهبی خود را با شركت در مراسم مذهبی كه در زندان برگزار می‌شود و با در اختیار داشتن كتب آیین و احکام مذهبی خود، برطرف کند.

 نگهداری اشیاء متعلق به زندانی
٤٣.١) هنگامی که مقررات زندان اجازۀ نگهداری وجوه نقدی، اشیاء قیمتی، پوشاک و سایر اشیاء را به زندانی نمی دهد، این اشیاء باید در بدو ورود زندانی در مکان امنی به امانت گذاشته شود. فهرستی از این اشیاء باید تهیه شده و به امضای زندانی برسد. موازینی نیز جهت حفظ این اشیاء باید اتخاذ شود.

٢) این اشیاء و وجوه نقد زندانی باید هنگام آزادی به وی مسترد شود به استثنای وجوه نقدی که او مجاز به مصرف آن بوده و اشیائی که توانسته به خارج از زندان بفرستد و پوشاکی که به دلایل بهداشتی در زندان امحا شده است. استرداد وجوه نقد و اشیاء باید به امضای زندانی برسد.

٣) این مقررات در مورد وجوه نقد و اشیائی که از خارج از زندان برای زندانی فرستاده می شود نیز جاری است.

٤) چنانچه زندانی در بدو ورود، دارو و مواد مخدر به همراه داشته باشد، پزشک در مورد چگونگی استفاده ازاین مواد تصمیم خواهد گرفت.

 ٤٤.١) در صورت وقوع فوت، بیماری خطرناک، تصادف شدید و یا انتقال زندانی به بیمارستان روانی، مدیر زندان باید در اسرع وقت همسر او (در صورت تأهل زندانی) و نیز نزدیکان وی و افرادی که زندانی مشخص کرده است را مطلع گرداند.

٢) زندانی باید در اسرع وقت از فوت و یا بیماری خطرناک نزدیکانش مطلع شود. در صورت بیماری خطرناک چنین افرادی، چنانچه شرایط مجاز گردانند، زندانی بایستی بتواند، تحت الحفظ و یا آزادانه، از این فرد عیادت کند.

٣) زندانی حق دارد در اسرع وقت، خانواده اش را از دستگیری و یا انتقال خود از زندانی به زندان دیگر مطلع سازد.

نقل و انتقال زندانی
٤٥.١) حتی الامکان باید زندانی را هنگام نقل و انتقال از مکان حبس از دید و فحاشی و کنجکاوی عموم و هر نوع تبلیغاتی حفظ کرد.
٢) نقل وانتقال زندانی در شرایط نامساعد تهویۀ هوا یا نور و یا هر شرایطی که رنجی جسمانی را بر او تحمیل کند باید ممنوع شود.

٣) مخارج نقل و انتقال زندانی باید بر عهدۀ سازمان زندان ها قرار گیرد و در شرایط مساوی برای کلیۀ زندانیان اجرا شود.

کارکنان زندان
٤٦.١) سازمان زندان ها باید در گزینش كارمندان تمامی رده‌های شغلی در زندان، دقت کامل به عمل آورد. زیرا اداره صحیح زندان به درستكاری، انسانیت، توانایی‌های حرفه‌ای، و قابلیت‌های فردی كاركنان آن بستگی دارد.

٢) اداره زندان باید همواره این اعتقاد را در اذهان كاركنان زندان و افكار عمومی احیا کند كه وظایف كاركنان زندان ارائه خدمات اجتماعی بسیار حائز اهمیتی است. بدین منظور، تمامی ابزارهای مناسب باید برای آگاه ساختن مردم در این زمینه به كار گرفته شود.

٣) برای نیل به اهداف مذكور، كاركنان زندان باید به طور تمام وقت و به عنوان كارمند تخصصی زندان، استخدام شوند و موقعیت کارمند دولت را دارا شوند و نتیجتاً از امنیت شغلی‌ای كه برای استخدام رسمی در نظر گرفته می‌شود و به امری جز رفتار درست و كارایی و استعدادهای جسمی بستگی ندارد، برخوردار شوند. میزان دستمزد باید به مقداری باشد كه موجب جلب زنان و مردان لایق و تداوم استفاده از خدمات آنها شود. مزایا و شرایط كار باید با توجه به ماهیت دشوار كار تعیین شود.

٤٧.١) كاركنان زندان باید از سطح تعلیم و تربیت و هوش كافی برخوردار باشند.

٢) به كاركنان زندان باید قبل از آغاز كار، آموزش‌های حرفه‌ای عمومی و تخصصی داده شود و باید در امتحانات نظری و عملی موفق شوند.

٣) كاركنان زندان باید پس از آغاز كار و در طول سال‌های خدمت از طریق شركت در كلاس‌های تكمیلی و تجدید دانش كه به طور ادواری برگزار می‌شود، به حفظ و بهبود دانش و قابلیت‌های حرفه‌ای خود بپردازند.

٤٨. رفتار و کردار كاركنان زندان در انجام وظایف خود باید در هر موقعیتی به گونه‌ای باشد که به عنوان سرمشق تأثیر مثبتی بر زندانیان بگذارد، و احترام آنان را نسبت به خود بر انگیزند.

٤٩.١) در میان كاركنان زندان باید، حتی الامکان، به تعداد كافی متخصص از جمله روانپزشك، روانشناس، مددكار اجتماعی، آموزگار، و مربی فنی وجود داشته باشد.

٢) مددكاران اجتماعی، آموزگاران، و مربیان فنی باید به طور دائمی استخدام شوند. ولیكن این امر مانع از وجود كارمندان نیمه وقت و یا استفاده از خدمات داوطلبان نیست.

٥٠.١) مدیر زندان باید واجد صلاحیت شخصیتی و توانایی مدیریتی بوده و از آموزش‌های لازم و تجربه كافی برای انجام وظایف خود برخوردار باشد.

٢) مدیر زندان باید به طور تمام وقت به وظایف رسمی خود عمل کند. استخدام مدیر نباید به طور نیمه وقت انجام گیرد و یا این شغل، شغل ثانوی او باشد.

٣) مدیر زندان باید در محوطه زندان و یا در مجاورت آن اقامت داشته باشد.

٤) هنگامی كه دو یا چند زندان تحت مدیریت مدیر واحدی قرار گرفته است، او باید به طور منظم از زندان‌ها بازدید به عمل آورد، در رأس هر زندان‌ باید یك مسئول وجود داشته باشد.

٥١.١) مدیر و معاونت زندان و نیز اغلب كاركنان زندان باید به زبان اكثر زندانیان و یا به زبانی كه توسط اكثریت درک می‌شود، تكلم كنند.

٢) در موارد لزوم باید بتوان از خدمات یک مترجم استفاده کرد.

٥٢.١) در زندان هایی كه به دلیل وسعت‌شان، به خدمات یك یا چند پزشك تمام وقت نیاز است، حداقل یكی از آنها باید در محوطه زندان و یا مجاورت آن زندگی كند.

٢) در زندان های دیگر پزشك باید هر روز از بیماران بازدید به عمل آورد و مسافت محل سكونت او تا زندان باید در حدی باشد كه در موارد اضطراری بتواند بدون فوت وقت در محل حاضر شود.

٥٣.١) در زندان های مختلط بخش زنان باید تحت مدیریت مسئول زن قرار گیرد و کلیۀ كلید‌های این بخش به او سپرده شود.

٢) هیچ یك از كاركنان مرد زندان بدون همراهی یک کارمند زن نمی‌تواند وارد بخش ویژۀ زنان شود.

٣) زنان زندانی منحصراً باید تحت مراقبت كارمندان زن قرار گیرند، اما این امر مانع از انجام وظیفه برخی از كاركنان مرد زندان چون پزشكان، آموزگاران در زندان زنان و یا بخش مخصوص زنان نمی‌شود.

٥٤.١) كاركنان زندان نباید در روابط خود با زندانیان به قهر متوسل شوند، مگر در موارد دفاع مشروع، ممانعت از فرار زندانی، و یا مقاومت قهر آمیز یا كاهلی در قبال اجرای نظم بر طبق قانون و مقررات. كاركنانی كه به قهر متوسط می‌شوند، نباید به استفاده از آن بیش از حد ضروری مبادرت ورزند و باید گزارش كار را فوراً به اطلاع مدیر زندان برسانند.

٢) به كاركنان زندان باید تمرین های لازم جهت ورزیدگی جسمانی برای مهار زندانیان مهاجم داده شود.

٣) مأمورانی كه در تماس مستقیم با زندانیان اند نباید به هیچ وجه مسلح باشند مگر در شرایط خاص. از سوی دیگر به هیچ وجه نباید اسلحه در اختیار مأمورانی قرار داد که در مورد استفاده از آن آموزش ندیده اند.

بازرسی از زندان
٥٥. بازرسان صلاحیت‌دار و با تجربه، كه از سوی مرجعی صالح منصوب می‌شوند باید به طور منظم از مکان های حبس و بخش های آن بازرسی به عمل آورند. آنها به ویژه باید مراقب باشند مکان های حبس مطابق قانون و مقررات جاری اداره شود و در رسیدن به اهدافی كه برای مراکز كیفری و تأدیبی در نظر گرفته شده است، تلاش كنند.

بخش دوم
قواعد ناظر بر گروه های خاص
الف : محکومان
اصول راهنما
٥٦. هدف از رهنمودهای اساسی که شرح آن خواهد آمد مشخص ساختن روح حاکم بر مدیریت نظام جزایی و تعیین اهدافی است که این نظام باید در تطابق کامل با مفاد مذکور در بند ١ ملاحظات مقدماتی متن حاضر، دنبال کند.

٥٧. حبس و تدابیری که برای جدا ساختن یک مجرم از جامعه صورت می گیرد فی نفسه، به دلیل اینکه خودمختاری مجرم با محروم شدن از آزادی سلب می شود، عذاب آور است. نظام کیفری به استثنای مواردی که موازین جداسازی و حفظ نظم ایجاب می کنند، نباید این رنج را تشدید نماید.

٥٨. هدف غایی مجازات و سلب آزادی، حمایت از جامعه در مقابل جرم است. چنانچه از دوران سلب آزادی، در حد امکان، جهت ایجاد میل و قادر ساختن مجرم به احترام به قانون و توانایی او در تأمین احتیاجاتش پس از آزادی استفاده نشود، نیل به چنین هدفی امکان پذیر نخواهد بود.

٥٩. برای نیل به هدف مذکور نظام کیفری باید از تمامی ابزارهای درمانی، تربیتی، معنوی و ابزارهای دیگر و نیز کلیۀ روش های معاضدتی که در اختیار دارد استفاده کرده و آن ها را با توجه به نیازهای هر مجرم به طور جداگانه به کار گیرد.

٦٠.١) نظام زندان بایستی کوشش کند تفاوت های میان زندگی در داخل زندان و زندگی در خارج از آن را که موجب کاهش مسئولیت پذیری مجرم و یا کاهش احترام به شخصیت اوست تقلیل دهد.

٢) پیش از آزاد ساختن زندانی و یا پیش از پایان تدابیر تعیین شده، باید جهت بازگشت تدریجی مجرم به جامعه موازینی اتخاذ شود. این هدف، حسب مورد، از طریق ایجاد نظام آماده سازی مجرم برای آزادی قابل حصول است. این نظام می تواند در همان محل حبس مجرم و یا در مکان های حبس مناسب دیگر اجرا شود و یا از طریق آزادی آزمایشی تحت نظارت مأموران غیر انتظامی و همراه با کمک های اجتماعی صورت گیرد.

٦١. برخورد با زندانیان نباید موجب تشدید انفصال آن ها از جامعه باشد، بلکه بایستی به آن ها همواره چون عضوی از اعضای جامعه نگریست. برای نیل به این هدف باید از نیروی سازمان های اجتماعی برای همکاری با کارکنان زندان جهت بازپروری زندانی استفاده شود. مددکاران اجتماعی که با زندان ها همکاری می کنند باید کوشش کنند روابط زندانی را با نزدیکانش و با سازمان های اجتماعی سودمند به حال او، حفظ و تقویت کنند. همچنین باید در تطابق با قانون و مجازات مورد حکم، موازینی اتخاذ گردد که حقوق مدنی و بیمه های درمانی و یا سایر کمک های اجتماعی که شامل حال مجرم می شود تداوم یابد.

٦٢. مراکز درمانی زندان باید کوشش کنند مشکلات و بیماری های جسمی یا روحی زندانی را که امکان دارد مانع از توان بخشی و بازپروری او شود تشخیص داده و معالجه کنند. برای نیل به این هدف باید هر نوع معالجۀ پزشکی، روانپزشکی، عمل جراحی  لازم در مورد وی انجام گیرد.

 ٦٣.١) اجرای این اصول به فردی کردن برخورد با مجرم و در نتیجه وجود نظام قابل انعطاف برای دسته بندی زندانیان در گروه های مختلف نیاز دارد. بهتر است هر گروه خاص زندانیان در مکان حبس جداگانه ای نگهداری شوند تا بتوانند از برنامۀ مورد نیاز خود برخوردار شوند.

٢) موازین امنیتی در مکان های حبس نباید برای همۀ گروه های زندانی یکسان باشد. بایستی بر حسب خصوصیات هر گروه درجۀ خاصی از موازین امنیتی در نظر گرفته شود. در مؤسسات باز نگهداری مجرمان به دلیل اینکه از تدابیر امنیتی مادی جهت ممانعت از فرار مجرمین استفاده نمی شود و نظم این مراکز بر انضباط شخصی هر مجرم استوار است، بهترین مکان برای توان بخشی اجتماعی محکومانی است که ظرفیتشان برای حضور در این مکان ها به دقت بررسی شده است.

٣) روند فردی کردن رفتا ر با زندانی نبایستی به دلیل ازدحام جمعیت در زندان مختل شود. طبق مقررات کشورهای خاصی تعداد زندانیان در یک زندان نباید از پانصد تن تجاوز کند. در مکان های باز تعداد مجرمین باید حتی الامکان اندک باشد.

٤) از سوی دیگر زندان های بسیار کوچک که ظرفیت اجرای نظام مناسب تدابیر تربیتی برای زندانی را فاقداند باید برچیده شوند.

٦٤. وظایف جامعه با آزاد شدن مجرم پایان نمی پذیرد. نتیجتاً باید سازمان های دولتی یا خصوصی به کار گرفته شوند که بتوانند مراقبت های پس از خروج را برای زندانی با کاهش قضاوت های منفی جامعه نسبت به زندانی و کمک به او در بازیابی جایگاه خود در اجتماع تأمین کنند.

رفتا ر با زندانی
٦٥. رفتار با محكومان به زندان و یا محکومان به هر تدبیر مشابه دیگر، باید تا آنجا كه مدت محكومیت امکان می‌دهد با هدف تقویت اراده در زندانی برای پیشبرد یك زندگی توأم با احترام به قانون و قادر ساختن او در  تأمین مایحتاج زندگی پس از آزادی، صورت گیرد. ماهیت این رفتار باید به گونه‌ای باشد كه عزت نفس و حس مسئولیت را در او تقویت كند.

٦٦.١) بدین منظور باید از شیوه های مختلف از جمله مراقبت‌های مذهبی در كشورهایی كه امكان آن موجود است، تعلیم و تربیت، جهت‌دهی قابلیت‌ها و آموزش‌ حرفه، مددكاری اجتماعی فردی، مشاوره برای اشتغال، تربیت بدنی و تقویت شخصیت اخلاقی با توجه به احتیاجات فردی هر زندانی، استفاده شود. در اجرای این امور باید گذشته اجتماعی، سابقه جنائی، توانائی‌ها و قابلیت‌های بدنی و روانی، خلقیات شخصی، مدت محكومیت و چشم‌انداز پس از آزادی مجرم در نظر گرفته شود.

٢) پس از پذیرش هر فردی که به مدت نسبتاً طولانی به زندان محکوم شده است، مدیر زندان باید در اسرع وقت گزارش های کاملی مربوط به موضوعات مختلف مذکور در بند ١ مادۀ حاضر دریافت کند. از جمله گزارش متخصص امور پزشکی یا در صورت امکان روان پزشک در مورد وضعیت جسمی و روانی زندانی.

٣) گزارش ها وسایر داده های مربوطه باید دریک پروندۀ شخصی جمع آوری شود. در این پرونده باید تحولات جدید ثبت گردد و به صورتی طبقه بندی شود که در مواقع لزوم برای افراد مسئول قابل ارجاع باشد.

 طبقه بندی و تفرّد {individualisation }
٦٧. طبقه بندی زندانیان باید اهداف زیر را دنبال کند:

الف. مجزا کردن زندانیانی که به دلیل سابقۀ جنایی و یا به دلیل انحراف شخصیتی اثرات منفی بر هم بندیان خود می گذارند؛
ب. طبقه بندی به دلیل برنامه های توان بخشی اجتماعی.

٦٨. به منظور اجرای برنامه های ویژۀ هر گروه زندانی، باید حتی الامکان مکان های حبس مختلف موجود باشد و یا یک مکان حبس به بخشهای مختلف تقسیم شود.

٦٩. در اسرع وقت پس از پذیرش هر فردی که به مدت نسبتاً طولانی به زندان محکوم شده است باید پس از انجام مطالعات در مورد شخصیت وی و با توجه به اطلاعاتی که در مورد نیازها، قابلیت ها و وضعیت روحی او در دست است برنامه ای جهت تدابیر تربیتی ویژۀ او تدوین شود.

امتیازات
٧٠. در هر زندانی باید یک نظام امتیازاتی متناسب با گروه های زندانی و روش های تربیتی، جهت تشویق زندانی به حسن رفتار و تقویت حس مسئولیت در او و ایجاد علاقه در او به همکاری درتوان بخشی اجتماعی خود، برقرار شود.

کار
٧١.١) كار در زندان نباید عذاب آور باشد.

٢) محکومان به زندان، با توجه به توانائی جسمی و روانی اشان كه باید توسط پزشك بررسی ‌شود، موظف به انجام كارند.

٣) برای زندانیان باید كارهایی فراهم شود كه ثمربخش بوده و آنها را به انجام فعالانه كار در طول یك روز عادی کاری مشغول كند.

٤) این كار باید حتی‌الامكان دارای ماهیتی باشد كه به حفظ و افزایش توانایی زندانیان در امرار معاش شرافتمندانه‌ پس از رهایی از زندان كمك كند.

٥) آموزش حرفه‌های مفید باید در دسترس زندانیانی كه قادر به استفاده از آن هستند، خصوصاً‌ زندانیان جوان، قرار داده شود.

٦) زندانیان باید بتوانند در چهارچوب روند گزینش منطقی نوع کار و مقتضیات مدیریت و انضباط زندان، نوع كاری را که باید بدان اشتغال ورزند خود انتخاب كنند.

٧٢.١) سازماندهی و شیوه‌های كار در زندان باید حتی‌الامكان به سازماندهی و شیوه‌های كار در خارج از زندان نزدیك باشد تا زندانیان برای كار در شرایط عادی آماده شوند.

٢) معذالک منافع و آموزش حرفه‌ای زندانیان نباید تابع هدف سود‌آوری كار در زندان باشد.

٧٣.١ اداره‌ صنایع و مزارع زندان‌ها بهتر است توسط سازمان زندان‌ها انجام گیرد تا توسط پیمان‌كاران خصوصی.

٢)‌ هنگامی كه زندانیان به انجام كارهایی می پردازند که تحت نظارت سازمان زندان‌ها قرار ندارد، باید همچنان تحت مراقبت كاركنان زندان باشند، به استثنای مواردی كه كار در بخش‌های دیگر دولتی صورت می‌گیرد. كارفرمایان باید دستمزد معمول برای این كار را با توجه به میزان بازدهی زندانی به ادارۀ زندان بپردازند.

٧٤.١) تدابیری که برای حفاظت از ایمنی و سلامتی كارگران آزاد پیشبینی شده است باید عیناً برای زندانیان رعایت شود.

٢) برای جبران خسارت وارده به زندانیان در اثر سوانح‌ و بیماری‌های ناشی از كار، باید موازینی اتخاذ شود، شرایط جبران خسارت باید مطابق با موازینی باشد كه برای كارگران آزاد در نظر گرفته شده است.

٧٥.١) حداكثر ساعات كار زندانیان در روز و در هفته باید توسط قانون یا آیین نامه های اداری با توجه به قواعد و عرف محلی ناظر بر كار آزاد، تعیین شود.

٢) تعیین این ساعات باید با احتساب یك روز استراحت در هفته و وقت كافی برای آموزش و سایر فعالیت‌هایی كه در برنامه‌ توان بخشی‌ و بازپروری زندانیان پیش‌بینی شده است، انجام گیرد.

٧٦.١) به زندانیانی که به کار اشتغال دارند باید دستمزد عادلانه پرداخت شود.

٢) زندانیان باید مجاز باشند حداقل بخشی از درآمد خود را صرف خرید اشیاء مجاز برای استفاده شخصی كنند و بخشی از آن را برای خانواده خود بفرستند.

٣) در مقررات باید همچنین پیش‌بینی شود كه بخشی از درآمد زندانی توسط اداره زندان پس‌انداز شود تا منبع‌ مالی‌ای برای زندانی‌ تشكیل دهد كه هنگام آزادی از زندان به او مسترد شود.

 تعلیم وتربیت وسرگرمی
٧٧.١) به منظور گسترش تعلیم و تربیت زندانیانی كه قابلیت و ظرفیت پذیرش آن را دارند باید امکاناتی مهیا شود، از جمله آموزش مذهبی در كشورهایی كه امكان آن موجود است. سواد آموزی و تحصیل باید برای جوانان اجباری شود. اداره زندان باید این امر را جداً مورد مراقبت قرار دهد.

٢) حتی‌الامكان تعلیم وتربیت زندانیان باید با نظام آموزشی كشور هماهنگ باشد تا آنها بتوانند تحصیلات خود را پس از خروج از زندان، بدون برخورد به موانع خاص، ادامه دهند.

٧٨. به منظور مراقبت از بهداشت جسمی و روانی زندانیان باید در کلیۀ زندان‌ها فعالیت‌های سرگرم کننده و فرهنگی برنامه‌ریزی شود.

روابط اجتماعی، مراقبت پس از خروج
٧٩. حفظ و بهبود روابط میان زندانی و خانواده‌اش باید با در نظر گرفتن منافع دو طرف، مورد توجه خاص قرار گیرد.

٨٠. از همان آغاز محكومیت باید به آینده زندانی پس از خروج از زندان توجه شود. زندانی باید به حفظ یا برقراری رابطه با افراد و سازمان‌های خارج از زندان تشویق شود. این امر می‌تواند به تأمین منافع خانواده زندانی و روند توان‌بخشی اجتماعی او كمك كند.

٨١.١) مراکز و سازمان‌های رسمی و غیر رسمی كه عهده‌دار كمك به زندانیان در بازیافتن جایگاه اجتماعی‌شان هستند، باید حتی الامکان اسناد و اوراق هویتی لازم، مسكن، كار،‌ پوشاك مناسب و متناسب با شرایط اقلیمی، و هزینه لازم برای رسیدن به مقصد و مخارج معاش چند روز پس از خروج از زندان شخص را تأمین كنند.

٢) نمایندگان معتبر چنین سازمان‌هایی باید مجاز به ورود به زندان و ایجاد ارتباط با زندانی باشند. این افراد باید از همان آغاز محكومیت زندانی در مورد برنامه باز‌پروری او مورد مشورت قرار گیرند.

٣) فعالیت‌های این سازمان‌ها بهتر است حتی الامکان به طور متمركز یا هماهنگ صورت گیرد‌ تا نتایج بیشتری از تلاش‌های آنها حاصل شود.

ب. بیماران روانی و زندانیانی که مبتلا به اختلالات روانی اند
٨٢.١) بیماران روانی را نباید زندانی کرد بلكه باید آن ها را در اسرع وقت به بیمارستان روانی منتقل نمود.

٢) زندانیانی كه از مشكلات و اختلالات روانی رنج می‌برند، باید در نهادهای تخصصی با مدیریت پزشکی، تحت درمان مناسب قرار گیرند.

٣) این افراد در مدت اقامت در زندان، باید تحت مراقبت ویژۀ پزشك قرار گیرند.

٤) مراکز خدمات پزشكی یا روان‌پزشكی زندان ها باید خدمات درمانی روانپزشکی را برای زندانیانی كه بدان نیاز دارند، تضمین کنند.

٨٣. کمال مطلوب انجام توافقاتی با سازمان‌های ذیصلاح است که متضمن ادامۀ معالجات روان‌پزشكی و کمک های اجتماعی برمبنای روان درمانی برای زندان ای که بدان نیاز دارد باشد.

ج. افراد تحت توقیف و بازداشت احتیاطی
٨٤.١) در چهارچوب قواعد زیر از افرادی كه به اتهام ارتکاب جرمی در بازداشتگاه پلیس و یا در بازداشتگاه زندان بسر می برند و هنوز توسط دادگاه محاکمه نشده اند تحت عنوان «متهم» نام برده می شود.

٢) متهم از حق برائت برخورداراست، نتیجتاً باید با او به عنوان یک بیگناه رفتار شود.

٣) با رعایت موازین قانونی ناظر بر حفاظت از آزادی های فردی و روال رسیدگی به امور متهمان، این دسته از افراد باید از نظام ویژه ای كه منحصراً نكات اساسی آن در قواعد زیر بیان شده است برخوردار شوند.

٨٥.١) متهمان باید از محکومین مجزا شوند.

٢) متهمان جوان باید از بزرگسالان مجزا شوند. به ویژه آن ها باید در مکا نهای حبس جداگانه نگهداری شوند.

٨٦. متهمان باید شب‌ها در اتاق‌های جداگانه نگهداری شوند، مگر اینكه عرف محل به دلایل اقلیمی وضعیت دیگری را اقتضاء كند.

٨٧. در محدوده حفظ انضباط در زندان، متهمان می‌توانند در صورت تمایل خوراك خود را به خرج خود به وسیله اداره زندان، خانواده، یا دوستانشان از بیرون از زندان تهیه كنند. در غیر این صورت زندان موظف به تأمین خوراك آنهاست.

٨٨.١) بازداشتی‌ها باید مجاز به استفاده از پوشاک شخصی خود باشند، به شرطی كه این پوشاک تمیز و مناسب باشد.

٢) در صورتی كه متهمان مجبور به پوشیدن لباس مخصوص زندان باشند، این لباس باید با لباس محكومان متفاوت باشد.
٨٩. به متهمان باید امكان كار كردن داده شود ولیكن نباید مجبور به انجام آن شوند. متهم باید در مقابل انجام کار دستمزد دریافت کند.

٩٠. متهمان باید بتوانند به هزینه‌ خود یا به هزینه‌ شخص ثالث كتاب، روزنامه، و نوشت افزار یا دیگر وسائل سرگرمی تهیه كنند، این امر باید در محدوده مصالح اجرای عدالت، امنیت، و نظم زندان صورت گیرد.

٩١. یك متهم باید مجاز به ملاقات با پزشك و دندانپزشك معالج خود و مداوا توسط آن ها باشد، این امر در صورتی امكان پذیر است كه دلایل منطقی برای ملاقات وجود داشته باشد و متهم خود مخارج آن را پرداخت كند.

٩٢. متهم باید بتواند در اسرع وقت خانواده خود را از بازداشت مطلع سازد و از تمامی تسهیلات عادی برای برقراری ارتباط با خانواده و دوستان و ملاقات با آنها برخوردار شود، مگر اینكه اجرای عدالت كیفری و امنیت و برقراری نظم صحیح در زندان محدودیت و نظارت بیشتری را ایجاب كنند.

٩٣. متهم در دفاع از خود می‌تواند، در جایی كه این امكان پیش‌بینی شده است، تقاضای وكیل تسخیری كند و حق دارد برای تهیه و تنظیم دفاعیه با وكیل خود ملاقات كند. او باید بتواند اطلاعاتی را تهیه و به طورمحرمانه در اختیار وكیل خود قرار دهد، بدین منظور، در صورت تقاضای متهم، نوشت افزار لازم باید در اختیار او قرار گیرد. ملاقات زندانی با وكیل خود می‌تواند تحت مراقبت مأمور پلیس یا زندان صورت گیرد ولیكن نباید توسط آنها استماع شود.

د. محکومین مدنی
٩٤. در کشورهایی که افراد به دلیل عدم ایفای دین و یا دلایل دیگر مدنی به مجازات حبس محکوم می شوند نباید تحت نظام انضباطی شدید و سختگیرانه تر از آنچه برای حفظ امنیت و نظم ضروری است قرار گیرند. تدابیر توان بخشی برای آن ها، به استثنای اجبار به کار، باید به همان ترتیبی باشد که برای سایر متهمان در نظر گرفته می شود.

ه. مظنونین
٩٥. با رعایت مفاد مادۀ ٩ میثاق بین المللی حقوق مدنی وسیاسی، افراد مظنونی که توقیف و یا حبس شده اند و هنوز اتهامی به آن ها وارد نشده است از حمایتی که در بخش اول و زیر بخش جِ در بخش دوم برای زندانیان تضمین شده است برخوردارند. موازین ذیربط در زیربخش الفِ بخش دوم نیز در صورتی که اجرای آن برای این دسته از بازداشتی ها مفید باشد نیز باید اجرا شود مگر اینکه طبق حکمی کلی، شمول برنامه های بازپروری و توان بخشی به کلیۀ بازداشتی ها، پیشبینی شده باشد.

---