در باره یادبود امید

چشم انداز

وجود نام قربانیان در امید به معنای موافقت یا مخالفت با عقاید و مشی سیاسی آنها نیست. این افراد همگی در روندی که منجر به اعدام یا ترور آنان شده است از برخی یا تمامی حقوق بشر، از دادرسی عادلانه،

هدف «امید» رویارویی با بی عدالتی، حس نفرت و رنجی است که پی آمد طبیعی نقض مستمر حقوق بشر است

و از حق زندگی محروم شده‌اند. ثبت اسامی قربانیان در امید بدون توجه به افکار، نظرات و اعمال ایشان صورت می‌گیرد. یگانه هدف امید، دفاع ازحقوق بشر است.

ستمدیدگان نیازمند آنند که جامعه آنچه را که بر آنها رفته است تصدیق نماید و مسئولیت آن را به عهده بگیرد. آرامش عمومی و ثبات دموکراسی آینده ایران تأمین نخواهد شد مگر جامعه واقعیت نقض حقوق قربانیان و صدمات ناشی از آزار و خشونت‌ سیاسی را به رسمیت بشناسد. هدف از مستند کردن نقض حقوق بشر مقابله با حس ناتوانی و ناامیدی است که گریبانگیر قربانیان ظلم و خشونتی می‌شود که سال‌های سال نادیده گرفته شده است.

تصدیق این ظلم شرط لازم پیشگیری از تکرار فاجعه‌های خشونت بار در آینده است.

برای شروع کردن، هیچگاه زود نیست

بنیاد برومند بر آن است که آگاهی عمومی از روند درازمدّت نقض حقوق بشر و دامنه و ابعاد آن، از طریق انتشار اسناد و مدارک مبتنی بر پژوهش‌های دقیق و جدی، از عوامل ضروری گذار به دموکراسی پایدار، حکومت قانون، و احترام به حقوق شهروندان است.

دولت جمهوری اسلامی تا به امروز مانع از انجام تحقیقات کامل درباره نقض حقوق بشرتوسط نهادهای مستقل در ایران شده است. بنابراین، این وظیفه را سازمان‌های غیر دولتی در خارج کشور، به عهده گرفته‌اند.

بنیاد با ایجاد امید قدم در راهی گذاشته است که پیش از این، بسیاری از نهادهای دولتی و غیردولتی در سراسر جهان پیموده‌اند

کشورهایی چون آلمان، آرژانتین، گواتمالا، شیلی، پرو، السالوادر، آفریقای جنوبی و روسیه راه گذار به دموکراسی را با تأسیس «یاد‌بود»ها و «کمیسیون‌های ملی حقیقت و عدالت» هموار کرده‌اند. «امید» نمی‌تواند و نمی‌خواهد جایگزین یک «کمیسیون ملی حقیقت و عدالت» شود . اما تلاش می‌کند تا مشوقی قوی برای تشکیل یک کمیسیون رسمی مستقل برای کشف حقیقت باشد، و صرف نظر از زمان و شرایط گذار به یک نظام جدید، جامعه را از موارد نقض حقوق بشر آگاه سازد و نگذارد قربانیان آن به دست فراموشی سپرده شوند.

امید شاهدی است بر رابطۀ تنگاتنگ نقض حقوق بشر و خشونت سیاسی. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ نظامی که بر آزار و سرکوب شهروندانش بناشده ابایی نخواهد داشت که ترور فیزیکی افراد را در برنامه سیاست خارجی خود بگنجاند؛ حضور نام قربانیانی از دیگر ملت‌ها در امید، گواه این واقعیت است.

یادبود امید، اقدامی است در ستایش زندگی و حرمت‌داشت شأن و منزلت انسان، و نیز پرچمی افراشته علیه ترور. قربانیانی که جلادانشان می‌خواستند از صفحه روزگار حذف شوند باز می‌گردند و با حضورشان در امید، نه تنها وجدان سرکوبگران که وجدان مردم ایران و جامعه بشری را به چالش می‌طلبند.

 روش کار

بنیاد با تشویق قربانیان، خانواده‌ها و نزدیکان جان‌باختگان به طور اخص، و جامعه به طور اعم، به شرکت در پروژۀ مشترکی برای بازشناسی، بازگویی و سرانجام، ثبت حقیقت، آنان را توانمند می‌سازد و ترغیبشان می‌کند تا خود پژوهشگر شوند و مواردی را که می‌شناسند مستند کنند.

اطلاعات «امید» از روزنامه‌های دولتی ایران، مواضع و اظهارات مقامات جمهوری اسلامی، گزارش سازمان‌های بین‌المللی و ایرانی حقوق بشر، احزاب و گروهای سیاسی و شهادتنامه‌ها و خاطرات زندانیان سابق و نردیکان قربانیان گرفته شده و می‌شود. تلاش امید بر آن است که موثق‌ترین اطلاعات را جمع آوری کند. اما با توجه به شرایط موجود و محدودیت‌های ناشی از دوری از کشور و عدم دسترسی آزاد به افراد و اسناد رسمی، فهرست ارائه شده در امید نمی‌تواند بدون کم و کاست باشد، بنابراین تکمیل و تصحیح آن نیازمند تلاشی مداوم است.

در این یادبود مجازی به هر فرد صفحه‌ای اختصاص یافته است

نام‌های ثبت شده در امید را می‌توان از روی الفبا یا بر اساس تاریخ اعدام بازیافت. موتور جستجو در امید، به بازدید کنندگان امکان می‌دهد تا جستجوی خود را بر اساس نام، جنس، ملیت و یا مذهب، تاریخ یا محل اعدام، اتهامات وارده و یا نحوه اجرای حکم دنبال کنند.

صفحۀ ویژۀ هر قربانی طوری تنظیم شده که اطلاعات در مورد زندگی او را با دقت و توجه به نقض روند عادلانه دادرسی به آگاهی عموم برساند. محتوای هر صفحه با در نظر گرفتن عدم آشنایی بازدید کننده با تاریخ ایران و وقایع خشونت بار آن، و نیز با قوانین و عملکرد مقامات کشور تدوین شده است، چنانچه هر صفحه سرگذشت یک قربانی و گوشه‌ای از تاریخ ایران را به ثبت می‌رساند. پژوهشگران بنیاد اطلاعات خود را از منابع گوناگون جمع آوری می‌کنند. در صورت امکان، آنها با قربانیان، شاهدان، کارشناسان، وکلا و فعالان سیاسی مصاحبه می‌کنند و پس از تحقیقات جانبی و حصول اطمینان از درستی اطلاعات جمع‌آوری شده، آن را در دسترس عموم می‌گذارند. علاوه برآن، موارد نقض حقوق بشر در هر مورد مشخص می‌شود، و بازدید کنندگان از امید می‌توانند با زمینۀ تاریخی و قانونی این نقض حقوق نیز آشنا شوند.  

سرگذشت‌ها در امید با پیشرفت تحقیقات و دسترسی به اطلاعات جدید به روز می‌شوند. فرم‌های الکترونیکی در امید، این امکان را به بازدیدکنندگان از سایت می‌دهد که با امنیت کامل اطلاعات امید را با اضافه کردن یک نام یا سرگذشت یک فرد، یا با ارسال اطلاعات بیشتر در مورد نام‌های موجود، کامل‌تر کنند. سؤالات بر اساس معیارهای روند عادلانه دادرسی و با این هدف تنظیم شده‌اند که بازماندگان یا نزدیکان قربانیان، همراه با ارسال اطلاعات با روند عادلانه دادرسی و روش مستند سازی موارد نقض حقوق بشر آشنا شوند.

حفظ امنیت و محرمانه نگهداشتن منابع از اولویت‌های بنیاد است

از دی ماه ۱۳۸۴ تا دی ماه ١٣٩١ بنیاد بیش از ۲۵۰۰ فرم الکتروینکی و ایمیل در مورد قربانیان از داخل و خارج کشور دریافت کرده است. بنیاد درستی اطلاعات دریافتی را تا حد امکان وارسی می‌کند و اگر چنین امکانی نباشد این اطلاعات را آن چنان که دریافت شده در دسترس بازدید‌کنندگان می‌گذارد و آنان را از نبود این امکان مطلع می‌کند.

استقبال بازماندگان از طرح امید و تعداد زیاد فرم‌ها و ایمیل‌هایی که از خانواده‌ها و یاران قربانیان به بنیاد می‌رسد. شاهدی است بر نیاز جدی خانواده‌ها و بازماندگان به ثبت حقیقت و دادخواهی در مورد عزیزانشان. بنیاد مصمم است تا حد ممکن، پاسخگوی این نیاز باشد.

تکنولوژی مورد استفاده

اوّلین پایگاه داده‌های «امید»، آنالایزر (Analyzer)، را گروه تحلیل داده‌های حقوق بشر (هیومن رایتز دیتا انلیزیز گروپ)** برای پروژۀ بنیاد عبدالرحمن برومند آماده نمود. این گروه کمیسیون‌های حقیقت‌یاب، کارشناسان سازمان ملل و سازمان‌های غیردولتی و دولتی را در سراسر دنیا راهنمایی کرده است. آنالایزر نرم افزاری است که برای تحلیل آمارمربوط به نقض حقوق بشر ساخته شده و به رایگان در اختیار سازمان‌های طرفدار حقوق بشر قرار می‌گیرد.

در سال ١٣٩٢ داده‌های مربوط به یادبود امید به یک پایگاه داده‌های جدیدی منتقل شد که برای امید و بر اساس نیازهای آن طراحی شده است. این پایگاه جدید که امید نام دارد، با الهام از الگوی آنالایزر و با مشاوره با کارشناسان گروه تحلیل داده‌های حقوق بشر و به ویژه برنامه‌نویس آنالایزر آماده شده است. بنیاد عبدالرحمن برومند که صاحب امتیاز این پایگاه داده‌هاست آن را به رایگان در اختیار سازمان‌های حقوق بشری قرار می‌دهد. پایگاه امید توانایی آن را دارد که اطلاعات دقیق‌تر و با جزئیات بیشتری در مورد قربانیان و موارد نقض حقوق آنان، از منابع متعدد، جمع آوری و تحلیل کند. اضافه بر این امید این امکان را به پژوهشگران می‌دهد که منابع اوّلیه را نیز در خود امید ضبط کنند و کار بایگانی این منابع نه خارج از پایگاه داده‌ها که در درون آن انجام می‌شود و بدین ترتیب، از خطر از دست رفتن منابع پیشگیری می‌شود و اسناد و مدارکی که مبنای سرگذشت‌های موجود در امید را تشکیل می‌دهند همیشه به سادگی برای کنترل و بازبینی در دسترس پژوهشگران قرار دارند. حفظ منابع مختلف درباره قربانی باعث می‌شود که گهگاه بازدید کننده یک نام را دوبار در فهرست «گشت» امید مشاهده کند. پس از کنترل صحت اطلاعات، نام‌های تکراری بایکدیگر تطبیق داده شده و دو پرونده در هم ادغام می‌شوند.

____________________________________________

*۱۰دسامبر ۱۹۴۸ تاریخ تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر است. لازم به یاد آوری است که ایران از جمله کشورهایی بود که در همان سال به این اعلامیه رأی مثبت داد. از آن زمان تا کنون همه نظام‌های حاکم بر این کشور موظف به رعایت حقوق مندرج در این اعلامیه بوده‌اند.

** گروه مذکور که بخشی از برنامه حقوق بشر گروه بنتک (Benetech) مستقر در کالیفرنیا است، پیش از مهاجرت به کالیفرنیا در چارچوب انجمن آمریکایی برای پیشبرد علوم (AAAS) فعالیت می‌کرد. این گروه در اواخر سال ۲۰۰۳ با طرح ماتروس بنتک پیوند خورد و برنامه حقوق بشر بنتک را به وجود آورد.