بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

جنت‌ میر

درباره

سن: ۱۵
ملیت: افغانستان
مذهب: احتمال قوی اسلام
وضعیت تأهل: نامعلوم

مورد

تاریخ کشته‌شدن: ۲۶ فروردین ۱۳۹۳
محل: زندان مرکزی (دستگرد)، اصفهان، استان اصفهان، ايران
نحوه کشته‌شدن: حلق آویز
اتهامات: جرايم مرتبط با مواد مخدر
سن در زمان ارتکاب جرم انتسابی: ۱۵

ملاحظات

خبراعدام آقای جنت‌میر و پنج نفر دیگر که همه تبعه افغانستان بودند در سایت‌های رادیو آزادی (۱۵ اردیبهشت) و ۸ صبح (۳۱ فروردین) ۱۳۹۳ منتشر شد. اطلاعات تکمیلی از سایت‌های بی بی سی (۳۰ فروردین)، مجله آرمان ملی (۶ اردیبهشت)، قندهارا (۱۴ آذر)، گزارش جامعه دفاع از حقوق بشر در ایران (۵ تیر) و طلوع نیوز (اول اردیبهشت) ۱۳۹۳ به دست آمده است.

سخنگوی وزارت خارجه افغانستان افزایش اعدام افغانیان در ایران را نگران کننده دانسته و گفت که تصمیم‌گیری‌های ایران درباره زندانیان افغان باید با افغانستان در میان گذاشته شود و به زندانیان اجازه دهند از خدمات کنسولی کشور متبوع خود بهره مند شوند. افغانستان چندین بار از ایران خواسته است که محکومیت افغانانی که حکم اعدام دارند را به حبس ابد تبدیل کند (طلوع نیوز).

برمبنای گزارش سایت قندهارا، عفو بین‌الملل مستقر در لندن نیز از افزایش اعدام افغانیان در ایران اظهار نگرانی کرده و در گزارش خود نوشته است که حداقل ۷۰۰ نفر از تبعه افغانستان در سال ۲۰۱۳ در ایران اعدام شده اند که به نسبت ۵۴۴ نفر در۲۰۱۲ افزایش داشته است و۲۵۰ نفر نیز در چهار ماه اول سال ۲۰۱۴ اعدام شده‌اند.

آقای جنت‌میر، اهل ولسوالی کلفگان در ولايت تخار بود. رادیو آزادی به نقل از برادرش نوشته است که وی تا صنف نهم مکتب درس خوانده بود و دو سال قبل (۲۰۱۲) در جستجوی کار و درآمد به ایران رفته بود. برادر آقای جنت‌میر در مصاحبه با رادیو آزادی سن او را ۱۵ سال ذکر کرده است، اما در گزارش جامعه دفاع از حقوق بشر در ایران سن وی در زمان اجرای حکم ۱۷ سال نوشته شده است.

قوانین بین‌المللی بطور اکید استفاده از مجازات اعدام را برای افرادی که در هنگام ارتکاب جرم زیر۱۸ سال سن بوده‌‌اند ممنوع کرده است. ایران به عنوان یکی از کشورهای عضو میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و کنوانسیون حقوق کودک متعهد گشته است که افرادی را که در دوران کودکی مرتکب جرم شده‌‌اند اعدام نکند.

دستگیری و بازداشت

بر اساس نوشته سایت قندهارا، چند ماه پس از ورود آقای جنت‌میر به ایران، مقامات ایرانی محکومیت وی را به خانواده‌اش اطلاع دادند. به نوشته رادیو آزادی و به نقل از برادرش، وی دو سال در زندان دستگرد اصفهان نگهداری شد. او در مصاحبه با این رادیو گفت که برای دیدن برادرش به ایران رفت ولی در مدت دو ماهی که آنجا بود اجازه ملاقات ندادند. اطلاعات بیشتری در مورد جزئیات دستگیری و بازداشت وی در دست نیست.

دادگاه

اطلاعی درباره جلسه یا جلسات دادگاه آقای جنت‌میر در دست نیست.

اتهامات

 اتهام آقای جنت‌میر«قاچاق مواد مخدر» بوده است.

در شرایطی که حداقل تضمین‌های دادرسی رعایت نمی شود و متهمان از یک محاکمه منصفانه محرومند، صحت جرایمی که به آنها نسبت داده می شود مسلم و قطعی نیست. سازمان های بین المللی حقوق بشراشاره به گزارش‌هایی می کنند دال بر اینکه مقامات جمهوری اسلامی به مخالفان سیاسی خود اتهامات کاذبی از قبیل قاچاق مواد مخدر یا ارتکاب جرائم عمومی و جنسی نسبت داده وآنان را همراه با محکومان غیر سیاسی دیگر اعدام می نمایند. بر اساس روند قضایی نامتناسب با معیارهای بین المللی، هزاران نفر از متهمان به قاچاق مواد مخدر به اعدام محکوم شده اند. بسیاری از آنها بر مبنای قانون سال ۱۳۶۸ اعدام شده‌اند که مجازات مرگ برای قاچاقچیانی که مقدار معینی مواد مخدر در اختیار داشتند (۵ کیلوگرم حشیش یا تریاک، بیش از ۳۰ گرم هروئین، کودئین یا متادون) را بطور اجباری اعمال می‌کرد. شمار افرادی که بر اساس اتهامات کاذب به اعدام محکوم شده اند معلوم نیست.

مدارک و شواهد

در گزارش این اعدام نشانی از مدارک ارائه شده علیه آقای جنت‌میر نیست.

دفاعیات

برادر آقای جنت‌میر در گفتگو با رادیو آزادی اظهار داشت که برادرش وکیل نداشته و از یک محاکمه عادلانه برخوردار نبوده است. از دفاعیات وی اطلاعی در دست نیست.

خلاصه‌ای از ایرادات حقوقی دادرسی آقای جنت میر

بر اساس برخی گزارشها آقای جنت میر در سن ۱۵ سالگی مرتکب جرم شده بود. بر اساس قانون مجازات اسلامی ایران سن مسئولیت کیفری سن بلوغ است. اگر سن آقای جنت میر به هنگام وقوع قتل بین ۱۵ تا ۱۸ سال بوده است نیز می‌بایست نسبت به رشد عقلی ایشان تحقیقات لازم انجام می‌شد. بدین توضیح که آقای جنت میر در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۳۹۳ اعدام شد. قانون مجازات اسلامی نیز در اردیبهشت ۱۳۹۲ تصویب و به اجرا درآمده است. بر اساس قانون مجازات اسلامی قدیم که در زمان وقوع جنایت معتبر بوده است، مجازات نوجوانان بالغ یعنی در مورد پسران پس از ۱۵ سالگی با مجازات افراد بزرگسالان هیچ گونه تفاوتی نداشت اما قانون مجازات اسلامی در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ تغییر کرده و مقررات متفاوت‌تری را در مورد جرایم افراد زیر ۱۸ سال پیش‌بینی کرد. این قانون پیش‌بینی نمود که گرچه مجازات افراد بالغ کمتر از ۱۸ سال در جرایم موجب حد و قصاص همچون بزرگسالان است اما در صورتی که فرد کمتر از ۱۸ سال، ماهیت جرم را نداند و در کمال عقل وی شبهه باشد مجازات ساقط شده و تبدیل به اقدامات تامینی و تربیتی می‌شود. بر اساس ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی: « در جرائم موجب حد يا قصاص هرگاه افراد بالغ كمتر از هجده سال، ماهيت جرم انجام‌شده و يا حرمت آن را درک نکنند و يا در رشد و کمال عقل آنان شبهه وجود داشته باشد، حسب مورد با توجه به سن آنها به مجازات‌های پيش‌بينی شده در اين فصل محکوم می‌شوند. تبصره- دادگاه برای تشخيص رشد و کمال عقل می‌تواند نظر پزشکی قانونی را استعلام يا از هر طريق ديگر که مقتضی بداند، استفاده کند.» این مقرره راه را برای معافیت از مجازات اعدام برای محکومان زیر ۱۸ سال را باز کرد. معمولا یک فرد در این سن و سال از لحاظ عقلی به آن درجه که ماهیت عمل خود را درک کند نمی‌رسد، به همین خاطر این ماده در عمل می‌تواند مجرمان زیر ۱۸ سال را از اعدام نجات دهد. بر اساس یک اصل حقوقی اگر قانون لاحق نسبت به قانون قبلی مساعدتر به حال محکوم یا متهم بود، قانون لاحق اجرا خواهد شد هر چند حکم قطعی صادر شده باشد. بر این اساس افراد بالغ کمتر از ۱۸ سالی که در زمان اعتبار قانون قبلی محاکمه و به اعدام محکوم شده بودند، پس از تصویب قانون فعلی باید مشمول این قانون شده و بتوانند نسبت به اعمال ماده ۹۱ و رهایی از اعدام اقدام کنند. در عمل نیز دادگاه‌ها ماده ۹۱ را شامل محکومان قطعی به اعدام می‌دانستند. حتی در آذر ماه سال ۹۳ رای وحدت رویه‌ای در این زمینه در مورد چگونگی شمول این ماده نسبت به محکومان بالغ کمتر از ۱۸ سال از طرف هیات عمومی دیوان عالی کشور صادر گردید. اگر چه این رای وحدت رویه کمی بعد از اعدام آقای جنت میر صادر شد لکن قبل از صدور این رای نیز دادگاه‌ها محکومان به اعدام زیر ۱۸ سال را مشمول ماده ۹۱ می‌دانستند و صرفا در مورد نحوه رسیدگی به موضوع اختلاف نظر داشتند. آقای جنت میر در حالی اعدام شده است که می‌توانست بر اساس این ماده درخواست اعاده دادرسی بدهد. به نظر می‌رسد مقامات قضایی آقای جنت میر را در مورد اعمال این مقرره جدید محروم کرده‌اند.  

حکم

آقای جنت‌میر به اعدام محکوم شد و در۲۶ فروردین ۱۳۹۳ درزندان دستگرد اصفهان به دار آویخته شد. برادرش در گفتگو با رادیو آزادی اظهار داشت که ماموران جسد را به او تحویل ندادند و برای دفن در اصفهان هم یک میلیون تومان از او گرفتند. وی افزوده است که حتی اجازه ندادند که از برادرش عکس بگیرد تا به بقیه اعضای خانواده نشان دهد. به نوشته طلوع نیوز، قبلا جسد افغانانی که در ایران اعدام می‌شدند به افغانستان تحویل داده می‌شد اما این بار جسد اعدام شدگان در اصفهان به افغانستان سپرده نشد.

تصحیح و یا تکمیل کنید