بنیاد عبدالرحمن برومند

خبرگزاری هرانا- آنچه که در پی می آید گزارش اجمالی و ماهانه وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی آبانماه ۹۳ است که به همت نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران تهیه شده، این گزارش با توجه به عدم اجازه فعالیت گروههای مستقل مدافع حقوق بشر در ایران نمیتواند بازتاب دهنده کامل وضعیت حقوق بشر در ایران باشد، لازم به اشاره است بخش آمار این تشکل بصورت سالانه گزارشات آماری و تحلیلی خود از وضعیت قوق بشر در ایران را بصورت تفصیلی منتشر می سازد.

نگاهی اجمالی به وضعیت حقوق بشر در ایران در ماهی که گذشت

در آبان ماه سال ۱۳۹۳ نقض سامانمند حقوق بشر در ایران همچنان مانند گذشته ادامه داشت،  اولین روزهای این ماه همچون ماههای پیشین با اعدام آغاز شد، اعدام  ۱۲ نفر در شهرهای شیراز ،  کرمان  ،  آمل  و کرج  نشانه ای از آغاز نامیمون این ماه برای جامعه حقوق بشری ایران بود. از برجسته ترین موارد اعدام در این ماه باید به اعدام ۵نفر در زندان ارومیه و اجرای حکم اعدام در ملاءعام در شهرهای مشهد وبندرعباس اشاره کرد که اغلب این اعدام ها بدون اطلاع رسانی شفاف از سوی نهادهای قضایی و انتظامی انجام شد.

یکی از مورد توجه‌ترین و بحث‌برانگیزترین موارد نقض حقوق بشر در زمینه اعدام، اعدام ریحانه جباری بود، وی که متهم به ارتکاب قتل در ۱۹ سالگی بود علیرغم تلاش تعداد زیادی از فعالان مدنی و سیاسی، هنرمندان جامعه بین الملل برای جلوگیری از اجرای حکم و درخواست بخشش از طرف خانواده مقتول، در زندان رجایی شهر اعدام شد.

گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در این ماه درباره رویکرد و موضع پرنقد دولت ایران نسبت به عملکرد حرفه ای وی گفت، “حملات مقام‌های جمهوری اسلامی به وی، تاثیری روی کارش نخواهد داشت و او را «مشوش» نمی‌کند“. احمد شهید روز دوشنبه پنجم آبان در ادامه صحبت هایش افزود: محمدجواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه جمهوری اسلامی، «عاشق ایجاد ممنوعیت» برای اوست اما حملات وی به خود را در کارش بی‌تأثیر دانست. جالب‌توجه این است که این سخنان درحالی در روزهای مانده به برگزاری نشست جهانی حقوق بشر منتشرشده بود که روز قبل آن نیز، در یک‌شنبه چهار آبان ۹۳محمدجواد لاریجانی در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دو تلویزیون دولتی ایران، گفته بود که آقای شهید“به‌شدت طرفدار تروریسم است درصورتی‌که باید با حقوق بشر همراه باشد و با تروریسم مخالفت کند!“.

اضافه بر این در آبان ماه، هیئت حقوق بشری جمهوری اسلامی ایران به سرپرستی محمدجواد لاریجانی به‌منظور شرکت در بیستمین نشست بررسی دوره‌ای جهانی حقوق بشر (یو. پی. آر) عازم ژنو شد.مکانیسم بررسی دوره‌ای جهانی، مهم‌ترین مکانیسم حقوق بشری سازمان ملل متحد است که هر چهار سال یک‌بار به بررسی دوره‌ای وضعیت حقوق بشر همه کشورهای جهان می‌پردازد و پس‌از آن توصیه‌هایی به کشور‌ها برای ارتقاء وضعیت حقوق بشر آن‌ها می شود.

در این نشست چند مورد قابل‌توجه بود، که اشاره خواهد شد، همزمان با نشست ژنو، عفو بین الملل خواستار فشار بر ایران برای رعایت حقوق بشر شد، این سازمان می‌گوید ایران به تعهدات خود عمل‌نکرده و از اعضای این شورا خواست با استفاده از فرصت جلسه، مقام‌های ایران را به دادن وعده‌های ملموس و رعایت حقوق بنیادی شهروندان وادار کند. مورد دیگر حائز اهمیت، سخنان عجیب محمدجواد لاریجانی بود، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه ایران درباره آمار بالای اعدام‌‌ها در ایران در گفت‌وگو با شبکه خبری سی.ان.ان گفت: بیشتر این اعدام‌ها مربوط به جرائم مواد مخدر است و جوامع غربی از این مبارزه ایران با مواد مخدر منتفع شده‌اند و «حتی این کشورها باید از ایران به خاطر این مبارزه بی‌وقفه و یک‌جانبه با جرائم مرتبط با مواد مخدر ممنون باشند».

در ماهی که گذشت کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد همچنین از آمار بالای اعدام ها و نقض حقوق بشر در ایران ابراز نگرانی کرد و کانادا نیز پیش نویس قطعنامه محکومیت ایران به دلیل نقض حقوق بشر را به رای می گذارد.

ایران پس از بیش از یک دهه با سفر گزارشگران حقوق بشری موافقت کرد، جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد با سفر دو تن از گزارشگران «تخصصی» حقوق بشر به این کشور موافقت کرده است. این در حالی است که ایران تاکنون با سفر احمد شهید گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد موافقت نکرده، چراکه او را به «بی‌انصافی» و «رعایت نکردن بی‌طرفی» متهم می‌کند.

 آبان ماه ۹۳ همچنین با تداوم تعرض به حقوق اولیه اقلیت‌های ملی و دینی در ایران همراه بود که بازداشت و انتقال به محل نامعلوم علی حیدری، فعال عرب اهل اهواز توسط نیروهای امنیتی در این شهر و بازداشت نجیب رئیسی فرزند مولوی دوست‌محمد رئیسی امام‌جمعه اهل سنت نصیرآباد توسط نیروهای امنیتی، از این جمله بود.

در روز پنج‌شنبه پانزده آبان ۱۳۹۳ جلسه دادگاهی برای امام جمعه سابق راسک و فرزندش با اتهامی جدید برگزار شد، این دو زندانی به اتهام تخریب خودرو مولوی جنگی‌زهی در حالی محاکمه شدند که پیش‌تر طبق اسنادی که منتشرشده بود، فرزندان مولوی جنگی‌زهی در مراکز رسمی اعلام کرده بودند مولوی نقشبندی و پسرش هیچ نقشی در ترور پدرشان ندارند و از مسئولان خواسته بودند مقصرین اصلی این جنایت را پیدا کنند.

اضافه بر مواردی که ذکر گردید، باید بازداشت  ۱۶ تن از فعالان فرهنگی و نوکیشان اهلسنت اهوازی روز دوشنبه ۱۹ آبان ماه در هنگام برگزاری یک کلاس تدریس قرآن در منطقه شکاره شهر اهواز را یادآور شد.

در ادامه این بخش می‌توان به محکومیت سنگین “مریوان عبدالکریم‌رضا“ اشاره کرد. وی که شهروند کرد و اهل سنت عراقی است برای کار به تهران مهاجرت کرده بود که به علت مظنون به بزهکاری بازداشت می‌شود و پس‌ازاینکه ماموران اداره آگاهی متوجه می‌شوند وی تبعه کشور عراق است به بازداشتگاه وزارت اطلاعات تحویلش می‌دهند. ایشان در زندان رجایی شهر کرج به ۳۳ سال زندان به اتهام محاربه محکوم و حکم وی در دیوان عالی کشور به تأیید رسیده است.

مولانا عبدالحمید، امام‌جمعه اهل‌سنت زاهدان طی نامه‌ای به رئیس جدید سازمان صداوسیما، خواستار خودداری از توهین به اعتقادات مذهبی و فرهنگ اقوام ایرانی شد. وی پس از انتصاب دکتر «محمد سرافراز» به‌عنوان رئیس سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، با ارسال نامه‌ای به وی رسالت صداوسیما و سایر رسانه‌ها را در شرایط کنونی جهان اسلام «بسیار سنگین» توصیف کرد.

در ادامه فشار‌ها و آزار دگراندیشان در ایران، جهانگیر سلیمی و وحید فرودی دو تن از پیروان آیین یارسان (اهل حق) و یک فعال دانشجویی، روز شنبه دهم آبان ماه ۹۳، در مقابل دانشگاه رازی کرمانشاه توسط چند مأمور لباس شخصی ربوده شدند.

 همچنین رضا فردوس مقدم ،از دراویش ساکن دره شهر استان ایلام در محل برگزاری مجالس درویشی،توسط دو مامور لباس شخصی، بدون هیچ توضیحی و با بکارگیری خشونت سوار بر ماشین شخصی شده و به ساختمانی وابسته به سپاه منتقل  گشت و برای ساعتی تحت بازجویی قرار گرفت.

جامعه بهایی ایران همچون سالهای گذشته شاهد استمرار نقض حقوق بنیادین اعضای خود بود، از این جمله می‌توان به پلمب مغازه ۵۰ شهروند بهایی در روز چهارم آبان ماه در شهرهای بندرعباس،جیرفت، کرمان و رفسنجان  و دفن اجساد دو شهروند بهایی اهل تبریز به نام‌های مهنا سمندری و نرگس خاتون برقی بدون اطلاع خانواده‌های ایشان توسط مأمورین در میاندوآب اشاره کرد.

یکی از بارزترین گزارشات تضییع حقوق بهاییان، گزارش آتش زدن منازل دو شهروند بهایی در توابع همدان است بدین قرار که شامگاه ۱۲ آبان ماه سال جاری، افرادی نا‌شناس در روستای اوچ تپه (از توابع همدان) به منزل یک فرد بهایی به نام همتی هجوم برده، شیشه پنجره‌ها را شکسته و کف حیاط و بالکن منزل را با ریختن روغن‌سوخته، تخریب کردند. این افراد پس از آتش‌افروزی و نوشتن شعارهایی بر دیوارهای منزل علیه آیین بهایی و بهاییان محل را ترک نمودند.

در تاریخ ۱۶ آبان ماه در روستای دیگری از توابع همدان به نام امزاجرد، منزل و تأسیسات کشاورزی یک خانواده بهایی به نام «اقدسی» توسط افرادی نا‌شناس به آتش کشیده شد. در این آتش‌سوزی، تعداد زیادی از اسباب و اثاثیه منزل، مدارک و اسناد زمین کشاورزی و مقادیری پول نقد، سوخته و از بین رفت. طبق بررسی و گزارش آتش‌نشانی و خدمات ایمنی همدان، این آتش‌سوزی عمدی عنوان شد.

در ارتباط با نقض حقوق شهروندان مسیحی و به‌خصوص نوکیشان مسیحی شروع محکومیت مسعود رضایی نوکیش مسیحی و مسئول کلیسای شیراز از برجسته ترین گزارشات این حوزه باید دانست، ایشان در ۲۸ مهرماه ۱۳۹۱ به همراه یک عضو دیگر این کلیسا بنام خانم افسر بهمنی به اداره اطلاعات شیراز احضار و سپس در همان‌جا بازداشت شد وی در روز یک‌شنبه ۱۸ آبان ماه ۹۳ جهت اجرای محکومیت، خود را به زندان عادل‌آباد شیراز معرفی نمود.

درزمینه حقوق کودکان نیز گزارشاتی منتشر گردید که خبر مرگ سه دانش‌آموز در هنگام تعقیب و گریز مأموران پلیس‌راه ایران از جمله تلخ ترین آنان بود، بر پایه این گزارش که روز پنج‌شنبه اول آبان ماه منتشر شد، روز سه‌شنبه ۲۹ مهر هفت دانش‌آموز مقطع راهنمایی در راه بازگشت به خانه سوار خودروی وانت می شوند اما در مسیر مأموران پلیس‌راه قلعه گنج واقع در استان کرمان، این خودرو را به دلیل حمل مسافر مورد تعقیب و گریز قرار می‌دهند که در جریان تعقیب و گریز، وانت حامل دانش‌آموزان واژگون شده و «یونس چلیپا» ١۵ ساله، «علی‌رضا چلیپا» ١۶ ساله و «دانیال غلامی» ١۵ ساله کشته می‌شوند.

در حادثه دیگری که رخ داد، دانش آموزان در جیرفت به جای مدرسه راهی بیمارستان شدند، در این حادثه که براثر برخورد دو دستگاه موتورسیکلت در محور روستایی ترج – گنج‌آباد شهرستان جیرفت در استان کرمان رخ داد، پنج دانش‌آموز مصدوم شدند.

در این زمینه علاوه بر موارد فوق، مسمومیت پنجاه و پنج دانش آموز در زاهدان براثر استنشاق گاز سمی و دو برابر بودن آمار سوء تغذیه مادران و کودکان سیستان و بلوچستان نسبت به آمارکشوری از دیگر گزارش‌های آبان ماه بود.

در حوزه حقوق اولیه زنان، در این ماه نیز هجمه‌های بسیاری به بانوان ایرانی شد که به پراهمیت‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم، پس از انتشار اخبار اسیدپاشی در اصفهان بر روی زنان کم حجاب، نوعی ازمزاحمت خیابانی در شهرهای مختلف ایران رواج یافت که طی آن سرنشینان موتورسوار بر روی زنان رهگذر با استفاده از بطری آب‌معدنی آب می‌پاشیدند. مزاحمین خیابانی به‌قصد تفریح اقدام به این کار می نمودند در حالی که این اقدام باعث وحشت زنان می‌شود.

افزوده بر این، نامه نمایندگان مجلس به ریاست جمهوری در اعتراض به خوانندگی زنان و فعالیت‌های بانوان درزمینه موسیقی از دیگر موارد در زمینه حقوق بانوان بود.

همچنین در گزارش سالانه «مجمع جهانی اقتصاد» درباره چگونگی وضعیت برابری زنان و مردان در جهان در بین ۱۴۲ کشور، ایران از این لحاظ در انتهای جدول و در رتبه ۱۳۷ قرار گرفت. طبق این گزارششکاف جنسیتی در ایران نسبت به سال‌های گذشته بهبودی نداشت.

رویدادها و اخبار کارگری در آبان ماه، بسان ماه‌های گذشته پرشمار بود و حتی می‌توان گفت شاهد افزایش تعداد گزارش‌های کارگری در این ماه بودیم، اعم آن‌ها در رابطه با تجمعات و اعتراضات کارگری و همچنین اخراج کارگران بود که به عده ای از آنان می‌پردازیم.

۹ کارگر رسمی شرکت تولیدی گاز لوله ساوه (از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی) به دلیل مخالفت با تغییر قرارداد کارشان از «دائمی» به «موقت» اخراج شدند. همچنینمدیر مالی، کاشی گیلانا (پنج‌شنبه ۱ آبان) در سی و هفتمین روز از آغاز اعتراض صنفی کارگران حداقل۲۰ کارگر قراردادی این کارخانه را به دستور سهامداران اصلی اخراج کرد.

افزون بر این، تجمع کارگران تراکتورسازی در اعتراض به تعویق ۲ ماه حقوق و همچنین تجمع در اعتراض به تعویق حقوق و اخراج نماینده کارگران آبفای آبادان و اخراج پنج کارگر رسمی کارخانه «ایران زاک» بدون اطلاع از دلایل اخراج و ممنوعیت ورود بیش از صد کارگر پتروشیمی ایلام به کارخانه، تنها تعدادی از این رخدادها بودند.

از دیگر پیشامدهای کارگری آبان ماه باید به اخراج ۱۱۰۰ کارگر طی یک هفته علاوه بر اخراج ۱۱۵ کارگر شرکت زغال‌سنگ معدنجو طی هفته اول آبان ماه و افزایش ۱۰ درصدی مرگ ناشی از حوادث کار در مازندران و نیز تجمع همزمان کارگران ساختمانی و اخراجی‌های پتروشیمی ایلام مقابل مجلس اشاره کرد.

لازم به اشاره است که ۳۵۰ انجمن صنفی کارگران ساختمانی در مجمع عمومی کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی کشور (که روز جمعه ۲ آبان برگزار شد) مصوبه مجلس مبنی بر تغییر قانون بیمه کارگران ساختمانی را محکوم کردند.

 در این ماه متأسفانه گزارشاتی از حوادث کاری که موجب مرگ و مصدومیت کارگران شده بود نیز منتشر گردید که در دنباله متن گنجانده می‌شود. از ابن دسته گزارش، مرگ دو کارگر پتروشیمیبراثر استنشاق نیتروژن در بوشهر و نیز مرگ یک کارگر معدن و مصدومیت یک کارگر دیگر براثر سقوط دیواره معدن سنگ مرمر در شهرستان نمین و همچنان مصدومیت ۳ کارگر در ریزش داربست پل جمهوری قم در زمره برجسته ترین اخبار بودند.

در حوزه اصناف و حقوق صنفی هم این ماه خالی از حوادث نبود، چنانکه جمعی از کارمندان سازمان حفاظت محیط زیست استان ایلام در اعتراض به اخراج از این سازمان روز یکشنبه چهار آبان ماه ۹۳ در مقابل مجلس شورای اسلامی تجمع کردند، علاوه بر این گروهی از معلمان معترض به سوء قصدهای مسلحانه اخیر در جنوب استان سیستان و بلوچستان نیز درمقابل استانداری سیستان و بلوچستان تجمع کردند.

مضاف بر این، امید کریمیان، نماینده مریوان در مجلس ایران ازآنچه «برخوردهای سلیقه‌ای» در دانشگاه علوم پزشکی استان کردستان و صدور حکم اخراج ۳۰۰ نفر از کارکنان این دانشگاه خواند، انتقاد کرد و آن را باوجود آمار بیکاری بالا در استان «مایه تأسف» دانست.

درزمینه قضایای فرهنگی گزارشاتی از قبیل، ادامه تخریب‌ها در بافت تاریخی شیراز برای توسعه حرم شاه‌چراغ و گزارش این موضوع که پس از تخریب حدود ده خانه تاریخی «باارزش جهانی» در شیراز،شورای عالی معماری و شهرسازی ، مصوبه سابق خود متعلق به سال ۸۹ را لغو کرد، بازتاب گسترده ای یافتند.

درزمینه ی بهداشت و محیط‌زیست در این ماه گزارشاتی منتشر شد که غالب آن‌ها با موضوع آلودگی هوا و محیط‌زیست بود. از این زمره، وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی، آلودگی هوای اهواز را موضوعی پیچیده و جدی توصیف کرد و خواستار اقدام عملی سازمان محیط‌زیست برای رفع این معضل شد؛ و در گزارشی دیگر، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی اهواز، از افزایش بیماری‌های تنفسی در خوزستان به دلیل آلودگی هوا خبر داد. اضافه بر این، محققان زمین‌شناسی در خصوص ریزگردهای نمکی دریاچه ارومیه هشدار دادند. این ها همه در حالی بود که دست کم ۳۰۰ شهروند اهوازی بر اثر باران اسیدی که حاصل از آلودگی محیط زیست است راهی بیمارستان شدند.

 

 توجه خاص به موارد نقض حقوق بشر

در این بخش سعی شده به گزارش‌هایی از نقض حقوق بشر در آبان ماه که با حساسیت و توجه بیش‌تری از سوی افکار عمومی مواجه شدند، اشاره شود. بدیهی ست که این توجه بیش‌تر، الزاماً به معنی شاخص بودن این دسته از گزارش‌های به لحاظ حجم نقض حقوق بشر نیست.

برای انتخاب مورد اول در این دسته باید به اعدام ریحانه جباری اشاره کرد که همان‌طور که در ابتدای متن نیز آمد با واکنش و حساسیت زیادی در افکار عمومی روبرو شد.

از این مانند موارد می‌توان به ادامه تحصن نسرین ستوده همراه با پیمان عارف و محمد نوریزاد در مقابل کانون وکلای دادگستری، برخورد با تجمع معترضین به اسیدپاشی و بازداشت چندین نفر از شرکت‌کنندگان در تجمع ازجمله نسرین ستوده، بازداشت عکاس خبرگزاری ایسنا و همچنینبازداشت سردبیر و دبیر اجتماعی دفتر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در اصفهان و دستگیری «فعالان فضای مجازی» در ماجرای اسیدپاشی‌ها نام برد.

صدور شش سال حبس جدید برای محمدعلی طاهری نیز یکی دیگر از مواردی بود که بسیار موردتوجه افکار عمومی قرار گرفت. همینطور بازداشت مریم سادات یحیوی، فعال مدنی و حامی دولت و انتقال وی به نقطه نامعلوم درحالی‌که به‌نوعی سرطان پیشرفته مبتلا و تحت شیمی درمانی بوده است و احضار نرگس محمدی، نایب‌رییس و سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر به شعبه ۲ بازپرسی دادسرای شهید مقدس- اوین و بازداشت تعدادی از شهروندان مشهدی در پی تجمع به مناسبت فوت مرتضی پاشایی خواننده پاپ از سایر موارد پر توجه بودند.

در ادامه، تجمع همزمان کارگران ساختمانی و اخراجی‌های پتروشیمی ایلام مقابل مجلس و خودداری دادستانی از دادن ملاقات حضوری به خانواده عبدالفتاح سلطانی برای سومین بار پیاپی از سایر موارد بیشتر توجه شده بودند. ارایه طرحی از سوی ۳۲ نماینده مجلس شورای اسلامی ایران که در صورت تصویب «گرداندن» سگ و میمون در اماکن عمومی و «انظار» و معامله و نگهداری این حیوانات در خانه، مجازاتی چون ۷۴ ضربه شلاق و جریمه خواهد داشت. نیز مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفت و با حساسیت افکار عمومی نیز روبرو شد.

 

گزارش‌های حقوق بشری، در سایه‌ی کم توجهی

در مقابل بخش قبل، بسیاری از گزارش‌های حقوق بشری اساساً باکم توجهی و بعضاً بی‌توجهی رسانه‌ها و افراد فعال در شبکه‌های اجتماعی که به هر ترتیب تشکیل‌دهنده‌ی قسمتی از افکار عمومی هستند؛ روبه‌رو شدند. گفتنی است این نوع کم توجهی‌های بعضاً غیر تعمدی یا بعضاً تبعیضات هدفمند، زمینه بیشتری از تداوم و گسترش نقض حقوق بشر را فراهم می‌آورد.

دستگیری متهم انتشار تصاویر مستهجن در فضای مجازی در ساوه استان اراک و محکومیتمدیرمسئول روزنامه «آسمان» به جزای نقدی بدل از حبس به علت انتشار مطالب خلاف موازین اسلامی و توهین به مقدسات اسلامی وعلاوه بر این محکومیت ده سال حبس تعزیری رویین عطوفت، فعال فرهنگی ملی- مذهبی در دادگاه تجدیدنظر، تعدادی از گزارشاتی بود که در سایه کم توجهی قرار گرفتند.

علیرغم مطالبی که قبلا اشاره شد، اخراج دکتر میکائیل عظیمی، استاد اقتصاد دانشگاه سمنان و از شاگردان هدی صابر و نیز ادامه بازداشت و بلاتکلیفی ناهید گرجی و ممانعت از ورود وکیل به پرونده وی و همینطور بازداشت رهام برکچی‌زاده، دانشجوی سال سه فیزیک دانشگاه شهید بهشتی و از بازداشت‌شدگان عاشورای ۸۸،اعتصاب غذای ۳ زندانی عقیدتی و سیاسی زندان رجایی شهر،تأیید محکومیت ۴۴ سال زندان برای کیانوش رستمی، محسن خدابندلو و نعمت فتحی در دادگاه تجدیدنظر کرمانشاه به اتهام عضویت در احزاب اپوزیسیون و توهین به رهبری، از دیگر مواردی بودند که کمتر موردتوجه قرار گرفتند.

 

نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران
اول مهرماه ۹۳