ایران: توقف اجرای اعدام پس از شروع آن، نشان‌دهندۀ بی‌رحمانه بودن مجازات مرگ است
AI Index: MDE 13/174/2008
عفو بین‌الملل به تاریخ ٩ دسامبر ٢٠٠٨ اعلام داشت اطلاعات مبنی بر اینکه چند دقیقه پس از به دار آویختن یک محکوم به اعدام، طناب از گردن او برداشته و برای مداوا به بیمارستان برده‌اند، نشان‌دهندۀ ماهیت خودسرانۀ آن است.
طبق اطلاعاتی که خبرگزاری ایرنا منتشر کرده است http://www2.irna.ir/fa/news/view/line-9/8709173636162756.htm
در تاریخ ٢ دسامبر ٢٠٠٨ مرد محکوم به مرگی که نام‌اش اعلام نشده، چند دقیقه پس از آغاز مراسم اعدام در زندان کازرون، از سوی خانوادۀ مقتول بخشوده شده است. او به بیمارستان انتقال یافت و زنده شد.
عفو بین‌المل از تصمیم خانواده مبنی بر جلوگیری از اجرای کامل مراسم اعدام، و اقداماتی که برای نجات جان این مرد به عمل آمده، خشنود است؛ با وجود این، این امر نشان می‌دهد که مجازات مرگ اساساً بی‌رحمانه و خود سرانه است. در مورد شخصی که چنین رفتاری با او بشود، برای مثال در جریان برپا کردن مراسم مصنوعی اعدام، می‌توان آن را شکنجه نامید که در قوانین بین‌المللی حقوق بشر اکیداً و صراحتاً ممنوع گشته است. اما این مرد ناشناس آویخته به دار، محروم از حمایت [این قوانین] بوده است.
این واقعه در عین حال، نشان‌دهندۀ ماهیت خودسرانۀ مجازات مرگ در ایران است که دو شخص متهم به قتل عمد، نه به دلیل وضعیت مشخص هر مورد، بلکه به دلیل خواست خانوادۀ مقتول، سرنوشتی به کلی متفاوت (مردن یا زنده ماندن) در انتظارشان است. برای نمونه، رضا علی نژاد، بزهکار صغیری که به هنگام ارتکاب قتل یک جوان، ١٧ سال بیش نداشت، پس از فراهم ساختن مبلغ درخواستی دیه از سوی خانوادۀ مقتول، در تاریخ ٣ دسامبر ٢٠٠٨ آزاد شد. اما صغار دیگری به دار آویخته شدند در حالی که قوانین بین‌المللی اعدام آنان را صراحتاً ممنوع کرده است. از آغاز سال ٢٠٠٨ ، دست کم ٧ صغیر بزهکار در ایران به چوبۀ اعدام سپرده شده‌اند. 5 تن از آنان متهم به قتل بودند.
طبق قانون اساسی ایران، کلیۀ شهروندان ایرانی در پیشگاه قانون برابرند. با وجود این، نظام قضایی فعلی، در مسئله‌ای که مرگ یا زندگی آدمی در میان است، مشوّق رفتاری خودسرانه است. موضوع اصلاح ماهیت خودسرانۀ نظام قضایی نیست، اگرچه این اصلاح گامی به پیش است، اما مسئلۀ اصلی لغو کامل مجازات اعدام است.
طبق قطعنامۀ ١٤٩/٦٢ که توسط مجمع عمومی ملل متحد به تاریخ دسامبر سال ٢٠٠٧ به تصوب رسیده، و کشورهایی را که هنوز مجازات اعدام را به اجرا می‌گذارند، دعوت می‌کند «تا رسیدن به لغو مجازات مرگ، اعدام‌ها را به حالت تعلیق درآورند»، عفو بین‌الملل از مقامات ایرانی می‌خواهد که فوراً فرمانی دایر بر تعلیق کلیۀ احکام مرگ صادر کنند.
اطلاعات تکمیلی
عفو بین‌الملل اطلاعاتی دربارۀ لغو اجرای برخی از احکام اعدام، درست در لحظات آخر، در اختیار دارد، اما مورد دیگری از متوقف شدن اعدام را پس از آغاز به اجرای اعدام، نمی‌شناسد. به عنوان مثال، بزهکار صغیری به نام محمد فدایی که در سال ٢٠٠٤ ، زمان ارتکاب قتل ١٧ ساله بود، در نامه‌ای که به تاریخ ژوئن ٢٠٠٨ از زندان نوشته است، شکنجه‌هایی را که برای گرفتن «اعتراف» متحمل شده بود تشریح کرده و اعدام مصنوعی خود را در آوریل ٢٠٠٨ حکایت می‌کند.
«شب قبل از به دار آویخته شدن از من خواستند وصیت‌‌ام را بنویسم. من نمی‌دانستم وصیت‌نامه چیست. وقتی که حلقۀ طناب را به گردنم انداختند، چشمانم را بستم و از خدا طلب یاری کردم. چند ثانیه قبل از اینکه به دار آویخته شوم، همه چیز را متوقف کردند، چرا که متوجه شدند وکلای من حقه‌باز بوده‌اند. هنگام پایین آمدن از پله‌ها، امید در من دوباره زنده شد و به خودم گفتم به مدرسه بازمی‌گردم!»
محمد فدایی هنوز در بخش محکومان به اعدام زندانی است.
در ایران، متهم به قتلی که مجرم شناخته شده، حق تقاضای بخشودگی یا تخفیف در مجازات از دولت را ندارد، با اینکه این حق در مادۀ 4-6 قوانین جزایی به رسمیت شناخته شده است. در این کشور، خانوادۀ مقتول این انتخاب را دارد که خواهان اعدام متهم یا بخشودن او بشود و یا با دریافت دیه، از اعدام او صرف نظر کند. هرچند دولت است که محکومان به قصاص را از زندگی محروم می‌کند، امّا مقامات ایرانی ادعا می‌کنند که قصاص با اعدام متفاوت است. قوانین بین‌الملی این نوع تمایز را نمی‌پذیرد. بسیاری از بزهکاران صغیری که متهم به قتل اند و زیر اعدام به سر می‌برند، محکوم به قصاص شده‌اند.
***************************
برای کسب اطلاعات بیشتر، مراجعه کنید به سرویس خبری عفو بین‌المل در لندن، تلفن: 442074135566 ، ایمیل : [email protected]
آدرس: Amnesty International, Secretariat, 1 Easton St. London WCIX, UK