بنیاد عبدالرحمن برومند

رسیدن محمود احمدی نژاد به ریاست جمهوری ایران در انتخابات سال ۲۰۰۵ را باید با تأسف عمیق تلقی کرد، چرا که این امر نقطۀ پایانی بود بر دوره ای که در آن کورسویی بر آزادی مردم کشور تابیده بود و می توانست به خروج جهان اسلام از دیکتاتوری مدد رساند. در عوض، آنچه که وقوع یافت ایرانی بود که با همۀ توان رو به سوی توسعۀ برنامۀ "صلح آمیز" هسته ای خود دارد. کشوری که رئیس جمهور آن بر این مدعاست که هولوکاست هرگز اتفاق نیافتاده ، و می خواهد اسرائیل را از عرصۀ زمین محو کند.

ایران سرانجام راهی ندارد جز تمکین صادقانه نسبت به میراث اخلاقی انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹؛ درست به همان طریقی که دیکتاتوریهای شیلی و آفریقای جنوبی و ال-سالوادور طی کردند. ولی فرا رسیدن آن روز به مدت نامعلومی به تعویق افتاده است.

با وجود این و تا فرارسیدن آن روز، ما شاهد کوشش مهمی معطوف به ثبت وقایع می باشیم، این کوشش در غالب وبسایتی است به نام "امید" که امروز آغاز به کار می کند، و سرگذشت فردی قربانیان رژیم ایران را در سینه خود نگه میدارد (www.abfiran.org)

امید را گروهی تحت سرپرستی دو خواهر اداره می کنند: لادن و رویا برومند که هر دو تحصیلات در رشتۀ تاریخ را در فرانسه به پایان رسانده اند. عبدالرحمن برومند، پدر آنان، حقوقدان بود و با شاپور بختیار همکاری نزدیک داشت. بختیار در مقام آخرین نخست وزیر پیش از انقلاب، در دورۀ کوتاه زمامداریش کوشیده بود که نظام شاهی را با آزادیهای ضروری همراه سازد. وقتی که سرانجام آیت الله خمینی به قدرت رسید، او و برومند دوران تبعید خود را در فرانسه آغاز کردند و هر دو نفر در اوایل دهۀ ۱۹۹۰ به دست مأمورین رژیم ایران به قتل رسیدند. "امید" به این نیت بنیان گرفته است که یاد و خاطرۀ نه تنها این دو نفر، بلکه همگی قربانیان رژیم ملاها را زنده نگهدارد.

رقم دقیق این قربانیان بروشنی معلوم نیست. به ویژه اگر آن کودکان را نیز به حساب آوریم که در خلال جنگ ایران و عراق، برای پاک کردن میدانهای مین گذاری شده، جان خود را باخته اند. ده ها و چه بسا صدها هزار نفر را می باید در زمرۀ جان باختگان محسوب کنیم. کار سترگ "امید" آن است که با بررسی دقیق منابع در دسترس عموم (که بخش اعظم آن را روزنامه های ایرانی تشکیل می دهد ) روزگار و سرنوشت این افراد را به رشتۀ ثبت کشد. ذخیرۀ قابل دسترس رایانه ای (database ) مورد استفاده در این کار مشخصاً در جهت تحلیل داده های مربوط به نقض حقوق بشر توسط "هیومن رایتز دیتا انلیزیس گروپ" طرح ریزی شده است و تا کنون اطلاعات نزدیک به ده هزار نفر را در خود جا داده است. بازماندگان قادرند نام قربانی را به دو زبان فارسی و انگلیسی جستجو کنند و از وضعیت آن شخص، زمان اعدام، نوع اتهام — اگر اتهامی در کار بوده باشد- چگونگی نقض ضوابط بین المللی حقوق بشر در این مورد آگاهی یابند. "امید" طرحی است بی طرف و مبتنی بر انصاف. از نظر "امید" فرق نمی کند که قربانی مورد نظر ساواکی بوده، یا وابسته به مجاهدین خلق ( سازمانی که خود متهم به اعمال تروریسم است)، یا مسافری عادی که به دام روحانیون گرفتار آمده بوده، یا تبهکاری عادی یا فاحشه ای که هیچکدام از دادرسی عادلانه برخوردار نبوده اند.

وب گردی در سایت "امید" تجربه ای به قابل توجه است. ناظر مشاهده خواهد کرد که اهل هر مذهب و ملیت و شیوه ای از زندگی در میان قربانیان یافت می شود: دختر جوانی که جرم او شنا کردن با لباس شنا در استخر خانه خود بود و باعث "تحریک جنسی" همسایۀ خود شد و بعد آنقدر تازیانه خورد تا جان خود را از دست داد. در ژوئیۀ ۱۹۹۱ مترجم ژاپنی کتاب "آیه های شیطانی" نوشتۀ سلمان رشدی، ظاهراً در اجرای فتوای آیت الله خمینی دایر بر واجب القتل بودن هرکس که در نشر کتاب مذکور دستی داشته باشدت به ضرب چاقو به قتل رسید؛ یک بهایی به نامی عزیزالله گلشنی دا در ۱۹۸۱ به اتهام "تبلیغ فرقۀ کثیف و ضد اسلامی بهاییت در جمهوری اسلامی ایران" اعدام کردند؛ مهدی دیباج، مسلمانی را که به مسحیت گرویده بود و در روحانیت مسیحی صاحب رتبه ای شده بود در ۱۹۹۴ به جرم ارتداد اعدام کردند. قاچاق مواد مخدر، فاحشه گری و زنا و "محاربه با خدا" و "فساد فی الارض" از جمله اتهاماتی است که منجر به صدور حکم اعدام می شود.

"امید" تازه در ابتدای راه است. خواهران برومند هنوز هزاران مورد را در پیش رو دارند تا به عدد قربانیان ثبت شده بیافزایند. دوستان و اقوام قربانیان با اطلاعات بیشتری که در اختیار خود دارند می توانند به ذخیرۀ اطلاعات جمع شده از منابع عمومی بیافزایند. و موارد انفرادی را از نظر اطلاعاتی غنی تر سازند. متأسفانه در مورد هزاران نفر از قربانیان، هنوز شواهد مضبوطی در دست نیست.

من بر این نظرم که طرح هایی از قبیل "امید" دو هدف مهم را دنبال می کنند: نخست اینکه جهانی را از ماهیت واقعی رژیمی که در ایران بر سر کار است و می خواهد به نیروی هسته ای دست یابد و نفوذ خود را در عراق گسترش دهد، آگاه می سازند. به جهانیان یاد آوری می کنند که در ایران همچنان اعدامهای فاقد وجهۀ قانونی و حقوقی ادامه دارد. در واقع از یکسال پیش و با بقدرت رسیدن مجدد محافظه کاران، اعدام مخالفین رژیم رو به افزایش نهاده است. این الگوی خطرناکی است که می تواند باعث اغوای احزاب مذهبی عراق برای در پیش گرفتن چنین شیوه هایی شود. دیگر آن که ثبت موارد حقوق فردی، هدف دیگری را نیز پی می گیرد : وقتی با اعداد و ارقامی در زمینۀ حقوق بشر سر و کار داری که سر به هزاران و هزاران می زند، نوعی بی تفاوتی در بارۀ آن عارض انسان می کند. ارقام چون گوی در عرصۀ فوتبال سیاسی به این طرف و آن طرف پرتاب می شوند و از یاد ما می برند که در ورای ظاهر آنها، پدری، دختری، دوستی، یا همکاری غنوده است و هریک سرگذشتی مخصوص به خود دارند. آینده شاهد وضعیتی خواهد بود که در آن رژیم حاکم بر ایران خود را در برابر آئینۀ اعمال خود نشسته باشد.

تا آن زمان دررسد، اینترنت خزانه ای فوق العاده ای در اختیار ما می گذارد تا بیاد بیاوریم و امید بورزیم.

آقای فوکویاما، استاد اقتصاد سیاسی بین الملل در مدرسه مطالعات عالی بین الملل دانشگاه جان هاپکینز است و مؤلف "آمریکا در تقاطع : دموکراسی، قدرت و میراث نئو محافظه کاران" از انتشارات دانشگاه یل.