در ایران زنان را به جرم رقصیدن دستگیر میکنند
(بیروت) – دیدهبان حقوق بشر امروز گفت تلویزیون دولتی ایران در ۹ ژوییه ۲۰۱۸ عذرخواهی چند زن را پخش کرد که در ماه مه برای مدت کوتاهی به خاطر انتشار ویدیوهایی از خودشان در حال رقص در حسابهای محبوب اینستاگرامشان بازداشت شده بودند. در همان روز شاپرک شجریزاده که در ژانویه روسریاش را در انظار عمومی از سر برداشت تا به قوانین حجاب اجباری اعتراض کند در صفحه اینستاگرام خود اعلام کرد که دادگاهی او را بابت این اقدام به ۲۰ سال زندان محکوم کرده است، گرچه ۱۸ سال از این حکم به تعلیق درآمده است به این معنی که او باید دو سال را در زندان بگذراند.
کانال یک تلویزیون صدا و سیمای ایران در ۹ ژوییه برنامهای به نام «بیراهه» پخش کرد که در آن چند زن و مرد که ظاهراً فالوورهای زیادی در اینستاگرام داشتند در مقابل دوربین گفتند که آنها از انتشار محتوای آنلاین پشیمان هستند. به نظر میرسید ویدیو در زمان بازداشت این افراد ضبط شده باشد. این افراد شامل مائده هژبری نوجوان و همچنین الناز قاسمی میشد که در کانادا زندگی میکند و در سفر به ایران به سر میبرد. قاسمی گزارش داد که هر دو در ماه مه توسط پلیس فضای مجازی ایران بازداشت شده بودند و حسابهایشان به خاطر انتشار ویدیوهای رقصشان بسته شده بود، و چند روز بعد آزاد شده بودند. برنامه همچنین شامل مأموران پلیس و «کارشناسان» شد که درباره این صحبت میکردند که چگونه پلتفرمهای شبکههای اجتماعی جرایم و سواستفادههای خاصی را ممکن میسازند.
سارا لی ویتسون، مدیر بخش خاورمیانه دیدهبان حقوق بشر گفت «کشیدن یک نوجوان جلوی دوربین تا بابت رقصیدن عذرخواهی کند، همانقدر نقض حقوق است که شرمآور است، و حضیض جدیدی برای مقامات ایرانی است». او افزود «مقامات ایران باید آزار همه افراد دستگیر شده به خاطر استفاده از حق آزادی بیان را متوقف کنند».
دیدهبان حقوق بشر گفت مقامات ایران باید آزار و پیگرد زنان برای استفاده از حق آزادی بیانشان از جمله در فضای مجازی را متوقف کنند و قوانین تبعیضآمیزی مثل پوشش اجباری برای زنان را لغو کنند.
محمدحسین رنجبران، مدیر روابط عمومی صدا و سیما، در پاسخ به انتقادات گسترده در روز ۱۰ ژوئیه گفت «مقام قضایی درخواست کرده بوده است تا موضوع این افراد حتما رسانهای شود».
قانون ایران به شکلی مبهم اقدام منافی عفت را تعریف میکند و مقامات برای مدتی طولانی هنر و موسیقی و دیگر شکلهای بیان فرهنگی را سانسور کردهاند و صدها نفر را برای چنین اقداماتی مورد پیگرد قرار دادهاند. این قوانین غالباً به شکلی نامتناسب زنان و اقلیتهای جنسی را هدف میگیرد. از سال ۲۰۱۶ سپاه پاسداران ایران چندین وبلاگنویس مد را دستگیر کرده و مورد بازجویی قرار داده است. بیشتر آنها زن هستند و از اینستاگرام برای تبلیغ کسب و کارشان استفاده کردهاند. بسیاری از کسانی که بازجویی شده بودند پیش از آن عکسها و ویدیوهایی منتشر کرده بودند که در آنها بدون حجاب و با آرایش چهره بودند.
در دسامبر ۲۰۱۷ و ژانویه ۲۰۱۸ چندین زن که به نام «دختران خیابان انقلاب» شناخته شدند روسریهایشان را در حال ایستادن بر جعبههای برقی در سراسر کور برداشتند تا به قوانین حجاب اجباری ایران اعتراض کنند و شجریزاده یکی از آنها بود. در ۱ ژوییه دادستان تهران عباس جعفری دولتآبادی حکم شجریزاده را بدون ذکر نام او اعلام کرد. او ضمناً گفت که دفتر دادستان برای تصمیم دادگاه تهران برای تعلیق بخشی از حکم او درخواست تجدیدنظر خواهد داد. در ماه مارس دادگاهی نرگس حسینی، زنی دیگر که روسریاش را در اعتراض برداشته بود، به ۲۴ ماه زندان محکوم کرده بود اما ۲۱ ماه از حکم او را به تعلیق درآورده بود.
در ۱۳ ژوئن مقامات نسرین ستوده را بازداشت کردند. او یک وکیل برجستهی حقوق بشری است که وکالت شجریزاده و تعدادی دیگر از زنان معترض به حجاب اجباری را بر عهده دارد. رضا خندان، همسر ستوده، گفت که دادستانی در کاشان، جایی که مقامات شجریزاده را برای دومین بار در ۸ مه بازداشت کردند، شکایتی علیه ستوده کرده بود که منجر به دستگیری او شد. مشخص نیست او در بازداشت با چه اتهامی روبهرو است.
دیدهبان حقوق بشر گفت اعمال مقررات پوشش اجباری برای زنان در ایران ناقض حقوق آنها برای داشتن زندگی شخصی، خودمختاری فردی، و آزادی بیان، و همچنین آزادی مذهب، فکر، و عقیده است. این ضمناً شکلی از تبعیض بر پایه جنسیت است که در حقوق بینالملل ممنوع است.
میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی(ICCPR) که ایران از تصویب گذراندهاست حقوق افراد برای آزادی بیان، حریم خصوصی، و آزادی مذهبی را تضمین میکند. چندین کارشناس مستقل سازمان ملل قوانین اجبارکننده پوشش مذهبی در عرصه عمومی را مورد انتقاد قرار دادهاند. مرحوم عاصمه جهانگیر، گزارشگر ویژه سابق سازمان ملل در زمینه آزادی مذهب و عقیده گفته بود که «کاربرد شیوههای تحمیلی و اعمال محرومیت علیه کسانی که نمیخواهند پوشش مذهبی یا نماد خاصی را بپوشند که به شکل دستوری مذهبی دیده میشود» نشاندهنده «اقدامات قانونی و اجرایی نامطابق با قوانین حقوق بشر بینالمللی» است.
دیدهبان حقوق بشر درباره مطلوبیت پوشیدن روسری یا نقاب پوشاننده صورت موضعی نمیگیرد، اما هم با سیاستهای پوشش اجباری و هم با ممنوعیتهای عمومی بر پوشیدن لباس مذهبی (شبیه آنچه در بعضی کشورهای اروپایی اجرا میشود) به عنوان دخالتهای نامتناسب و تبعیضآمیز در حقوق اولیه مخالفت میکند.
حقوق بینالملل حق آزادی بیان را به گونهای تعریف میکند که شامل آزادی در جستجو، دریافت، و گستراندن اطلاعات و ایدههایی از هر نوع «به شکل هنر» باشد. میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی(ICESCR)، که ایران به آن پیوسته است، احترام به «آزادی غیرقابل چشمپوشی برای...فعالیت خلاقانه» را تضمین میکند.
ویتسون گفت «هیئت حاکمه ایران برای مدتی طولانی در نبردی مغلوبه علیه فرهنگ مردم خود بوده است.» او افزود «اما با وجود اقدامات توهینآمیز مقامات، ایرانیان مخصوصاً در عصر شبکههای اجتماعی به تولید فرهنگی غنی خود ادامه میدهند.»